چهار رمز موفقیت در کلام امام باقر

هر انسانی برای موفقّیت و پیشبرد زندگیش رموزی دارد. امام باقر (علیه السلام) در حدیث بسیار زیبایی، چند راه را به ما مسلمانان و بلکه همه ی انسانها نشان می دهند: «اَرْبَعٌ مِنْ كُنُوزِالْبِرِّ: كِتْمانُ الْحاجَةِ، وَكِتْمانُ الصَّدَقَةِ، وَكِتْمانُ الْوَجَعِ، وَكِتْمانُ الْمُصیبَةِ؛[1]
چهار حالت از گنج هاى نیک و پسندیده است: 1- پوشاندن نیاز و حاجت خود را از دیگران 2- دادن صدقه و كمک به افراد به طور مخفیانه و محرمانه 3- دردها و مشكلات و ناراحتى ها را تحمّل كردن و 4- هنگام مصیبت و حوادث، جزع و داد و فریاد نكردن»

1ـ نیاز خود را به هر کس نگوییم
امام حسین (علیه السلام) در حدیثی می فرمایند: «لاتـَرفع حاجَتَک إلاّ إلـى أحـَدٍ ثَلاثة: إلـى ذِى دیـنٍ، اَو مُــرُوّة اَو حَسَب؛[2]
جز به یکى از سه نفر حاجت مبر: به دیندار، یا صاحب مروت، یا کسى که اصالت خانوادگى داشته باشد».
غالباَ با مراجعه به انسانهای اهل دین و افراد با مروّت و مردانگی، برای رفع نیازها (مخصوصا در نیاز مالی) آبروی انسان بیشتر حفظ می شود، چون اینگونه افراد، بیشتر به انگیزه های انسانی توجه دارند.
شاید خیلی از جوانانی که در دام مواد افیونی افتاده و اغفال شده اند؛ این بلای آنها از کمک خواستنشان از افراد نامطمئن شروع شده باشد. شاید آنها در اوایل راه، به زعم خود می گفتند که این رفیق ما بامرام است و پول در اختیارمان می گذارد و...، اما زهی خیال باطل، این روزها زیاد در اخبار و روزنامه ها می خوانیم که افرادی برای بهبود سلامتی خودشان (برطرف ساختن نیازهای درمانی) تحت تأثیر تبلیغات ماهواره ای قرار گرفته و به آنها مراجعه کرده، نسخه ی آنها را بکار می گیرند، اما...

 2ـ به دیگران، مخفیانه و خالصانه کمک کنیم
این مورد دوّم موفّقیت، به نحوی با مورد بالا ارتباط دارد و آن اینکه: ما به هر کسی نیاز خود را نگوییم و به کسی بگوییم که خالصانه و مخفیانه به دیگران کمک کند. معمولاَ افراد معتقد به اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام)، کمک هایشان به دیگران به صورت مخفیانه است. 
افراد پیرو اهل بیت (علیهم السلام) باید در انفاق به دیگران، مخفیانه بودن و محرمانه بودن را در اولویت قرار دهند، ولی بنا به اقتضائاتی مثل تشویق دیگران و اموری از این دست، آشکارا انفاق کنند. «الَّذينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لاخَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ؛[بقره/274]
كسانى كه [چون على بن أبى‏طالب عليه السلام‏] اموالشان را در شب و روز و پنهان و آشكار انفاق مى‏ كنند، براى آنان نزد پروردگارشان پاداشى شايسته و مناسب است و نه بيمى بر آنان است و نه اندوهگين مى‏ شوند.[3]

تفسیر نمونه در ذیل این آیه می نویسد: ناگفته پيدا است كه انتخاب اين روشهاى مختلف، رعايت شرائط بهتر براى انفاق است، يعنى انفاق كنندگان بايد در انفاق خود به هنگام شب يا روز، پنهان يا آشكار، جهات اخلاقى و اجتماعى را در نظر بگيرند، آنجا كه انفاق به نيازمندان موجبى براى اظهار ندارد، آن را مخفى سازند تا هم آبروى آنان حفظ شود، و هم خلوص بيشترى در آن باشد، و آنجا كه مصالح ديگرى مانند تعظيم شعائر و تشويق و ترغيب ديگران در كار است، و انفاق جنبه شخصى ندارد، تا هتك احترام كسى شود (مانند انفاق براى جهاد و بناهاى خير و امثال آن) و با اخلاص نيز منافات ندارد آشكارا انفاق نمايند. بعيد نيست كه مقدم داشتن شب بر روز، و پنهان بر آشكار (در آيه مورد بحث) اشاره به اين باشد كه مخفى بودن انفاق بهتر است مگر موجبى براى اظهار باشد، هر چند بايد در همه حال و به هر شكل، انفاق فراموش نشود. [4]

3ـ از مشکلات نهراسیم
زندگی بی مشکل نیست و همه مشکل دار هستند، ولی هر کسی از جهتی، بی شکّ انسانهای موفّق کسانی هستند که برای مبارزه با مشکلات چاره جویی نموده و با صبر کردن بر مشکلات؛ سعی در برطرف ساختن آنها دارند. «وَ الصَّابِرينَ فِي الْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ؛[بقره/177] و در حال تنگدستى و سختى صبور و شكيبایند»
چه بسا خانواده هایی با بروز مشکلات و سختی ها، به جای صبر کردن و چاره جویی بر حلّ مشکلات، چاره را در طلاق ببینند، و بدین ترتیب روزگار خود و بچّه های خود را به سمت روزهای پرتنش سوق دهند. گاهی هم انسان می نشیند و با خود فکر می کند: اگر درباره فلان موضوع (مثلاَ انتخاب همسر) ، صبر و تأمل بیشتری به خرج می دادم؛ مشکلات بعدی دامنگیرم نمی شد، و یا ممکن است از نتایج مثبت صبر کردن بر مشکلات بگوید.

 4ـ در مشکلات اهل جزع و فزع نباشیم
این مورد هم در تکمیل مورد سوّم، باید مدّ نظر ما قرار بگیرد. خیلی از ما انسانها در مشکلات و گرفتاریها، اعصاب خود و اطرافیانمان را درگیر کرده و قضیه را بیش از آنچه هست؛ تصّور می کنیم و ممکن است خدای ناخواسته حتی به خود خدا هم بدبین شویم.
«وَ أَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَئهُ فَقَدَرَ عَلَيْهِ رِزْقَهُ فَيَقُولُ رَبىّ‏ِ أَهَانَنِ؛[فجر/17] و امّا هر گاه كه او را به بلا بيازمايد، و روزیش را بر او تنگ گيرد، گويد: «پروردگارم مرا خوار داشته است»
بی تردید استرس زیاد حاصل از جزع و فزع در مشکلات، انسان را از مسیر چاره جویی درست دور می کند.

سخن آخر
نگقتن نیاز و حاجت خود به هر کسی، و کمک کردن مخفیانه به دیگران، و تحمّل صبر بر مشکلات، و جزع و فزع نکردن در سختی ها، چهار رمز موفقّیت در کلام امام باقر (علیه السلام) است که می تواند به عنوان راهکاری مهم، موجب موفقیت در زندگی دنیوی و سعادت اخروی شود.

پی نوشتها
[1]. تحف العقول 295
[2]. تحف العقول ، ص 247
[3]. ترجمه انصار یان، ص46
[4]. تفسير نمونه، ج‏2، ص 361