پرسش : فرشتگان که عقل کاملند ایا احساس هم دارند ؟ چون در روایات داریم که مثلا در عزای امام حسین علیه السلام فرشتگان می گریند .آیا عقل کامل با احساس قابل جمع است؟
پاسخ :
قبل از جواب دادن به این سوال باید اعتراف كرد كه سوال سختی را مطرح كردید وبرای جواب به این سوال می بایست از منبع های فیض الهی یعنی قرآن ، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه كمك گرفت .
برای جواب دادن به این سوال بهتر است ابتدا از تعریف احساس شروع كنیم
تعریف احساسات
احساسات، حالت‌های غریزی و انفعالات و عواطف شدت یافته است .؛ مانند احساس تجلیل، احساس عشق، احساس تعجب، احساس پرستش و جز اینها.
تعریف عقل
عقل، عبارت است از قوه درک کننده که توسط آن، آدمی به شناخت حقایق نایل گشته، خیر و شر و حقو باطل را از یکدیگر تشخیص می‌دهد.
عقل، تنها ارتباطی که با احساسات و عواطف دارد، این است که این نیرو براساس وظیفه‌ای که بر عهده دارد، احساسات و عواطف انسان را کنترل کرده، در هنگام تزاحم چند احساس و عاطفه با یکدیگر، احساس و عاطفه‌ای را که رجحان دارد، برمی‌گزیند و از همه مهم‌تر، عقل مسیر حرکت درست عواطف و احساسات را مشخص می‌سازد.
حال آیا فرشتگان احساس دارند یا نه باقی می ماند ؟ آنچه به طور ابتدای به ذهن می رسد این است كه نمی توان ویژگی های كه انسان دارد را با فرشتگان مقایسه كرد چرا كه برای دست پیدا كردن از این ویژگی می بایست از زوایا و خصوصیات روح اطلاع داشته باشیم كه این امر تا حدودی برای ما مقدور نیست ولی این كه فرشتگان ناراحتی و الم دارند یا خیر و آیا به خشم در می آیند یا نه این خصوصیات را نمی شود صرفاً از امتیازات احساسات و عواطف برشمرد چرا كه در قرآن كریم داریم كه خداوند هم به خشم می آید
(كُلُوا مِنْ طَیِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَ لا تَطْغَوْا فیهِ فَیَحِلَّ عَلَیْكُمْ غَضَبی وَ مَنْ یَحْلِلْ عَلَیْهِ غَضَبی فَقَدْ هَوى )( بخورید از پاكیزههاى آنچه روزیتان دادیم و سركشى نكنید در آن تا فرود آید بر شما خشم من و آنكه فرود آید بر او خشم من همانا تباه گشت (طه :81)
و یا این كه در روایات داریم كه خداوند هم خوشحال می شود
رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:
خداوند از توبه بنده اش، بیش از عقیمی که صاحب فرزند شود و گم کرده ای که گم شده اش را پیدا کند، خوشحال می شود.
مستدرک الوسائل ج12 ص126
آنچه مسلم است جنس و منبع این الم و ناراحتی . خوشحالی با آنچه در انسان وجود دارد متمایز می باشد به این معنا كه احتمال دارد منبع ناراحتی در انسان احساسات همراه با عقل باشد ولی در فرشتگان عقل مطلق منبع این كنش و رفتار باشد وهمچنین اگر احساسات هم داشته باشند این نوع احساسات از جنس احساسات انسانی كه موجب ضعف قوی عقلانی می شود نیست.