زیارت امام رضا در منابع اهل سنت

زیارت اهل قبور یکی از تعالیم روح‌بخش اسلام است که موجبات التیام خاطر اقوام و بازماندگان فرد متوفی می‌گردد. این سنت حسنه باعث تقویت روح معنویت در انسان‌ها شده و سبب می‌شود تا افراد، ارتباط بهتری را با پروردگار عالم برقرار کنند.

زیارت در لغت از ماده‌ی «زور» گرفته شده و به معنای روی گرداندن، عدول و مایل شدن از چیزی به چیز دیگر به‌ کار می‌رود. به رودررو شدن و ملاقات با دیگران نیز زیارت گویند و به فرد زیارت کننده هم از آن رو «زائر» گفته می‌شود که وقتی به زیارت شخصی می‌رود، از غیر او رو برمی‌گرداند.[۱] در عرف، زیارت شخصی، عبارت است از آمدن نزد او به‌ قصد تکریم و تعظیم و انس گرفتن با او.[۲]

این سنت حسنه از دیرباز در میان مسلمانان رواج داشته است و مسلمانان در تمامی سرزمین‌های اسلامی با زیارت اهل قبور سعی در تقرب به پروردگار عالم داشته و دارند. این عمل الهی مختص به زیارت قبور اقوام و آشنایان نبوده، و در روایات زیادی به زیارت اهل‌بیت(علیهم‌السلام) و خصوصاً امام رضا(علیه‌السلام) توصیه شده است.

متأسفانه برخی از افرادی که آگاهی کاملی از تعالیم اسلامی ندارند، با عناوینی چون مبارزه با شرک و دفاع از توحید، قصد دارند به این سنت که یادگار پیامبر عظیم الشان اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و باعث همبستگی مسلمانان می‌شود، خدشه وارد کنند و صد افسوس که این جماعت مغرض، خود را از پیروان سنت پیامبر اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) قلم‌داد می‌کرده و هر کسی که بر خلاف آنان بیاندیشد -شیعه باشد یا اهل سنت- را با القابی چون شرک و حتی کفر مورد هجمه قرار می‌دهند.

ما در این نوشتار ابتدا روایاتی از نبی گرامی اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) مبنی بر ترغیب مردم به زیارت امام رضا(علیه‌السلام) در منابع معتبر اهل سنت را نقل می‌کنیم، سپس برخی از بزرگان و عالمان اهل سنت را نام می‌بریم که به این روایات عمل کرده و به زیارت امام رضا(علیه‌السلام) رفته‌اند. تا خواننده محترم بداند زیارت قبور ائمه اطهار(علیهم‌السلام) مختص به شیعه نیست و اهل سنت نیز این مساله را قبول دارد و اکنون وهابیت که مخالف این قضیه است، در واقع با تمام جهان اسلام مخالف است، نه تنها با شیعه.

الف) روایات زیارت
1. عایشه از رسول گرامی اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل می‌کند که فرمود: «کسی که فرزندم در طوس را زیارت کند، گویی یک حج به‌جا آورده است. عایشه پرسید: یک حج؟ حضرت در پاسخ فرمود: دو حج. عایشه پرسید: دو حج؟ حضرت پاسخ داد: سه حج. عایشه ساکت شد. سپس حضرت فرمود: اگر سکوت نمی‌کردی تا هفتاد حج برمی‌شمردم».[3]

2. حضرت در روایت دیگری درباره فضیلت و ثواب زیارت امام رضا(علیه‌السلام) فرمود: «پاره‌ای از تن من در خراسان مدفون خواهد شد. هر مؤمنی به زیارت او برود، خداوند بهشت را بر او واجب و آتش جهنم را بر بدن او حرام خواهد کرد».[4]
همان‌طور که ملاحظه می‌کنید رسول گرامی اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در این روایت از وجوب بهشت و حرمت آتش دوزخ به‌ عنوان ثواب و پاداش مومنانی که به زیارت امام رضا(علیه‌السلام) بروند خبر داده است و به‌ راستی چه فضیلتی بالاتر از این‌که انسان با قلبی مملو از ایمان به خداوند متعال، به زیارت این امام همام بروند تا به این وسیله از پاداش‌هایی که رسول گرامی اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) وعده داده است بهره‌مند گردد.

ب) عمل علمای بزرگ اهل سنت به روایات
یکی از راه‌های پی بردن به صحت روایات نزد علمای یک مذهب، عمل کردن علمای بزرگ آن مذهب به محتوای آن روایات است. به عبارت دیگر اگر علمای یک مذهب به محتوا و مضمون یک روایت عمل کنند به این معناست که آنان درستی و صحت این روایت را پذیرفته‌اند. در منابع اهل سنت گطارشات تاریخی فراوانی وجود دارد که بزرگان آنان به زیارت امام رضا(علیه‌السلام) رفته‌اند؛ ما در این‌جا برای رعایت اختصار تنها به ذکر دو گزارش بسنده می‌کنیم:

1. «ابراهیم بن محمد جوینی» از علمای بزرگ اهل سنت در کتاب «فرائد السمطین» از قول شخصی به نام «ابوبکر محمد بن مؤمل» می‌نویسد: «با پیشوای اهل حدیث، ابوبکر بن خزیمه و ابوعلی ثقفی شخصیتی که در علم و دانش نظیر او بود و به همراه گروهی از اساتید برای زیارت مرقد علی بن موسی الرضا(علیه‌السلام) به طوس رفتیم، درحالی‌که آنان بسیار به زیارت مرقد ایشان می‌رفتند. در آن‌جا تواضع و احترام و تعظیم و تضرع ابوبکر ابن خزیمه نسبت به آن بقعه همه ما را شگفت‌زده کرد». ابوبکر محمد بن مؤمل که خود شاهد ماجراست در ادامه می‌گوید: «این همه تواضع و احترامات ویژه ابن خزیمه به قبر امام رضا(علیه‌السلام) که در حضور حاکمان و بزرگان شهرهای نیشابور و هرات و طوس و سرخس انجام گرفت و همه انان حالات و حرکات ابن خزیمه را به هنگام زیارت قبر امام رضا(علیه‌السلام) ثبت و ضبط کردند و از برخورد وی با قبر شریف آن حضرت، بسیار خوش‌حال شدند و به سبب چنین برخوردی که از امام العلماء -لقب ابن خزیمه- سر زده بود، صدقه دادند و همگی اظهار داشتند که اگر این کار سنت نبود و فضیلت نداشت هیچ‌گاه ابن خزیمه چنین نمی‌کرد».[5]  

2. ابراهیم بن محمد جوینی به نقل از شیخ ابا الحسن محمد بن القاسم الفارسی که از بزرگان اهل سنت در زمان خود بوده است می‌نویسد: «من از کسانی بودم که زیارت قبر امام رضا (علیه‌السلام) را قبول نداشتم و مردم را از آن باز می‌داشتم. شبی در خواب دیدم که در مشهد حضور دارم و پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در کنار قبر امام رضا(علیه‌السلام) مشغول نماز است. ناگهان صدایی شنیدم که می‌گفت: هر کس دوست دارد قبری را ببیند که اگر آن را زیارت کند خداوند ناراحتی او را از بین می‌برد به زیارت این قبر امام رضا(علیه‌السلام) بیاید که خداوند در این قبر سلاله و ذریه‌ای از پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) قرار داده است». وی در ادامه می‌گوید: وقتی از خواب بیدار شدم غرق در عرق بودم و بی‌درنگ غلامم را صدا زدم تا مرکبم را آماده کند، سپس سوار مرکب شده و رهسپار زیارت امام رضا(علیه‌السلام) شدم و از آن پس سالی دو بار به زیارت امام رضا(علیه‌السلام) می‌رفتم».[6]

در نتیجه:
با توجه به این مستندات، باید گفت زیارت امام رضا(علیه‌السلام) هم در منابع حدیثی اهل سنت ذکر شده است و هم بسیاری از علما و دانشمندان اهل سنت برای بهره‌مندی از ثواب‌هایی که برای آن ذکر شده است به زیارت امام رضا(علیه‌السلام) مشرف شده‌اند. بنابراین کسانی که منکر این مساله هستند، تنها لباس اهل سنت را برتن دارند و فرسنگ‌ها با سنت پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و عمل علمای اهل سنت فاصله دارند و امید است روزی فرا رسد که این عده قلیل دست از افکار پوسیده خود بردارند و جماعت مسلمانان باز گردند، تا آنان نیز از برکات این امام همام برخوردار گردند.

برای مطالعه بیشتر به کتاب «سیره پیشوایان» اثر مهدی پیشوایی مراجعه کنید.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی‌نوشت
[1]. لسان العرب، ابن منظور، تصحیح جمال الدین میر دامادى، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع-دار صادر، چاپ سوم، بیروت، ۱۴۱۴ق، ج4، 335-333 و التحقیق فی کلمات القرآن الکریم،‏ حسن مصطفوی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، تهران، ۱۳۶۸ش، ج4، ص335-364.
[2]. همان، ص364.
[3]. «من زار ولدی بطوس فانما حَجَّ مرة، قالت: مرة، فقال مرتین. قالت: مرتین، فقال: ثلاث مرات. فسکتَتْ عائشة، فقال و لَوْ لَم تسکتی لَبَلَغْتُ الی سبعین»، ینابیع الموده، قندوزی حنفی، دارالاسوه، چاپ دوم، قم، 1422ق، ج2، ص341.
[4]. «ستدفن بضعه مني بخراسان لا يزوردها مومن الا اوجب الله له الجنه و حرم جسده علي النار»، همان.
[5]. فرائد السمطین، ابراهیم بن محمد جوینی، ج2، ص198.
[6]. همان، ص197.