لزوم اطاعت از امام در منابع اهل سنت

شیعیان امامیه و پیروان راستین مکتب اهل‌بیت(علیهم‌السلام) کسانی هستند که علی بن ابی‌طالب(علیه‌السلام) را جانشین بلافصل پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌دانند و به امامت حضرت معتقد می‌باشند. امامت در اعتقاد شیعیان منصبی الهی است که خداوند به‌ وسیله آن مردمان را هدایت می‌کند.
شیعیان اطاعت از امام را واجب می‌دانند و به همین علت خود را ملزم می‌دانند تا در تمامی مسائل مربوط به دین، اجتماع، سیاست و ... از امیرالمومنین(علیه‌السلام) و فرزندان پاکش که تعداد آن‌ها دوازده نفر هستند پیروی کنند.

شیعیان برای اثبات حقانیت اعتقادات خود دلایل فراوانی از قرآن و سنت نبوی(صلی‌الله‌علیه‌وآله) اقامه می‌کنند، اما آیا این دلایل فقط در منابع شیعیان یافت می‌شود و در منابع اهل سنت اثری از این دلایل نیست. یا به عبارت دیگر آیا روایاتی که از پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در منابع اهل سنت نقل شده است؛ باورهای شیعیان را تأیید می‌کند یا خیر؟ در این نوشتار قصد داریم تا با مراجعه به منابع معتبر اهل سنت دو باور شیعیان مبنی بر لزوم اطاعت از امام و همچنین تعداد آنان را مورد مطالعه قرار دهیم.

ضرورت اطاعت از امام
همان‌طور که گذشت شیعیان اطاعت از امام را واجب می‌دانند و به همین منظور بر خود لازم می‌دانند تا در تمام مسائل از او اطاعت کنند. با مراجعه به منابع معتبر اهل سنت متوجه می‌شویم که این اعتقاد تنها متعلق به شیعیان نیست و اهل سنت نیز مسئله لزوم پیروی از امام را قبول دارند و در منابع معتبر خود روایات فراوانی از پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) درباره اهمیت اطاعت از امام نقل کرده‌اند که دو نمونه از آن را ذکر می‌کنیم.

مسلم نیشابوری در کتاب معروف خود که اهل سنت از آن به نام صحیح مسلم یاد می‌کنند از قول پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل می‌کند که حضرت فرمود: «هرکس بمیرد و بر گردنش بیعت -امام- نباشد، به مرگ جاهلی مرده است».[1]
احمد بن حنبل یکی دیگر از علمای نام‌دار اهل سنت است که در کتاب مسند خود در حدیثی از قول پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل می‌کند که حضرت فرمود: «هرکس بدون امام بمیرد، به مرگ جاهلی مرده است».[2]

پس از بررسی این دو روایت مشخص می‌شود که اطاعت از امام جزء اعتقادات اهل سنت است و مطابق روایات موجود در کتب معتبر ایشان، اگر کسی بدون امام از دنیا برود مانند کسی است که در جاهلیت مرده است و همه افراد باید در بیعت امام باشند و خود را متعهد به اطاعت از او بدانند و اگر کسی حتی شخص امام را هم بشناسد، ولی با او بیعت نکند و خود را ملزم به اطاعت از او نداند باز هم مانند کسی است که در جاهلیت و دور از تعالیم اسلام از دنیا رفته باشد.
با توجه به این مسائل بر هر مسلمانی واجب است تا به دنبال شناخت و پیروی از امام بر حق در زمان خودش باشد و ابتدا او را بشناسد و سپس از او اطاعت نماید و این امر همان اعتقاد شیعیان به امام است و جالب‌تر آنکه تنها شیعیان هستند که به‌روشنی معرفت و پیروی از امام را اصلی‌ترین شرط ایمان دانسته و بر آن پافشاری می‌کند.

امامان دوازده‌گانه
یکی دیگر از اعتقادات شیعیان در مسئله امامت تعداد امامان است. شیعیان امامان و جانشینان بر حق پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) را دوازده نفر می‌دانند و نام و مشخصات دقیق آن‌ها را نیز، در کتاب‌های خود ثبت و ضبط کرده‌اند.[3] اما باید دانست که بیان تعداد جانشینان پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) تنها مختص به منابع شیعیان نیست و در آثار حدیثی اهل سنت نیز روایات فراوانی درباره تعداد امامان از پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل شده است.

مسلم نیشابوری در کتاب خود از قول پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل می‌کند که حضرت فرمود: «دین اسلام کارش به پایان نرسیده و به نتیجه نمی‌رسد، مگر این که دوازده خلیفه بیایند و کار خود را انجام دهند».[4] وی همچنین روایت دیگری را هم از قول پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل می‌کند که حضرت فرمود: «عزت اسلام به دوازده خلیفه من خواهد بود».[5]

سوالی که پس از مطالعه این احادیث به ذهن انسان خطور می‌کند این است که این دوازده نفری که در روایت پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) از آن سخن به میان آمده است چه کسانی هستند؟ اگر این سؤال را از شیعیان بپرسید پاسخ دقیقی دریافت می‌کنید و شیعیان به راحتی شما را با این افراد آشنا می‌کنند. ولی آیا علمای اهل سنت هم می‌توانند اسامی دقیق این افراد را به زبان بیاورند و آیا این اسامی که منابع آن‌ها به صورت دقیق ضبط شده است.

در پاسخ به این سؤال باید گفت: خیر اهل سنت در طول تاریخ نتوانسته‌اند جواب قانع کننده‌ای به این سؤال بدهند و مهم‌ترین شاهد ما بر این مدعا سخن «ابن حجر عسقلانی» در کتاب فتح الباری است که به نقل از ابن جوزی می‌نویسد: «سخن در این حدیث را طولانی کرده و احتمالات گوناگونی را در آن جستجو کردم و درباره آن‌ها تحقیق کردم، اما هیچ‌کس را نیافتم که مقصود از آن را فهمیده باشد».[6]

در نتیجه:  
پس از بررسی این احادیث موجود در منابع اهل سنت، باید گفت که اعتقاد به ضرورت اطاعت از امام و همچنین تعداد امامان از اعتقادات اصیل اسلامی است و اختصاص به مذهب خاصی ندارد و این شیعیان بودند که در طول تاریخ اسلام، خود را مقید و موظف به حفظ و عمل به این تعالیم اسلامی کرده‌اند.

برای مطالعه بیشتر به کتاب «حیات فکری و سیاسی امامان شیعه» اثر رسول جعفریان مراجعه کنید.

___________________________________________
پی‌نوشت
[1]. «وَ مَنْ مَاتَ وَ لَيْسَ فِي عُنُقِهِ بَيْعَةٌ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً»، صحیح مسلم، مسلم بن حجاج نیشابوری، ج3، ص1478.
[2]. «مَنْ مَاتَ بِغَيْرِ إِمَامٍ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً »، مسند احمد، احمدبن حنبل، ج4، ص96.
[3]. برای اطلاعات بیشتر به کتاب «حیات فکری و سیاسی امامان شیعه» اثر رسول جعفریان مراجعه نمایید.
[4]. «إِنَّ هَذَا الأَمْرَ لاَ يَنْقَضِي حَتَّى يَمْضِيَ فِيهِمُ اثْنَا عَشَرَ خَلِيفَةً»، صحیح مسلم، همان، ج6، ص3.
[5]. «لا يزال الأسلام عزيزاً الي اثني عشر خليفه»، همان، ص1452.
[6]. «قال ابن الجوزي: قد أطلت البحث عنه و تطلّبت مظانّه و سألت عنه،  فما رأيت أحدا وقع على المقصود به»، فتح الباری، ابن حجر عسقلانی، ج13، ص181.