مضرّات مال حرام، در حدیث امام هادی علیه السلام

یکی از تکالیف مهّم مسلمانان اهتمام به خوردن مال حلال است. خدا نکند کسی در زندگی خود گرفتار مال حرام شود که برکتی در این دنیا نداشته و در آن دنیا هم عذاب خداوند را شامل حال انسان می کند. امام هادی (علیه السلام) در حدیثی هشدار دهنده در مورد مال حرام می فرماید: «اِنَّ الحَرامَ لا ینمى وَاِن نَمى لا یبارَک لَهُ فیهِ وَما اَنفَقَهُ لَم یؤجَر عَلَیهِ وَما خَلَّـفَهُ کانَ زادَهُ اِلَى النّارِ؛[1] به راستى که حرام، افزایش نمى ‏یابد و اگر افزایش یابد، برکتى ندارد و اگر انـفاق شود، پاداشى ندارد و اگر بماند، توشه‏ اى به سوى آتـش خواهد بود» ما در این مقاله به امیّد خدا به شرح این حدیث می  پردازیم.

مال حرام حتّی در این دنیا هم برکت ندارد
از قدیم گفته‌اند که باد آورده را باد می برد، این حکایت مال حرام است که بفرموده امام (علیه السلام) هیچ برکتی ندارد. مال حرام چون بی‌زحمت و تلاش بدست می‌آید؛ انسان، ارزش آن مال را ندانسته و نمی‌تواند در زندگی از آن چنان استفاده‌ای بکند.
غالباً هم دولت‌ها و سازمان‌های مسؤل، کسانی را که دست به سرقت و یا کسب مال نامشروع و غیر قانونی بزنند؛ تحت پیگرد قرار می دهند. اگر دین اسلام بر عدم استفاده از مال حرام تأکید دارد؛ هم می خواهد انسان در این دنیا از عواقب خوردن مال حرام، در امان ماند و هم در آن دنیا گرفتار نشود.
خدای بزرگ در قرآن می‌فرماید: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَأْكُلُوا أَمْوالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْباطِلِ إِلاَّ أَنْ تَكُونَ تِجارَةً عَنْ تَراضٍ مِنْكُمْ؛[نساء/29] اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد، اموال يكديگر را به ناحق مخوريد، مگر آنكه تجارتى باشد كه هر دو طرف بدان رضايت داده باشيد».
انسان با کار و تجارت، هم تجربه می‌آموزد و هم سرمایه لازم را بدست می‌آورد. انسان وقتی که از راه زحمت و تلاش مالی را بدست می‌آورد؛ غالباً قدر آن را بیشتر دانسته (یک ارزش است) و از آن به نحو مطلوبتری استفاده می کند.
یکی از اثرات منفی دیگر مال حرام، تأثیر آن بر اعتقادات انسان است (همانگونه که بر جسم و روان انسان تأثیر دارد). کسی که مال ناحق و حرام می خورد، قلبش فاسد شده و قابلّیت حق پذیری را از دست می دهد. همانگونه که امام حسین (علی السلام) در روز عاشورا، علّت تأثیر نکردن سخنان خود در قلب آنان را حرام خوردن آنها می داند.[2]
امام هادی (علیه السلام) نیز در این زمینه می فرماید: «الْحِكْمَةُ لَا تَنْجَعُ‏ فِي‏ الطِّبَاعِ‏ الْفَاسِدَةِ؛[3] حكمت ، اثرى در دل ها و قلب هاى فاسد نمى گذارد».
لذا انسانی که در این دنیا قلبش از پذیرفتن مطالب حقّ، امتناع ورزد؛ در آن دنیا  ــ که سرای جاوید است ــ حسرت زده و گرفتار خواهد بود.

مال حرام، هیچ ارزشی ندارد
در حدیث امام هادی (علیه السلام) ذکر شد که مال حرام، افزایش نمی‌یابد و اگر هم افزایشی داشته باشد، برکتی ندارد.  افزایش یافتن ظاهری مال حرام، انسان را در فردای قیامت در حسرتی بزرگ و همیشگی خواهد برد. «إِنَ‏ أَعْظَمَ‏ الْحَسَرَاتِ‏ يَوْمَ‏ الْقِيَامَةِ حَسْرَةُ رَجُلٍ كَسَبَ مَالًا فِي غَيْرِ طَاعَةِ اللَّهِ- [فَوَرَّثَهُ رَجُلًا] فَوَرِثَهُ رَجُلٌ فَأَنْفَقَهُ فِي طَاعَةِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ فَدَخَلَ بِهِ الْجَنَّةَ وَ دَخَلَ الْأَوَّلُ بِهِ النَّار؛[4] بزرگترین حسرت در روز قیامت، حسرت مردى است كه مالى را در غیر رضای خداوند گرد آورده و آن را براى كسى بر جاى گذاشته که وارث آن را در راه طاعت خداى سبحان خرج كرده باشد و به این سبب به بهشت برود اما نفر اول به دوزخ می‌رود»
مصادیق مال حرام ــ مخصوصاً در این زمانه ــ زیاد است. عدم توجه به خمس و زکات (برای کسانی که برایشان واجب است) و رشوه گرفتن، و حقّ السکوت گرفتن در مقابل عمل نادرست و ...
اگر کسی خدای ناکرده مالی که از راه حرام اندوخته؛ به کسی هدیه بدهد و کمکی بکند، این هدیه و انفاق او هیچ ارزشی پیش خدا ندارد. کسانی که شعار جالب کمک به خلق را سر می دهند؛ باید توجه کافی به این مطلب داشته باشند که چه بسا انسان با کمک کردن خود به دیگران، زندگی آنها را هم با پول حرام در آمیزند.
به همین دلیل حاجیان خانه خدا اگر خمس و زکاتی بر عهده داشته و باید بپردازند؛ وگرنه انسان با مال غیر حلال، اعمال عبادیش مقبول نیست.

سخن آخر
امام هادی (علیه السلام) مال حرام را بی ارزش و بی برکت دانسته که انفاق از آن و ارث گذاشتن آن، بی ثمر بوده و انسان را بسوی آتش جهنّم نزدیک می کند. لذا مخصوصا در این زمانه که مصادیق مال حرام، زیاد شده است؛ انسان بیشتر باید مراقب باشد تا هم در این دنیا و هم در آن دنیا خیال آسوده تری داشته باشد.

امیّد است که همه‌ی ما نسبت به رعایت حرام و حلال خداوند، کوشا باشیم.

پی نوشتها
[1]. کافى، ج 5، ص 125، ح 7.
[2]. بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏45،ص8.
[3]. أعلام الدين في صفات المؤمنين حسن بن محمد دیلمی، ص311.
[4]. نهج البلاغة (للصبحي صالح)، ص552.