25 ذی الحجه بیانگر روزی است که خدای شکور به پاس فداکاری، ایثار و گذشت امیرالمومنین، صدیقه طاهره (صلوات الله علیهما) و به روایتی دو پاره تنشان امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) هدیه ای آسمانی و جاویدان در قالب یک سوره نازل فرمود.
آن بزرگواران در حالی که فضه خادمه نیز آنان را همراهی می نمود برای عمل به نذرشان که در ازاء شفای بیماری حسنین (صلوات الله علیهما) بود سه روز روزه گرفتند ولکن در تمام این مدت فقط با آب افطار کردند.
زیرا حضرت زهرا (علیها السلام) در شب اول یک سوم جویی را که امیرالمومنین (صلوات الله علیه) قرض نموده بود را آرد کرد و نان پخت؛ موقع افطار نیازمندی درب خانه را زد و گفت: سلام بر شما اى خاندان محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) مستمندى از مستمندان مسلمين هستم، غذايى به من بدهيد خداوند به شما از غذاهاى بهشتى مرحمت كند، آن‌ها همگى مسكين را بر خود مقدم داشتند، و سهم خود را به او دادند و آن شب جز آب ننوشيدند. شب دوم و سوم با کمک خواستن و غذا طلبیدن یک یتیم و اسیر حادثه شب اول تکرار شد و آن عزیزان هم‌چنان سهم افطار خود را به آنان دادند و با آب افطار کردند.
بعد از این سه روز امیرالمومنین حسنین (صلوات الله‌علیهم) را در حالی که از شدت گرسنگى مى لرزیدند، خدمت پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آورد حضرت با دیدن آنان آثار حزن بر چهره اشان هویدا گشت و فرمود! اين حالى را كه در شما مى بينم براى من بسيار گران است، سپس برخاستند و به سمت خانه دختر گرامی اشان روانه شدند، با ورود در خانه دیدند که حضرت زهرا (علیها السلام) در حالى كه از شدت گرسنگى شكم او به پشت چسبيده، و چشم هايش به گودى نشسته، در محراب عبادت ايستاده اند.
در همين هنگام بود که جبرئيل نازل گشت و عرض کرد اين سوره را بگير، خداوند با چنين خاندانى به تو تهنيت مى گويد، سپس سوره" هل اتى" یا همان سوره "انسان" را بر او خواند.[1]
اما درس هایی که می توان از این جریان گرفت:
الف: اخلاص
«نیست در لوح دلم جز الف قامت یار
چه کنم حرف دگر یاد نداد استادم»[2]
علت آن‌که حضرت حق یک سوره را در شأن اهل بیت (علیهم السلام) نازل می فرماید به برکت اخلاص آن بزرگواران است. آن هم مرتبه اعلی اخلاص که فقط رضایت خدا را مد نظر، و مقصد و منظوری جز او نداشتند. لذا خداوند با ذکر کلمات "عَلى حُبِّهِ" و "لِوَجْهِ اللَّهِ" در سوره انسان به این امر اشاره می فرماید: «وَ يُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى حُبِّهِ مِسْكِيناً وَ يَتِيماً وَ أَسِيراً * إِنَّما نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزاءً وَ لا شُكُوراً [انسان/8-9] و هم بر دوستى او (يعنى خدا) به فقير و طفل يتيم و اسير طعام مى دهند. (و گويند) ما فقط براى رضاى خدا به شما طعام مى دهيم و از شما هيچ پاداش و سپاسى هم نمى طلبيم».
ب: ایثار
آن عزیزان با وجود روزه دار بودن، تحمل گرسنگی، تشنگی و نیاز به غذا خصوصا در روزهای دوم و سوم، اما در عین حال دیگران را بر خود ترجیح دادند. «َيُؤْثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ [حشر/9] آنان را بر خود ترجيح مى دهند، گرچه خودشان را نياز شديدى باشد»، و این کار حکایت از قدرت و عظمت بالای روحی آنان دارد که در عين احتياج به غذا در آن شرایط بحرانی، چنین ایثاری را انجام دادند.
ج: انفاق
انفاق آن زمانی ارزش بیشتری پیدا می کند که متعلق آن، مورد علاقه انسان باشد و به تعبیر قرآن کریم: «لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَليمٌ [آل عمران/92] هرگز به [حقيقتِ] نيكى [به طور كامل] نمى رسيد تا از آن چه دوست داريد انفاق كنيد و آن چه از هر چيزى انفاق مى كنيد يقيناً خدا به آن داناست»، و مصداق بارز این نوع انفاق را می توان در این جریان به خوبی مشاهده کرد.
بنابراین آن‌چه که مهم است کیفیت عمل است «لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلا [هود/7] تا شما را بيازمايد كه كداميك نيكوكارتريد» نه کمیت و زیادتی عمل، و در جریان مذکور اگر چه آن غذاها از حیث کمیت و مقدار قابل توجه نبود ولی چون با ارزش‌های عالی اخلاقی اخلاص، ایثار، انفاق مقرون گشته بود، سبب نزول یک سوره در شأن اهل بیت (علیهم السلام) شد.
------------------------------
پی نوشت:
[1]. برای اطلاع بیشتر ر. ک مكارم شيرازى ناصر، تفسير نمونه، جلد 25، صص343-344، ناشر: دار الكتب الإسلامية، مكان چاپ: تهران، چاپ: 1374.
[2]. حافظ، غزل 317.