پنج نشانه ی بهترین بندگان خدا

انسان موجودی کمال گراست، و به دنبال این است که همیشه بهترین باشد. از آنجا که انسان دارای امیال مختلف و متضادی ست؛ امکان دارد در مسیر کمال و بهتر شدن، اشتباه کرده و خود را هم به مخمصه بیندازد. خدای بزرگ که انسان را آفریده و حال او را بهتر می داند؛ برای بهتر شدن انسان راهکارهایی را ارائه داده است. امام رضا (علیه السلام) که هشتمین ولیّ خداست؛ این راهکارها را برای ما تبیین نموده است:

بهترین بندگان
امام رضا (علیه السلام) بهترین بندگان را اینگونه معرفی می کند: «الَّذِينَ‏ إِذَا أَحْسَنُوا اسْتَبْشَرُوا وَ إِذَا أَسَاءُوا اسْتَغْفَرُوا وَ إِذَا أُعْطُوا شَكَرُوا وَ إِذَا ابْتُلُوا صَبَرُوا وَ إِذَا غَضِبُوا عَفَوْا؛[1]آنان كه هر گاه نيكى كنند خوشحال شوند، و هرگاه بدى كنند آمرزش خواهند، و هر گاه عطا شوند شكر گزارند و هر گاه بلا بينند صبر كنند، و هر گاه خشم كنند درگذرند».
اکنون به یاری خدا به شرح مختصری از این نشانه ها می پردازیم.

1ــ آنان كه هر گاه نيكى كنند خوشحال شوند.
اولین خصیصه بهترین بندگان خدا در کلام امام هشتم، خوشحال بودن آنها از اعمال کارهای نیک است، اینگونه بندگان هم در فردای قیامت، خوشحال و خندانند. «وَ يَنْقَلِبُ إِلى‏ أَهْلِهِ مَسْرُور؛[انشقاق/9]و او به سوى كسان و خويشانش (در بهشت) مسرور و شادمان خواهد رفت»
نکته مهم: خوشحالی بندگان نیکوکار و خوب خدا، به غرور و خود برتربینی نمی انجامد، ولی بندگان گناهکار، حتی از کارهای گناه خود مسرورند، چه برسد به کارهای به ظاهر نیکشان، خدا در وصف دوزخیان، می فرماید«إِنَّهُ كانَ في‏ أَهْلِهِ مَسْرُور؛[انشقاق/13] او همواره در ميان خانواده‏اش [به ثروت و مال و مقام‏] خوشحال و شادمان بود» [2]

2ـــ هرگاه بدى كنند آمرزش خواهند.
بهترین بندگان خدا همواره در حال حمد و ستایش خداوند، و آمرزش از او بخاطر غفلتها و گناهانشان هستند. قرآن در وصف بندگان ذاکر خداوند می فرماید: آنان كه خدا را ايستاده و نشسته و به پهلو خفته، ياد مى كنند و در آفرينش آسمانها و زمين مى‏ انديشند. [3]  در آیات بعد به استغفار این بندگان خوب و ایمانی اشاره می کند: «رَّبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِيًا يُنَادِى لِلْايمَنِ أَنْ ءَامِنُواْ بِرَبِّكُمْ فَامَنَّا  رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَ كَفِّرْ عَنَّا سَيِّاتِنَا وَ تَوَفَّنَا مَعَ الْأَبْرَارِ؛[آل عمران/193])اى پروردگار ما، شنيديم كه مناديى به ايمان فرا مى ‏خواند كه به پروردگارتان ايمان بياوريد. و ما ايمان آورديم. پس، اى پروردگار ما، گناهان ما را بيامرز و بديهاى ما را از ما بزداى و ما را با نيكان بميران»استغفار، نیرو محرکه و تشویق کننده ی بندگان خوب خدا برای انجام نیکیها و فرار از بدیها هست، ولی آنان که استغفار ندارند، بعد از انجام گناهان، یا دچار پشیمانی مفرط و عذاب وجدان می شوند و یا کم کم با گناهان، کنار می آیند.

3ــ هر گاه عطا شوند شكر گزارند.
بهترین بندگان خدا همواره شکر گزارند، چه از خدای بزرگ و چه از کسانی که دین، بر گردن آنها دارند. امام رضا (علیه السلام) در حدیثی می فرمایند: «مَنْ لَمْ يَشْكُرِ الْمُنْعِمَ مِنَ الْمَخْلُوقِينَ لَمْ يَشْكُرِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ.؛[4]کسی که شکر(سپاس)  مخلوق را به جا نیاورد؛ شکر خدای بزرگ را بجا نیاورده است» تشکر کردن از منعم، همواره اثرات مثبت خود را دارد، این مسأله یکی از بدیهیات است. چه بسا کسی خدمت خود به دیگری را قطع کرده و یا گسترش می دهد، و علت آن را تشکر نکردن، یا قدردانی طرف مقابل می داند. این قانون، نسبت به نعمتهای خدا هم وجود دارد. «لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزيدَنَّكُمْ وَ لَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابي‏ لَشَديد؛[ابراهیم/7]اگرسپاس گزارى كنيد، قطعاً [نعمتِ‏] خود را بر شما مى ‏افزايم، و اگر ناسپاسى كنيد، بى‏ ترديد عذابم سخت است.

4ــ هر گاه بلا بينند صبر كنند.
صبر داشتن، یکی از نشانه های انسانهای موفق است، حالا اگر به این موفقیت، ایمان و معنویت را اضافه کنیم؛ نتیجه اش می شود بهترین بندگان خدا، خداوند خطاب به اهل ایمان می فرماید: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرينَ‏؛[بقره/153]اى افرادى كه ايمان آورده ‏ايد! از صبر (و استقامت) و نماز، كمك بگيريد! (زيرا) خداوند با صابران است».
وقتی که صبر در جامعه ی اسلامی نهادینه شود، اختلاف سلیقه ها و اختلافات، به این راحتی، جامعه را دچار تشتت نمی کند. یکی از مشکلات اصلی کشورهای اسلامی این است که اختلافات را با بی صبری و بی بصیرتی به امروزی رساندند که از دست تروریستهای تکفیری، نه شیعه در امان است و نه سنی، «وَ أَطيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ ريحُكُمْ وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرينَ‏؛[انفال/46]و (فرمان) خدا و پيامبرش را اطاعت نماييد! و نزاع (و كشمكش) نكنيد، تا سست نشويد، و قدرت (و شوكت) شما از ميان نرود! و صبر و استقامت كنيد كه خداوند با استقامت كنندگان است»!بدون شک اگر صبر و بصیرت رهبر معظم انقلاب در فتنه ی سهمگین هشتاد و هشت نبود؛ آن روزهای پرتنش به این زودیها از جامعه ی اسلامی مان رخت بر نمی بست.

5ــ هر گاه خشم كنند درگذرند.
آخرین نشانه ی بهترین بندگان خدا در حدیث امام رضا (علیه السلام)، کنترل خشم است. ریشه خیلی از قتلها و نزاعها، خشم و پرخاشگری افراد، نسبت به همدیگر است. خداوند در قرآن در وصف انسانهای نیکوکار می فرماید: «الَّذينَ يُنْفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ الْكاظِمينَ الْغَيْظَ وَ الْعافينَ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنينَ؛[آل عمران/134]آنهايى كه از مال خود در حال وسعت و تنگدستى انفاق كنند و خشم خود فرونشانند و از (بدى) مردم درگذرند، و خدا دوستدار نكوكاران است». بندگان خوب خدا با پرهیز از خشم، و در پیش گرفتن روحیه ی نرم خویی، باعث جذب دیگران شده و قلوب مردم را تسخیر می کنند، این روش، از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله)، برای بندگان شایسته خدا به یادگار مانده است. «لَوْ كُنْتَ فَظًّا غَليظَ الْقَلْبِ‏ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ؛[آل عمران/159]و اگر (بر فرض) تندخويى، سخت‏دل بودى، حتما از پيرامونت پراكنده مى‏ شدند. پس، از آنان درگذر، و براىشان آمرزش بخواه‏».

سخن آخر
بهترین بندگان خدا از منظر امام رضا (علیه السلام) دارای پنج خصلت می باشند، وقتی که کار نیکی انجام دهند، خوشحال می شوند، کار بدی مرتکب شوند از خدا آمرزش می خواهند، شکر منعم را بجا می آورد، در بلاها و مشکات، صبر کرده، و خشم خود را کنترل می کنند.

پی نوشتها
[1] الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا عليه السلام، ص 354.
[2] ترجمه انصاریان، ص389
[3] آل عمران آیه193.
[4] عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج‏2،ص24.