عالمان حنفی و مهدويت

14:54 - 1391/12/12

در پاره اي از موارد، علاوه بر اصل اعتقاد به ظهور امام مهدي عليه السلام، به مانند شيعه به زنده بودن وي نيز معتقد مي باشند.

اباصالح

تعدادي از عالمان و نويسندگان حنفي مذهب در باره مهدويت و اعتقاد به مهدي آخر الزمان، نوشته ها و آثار خوب و ارزشمندي را از خود بر جاي گذاشته اند. در پاره اي از موارد، علاوه بر اصل اعتقاد به ظهور امام مهدي عليه السلام، به مانند شيعه به زنده بودن وي نيز معتقد مي باشند و اينك ديدگاه چند نفر از دانشمندان حنفي مذهب در پي مي آيد:

1. ابن جوزي (م 650 ه . ق)
وي در كتاب معروفش، "تذكرة خواص الامة في خصائص الائمةعليهم السلام"، فصلي جداگانه به امام مهدي عليه السلام اختصاص داده و مباحث و موضوعات مختلفي در اين باره نگاشته است و در آغاز اين فصل مي گويد:
"فصل في ذكر الحجة المهدي هو محمد بن الحسن بن علي بن محمد بن علي بن موسي الرضا و كنيته ابو عبد الله و ابو القاسم و هو الخلف الحجة صاحب الزمان."
آن گاه رواياتي از منابع اهل سنت ذكر مي كند كه در آنها موضوعات مربوط به امام مهدي عليه السلام مطرح شده است. ابن جوزي سپس به ديدگاه اماميه در باره زنده بودن امام مهدي عليه السلام پرداخته و برخي دلايل شيعيان در اين باره را ياد آور شده است. (1) از نوشته ابن جوزي چنين بر مي آيد كه وي اعتقاد شيعه را در باره امام مهدي عليه السلام پذيرفته و آن را منطقي و قابل قبول دانسته است.

2. ابن طولون دمشقي (م 935 ه . ق)
وي كه در حديث، فقه و تاريخ صاحب نظر و در بسياري از موضوعات داراي آثار و نوشته هايي بوده، كتابي با نام "الائمة الاشاعة" دارد كه بخشي را به "الحجة المهدي" اختصاص داده و در آن به بحث در باره امام مهدي عليه السلام پرداخته است. در اين اثر، بيشتر عقايد و انديشه هاي شيعه در مورد ولادت امام مهدي عليه السلام و زنده بودن آن حضرت را نوشته است و هر چند با صراحت اين عقايد را نپذيرفته، ولي از لا به لاي نوشته وي چنين بر مي آيد كه تمايل به قبول آنها دارد و البته اظهار نظر صريح را به كتاب ديگرش با نام "الهدي الي ماورد في المهدي" موكول كرده و ظاهراً از اين نوشته هم اثري باقي نمانده است.
ابن طولون در كتاب "الائمة اثنا عشر" با احترام و تجليل فراوان اسامي امامان دوازده گانه شيعه را در اشعاري گنجانده است. (2)

3. عبد الوهاب شعراني (م 973 ه . ق)
وي در باب 56 كتاب "اليواقيت و الجواهر" نشانه هاي قيامت را كه در احاديث آمده، ذكر كرده كه از جمله آنها، خروج امام مهدي عليه السلام مي باشد. نكته قابل توجهي كه وجود دارد، اين است كه وي با وجود حنفي بودن، به مانند شيعه معتقد است امام مهدي عليه السلام فرزند امام عسكري عليه السلام است و اكنون زنده و در قيد حيات مي باشد و تا زمان ظهور عيسي عليه السلام نيز زنده خواهد ماند. به متن عبارت وي بنگريد:
"وي (امام مهدي عليه السلام) از فرزندان امام عسكري عليه السلام است و ولادتش در شب نيمه شعبان سال 255 ه . ق اتفاق افتاده و تا زمان آمدن عيسي عليه السلام زنده خواهد ماند." (3)
بدين شكل، وي نه تنها آمدن و ظهور امام مهدي عليه السلام را در آخر الزمان از جمله موارد حتمي بر شمرده است، بلكه تولد آن حضرت و حيات ايشان را تا زمان ظهور قبول دارد و از اين جهت، انديشه و عقيده وي بسيار نزديك به عقيده شيعه مي باشد.

4. ابو السرور حنفي (م قرن دهم ه . ق)
وي كه مفتي حنفيها در شهر مكه بوده است، در پاسخ به استفتائاتي كه جماعتي از مسلمانان هند از علماي آن زمان مكه كرده اند و از آنان خواسته اند كه نظرشان را در مورد اعتقاد به يك مدعي مهدويت و نيز منكران مهدويت بنويسند، چنين گفته است:
"اعتقاد اين طايفه زشت كردار باطل است و پوچ. بايد با عقيده باطل و پيروان آن به سختي مبارزه كرد و اين فكر ياوه را از مغز آنان در آورد؛ چون اين عقيده مخالف است با احاديث صحيح و سنن صريح و متواتري كه به وسيله راويان بسيار و اخبار فراوان رسيده است و آن احاديث و سنن همه مي گويد كه مهدي موعودعليه السلام كه در آخر الزمان خروج مي كند، همراه عيسي عليه السلام خواهد آمد و با كمك او، دجال را خواهد كشت. براي ظهور او، علامتهايي است، از جمله: خروج سفياني و گرفته شدن ماه و خورشيد در ماه رمضان بر خلاف معمول." (4)
از اين گفته به خوبي نگاه مذهب حنفي به موضوع امام مهدي عليه السلام آشكار مي شود و معلوم مي گردد كه نه تنها آنان اين فكر را قبول دارند، بلكه آن را مضمون احاديث صحيح و متواتر مي دانند و اين نكته بسيار مهمي مي باشد.

5. سليمان بن ابراهيم قندروزي (م 1294 ه . ق)
وي كه متولد شده در بلخ مي باشد، بيشتر تحصيلاتش را در همان ديار سپري كرد و ادامه تحصيلات را در بخارا گذراند. بعد از آن به تصوف و عرفان نيز روي آورد و از بزرگان صوفيه شد. بدين شكل، هم در مباحث نقلي و هم طريقي صاحب مقاماتي گرديد.
او كتاب "ينابيع المودة" را در مناقب و فضايل اهل بيت عليهم السلام نگاشته است و بخش عمده اي از آن را به مباحث مربوط به امام مهدي عليه السلام اختصاص داده و آيات تفسير و تأويل شده در باره آن حضرت را ذكر كرده و نيز رواياتي كه در مورد ايشان نقل شده، از منابع مختلف آورده است. همين طور، احاديث خلفاي دوازده گانه و تفسيرهايي كه براي آنها شده را ذكر كرده و نقلهايي كه در باره ولادت ايشان شده و نيز علماي سني مذهب را كه تصريح بر ولادت آن كرده اند، نام برده است. در بخش ديگر، كرامات و خارق عادتهايي كه توسط آن حضرت انجام شده را نقل كرده و ملاقات كنندگان با ايشان را در دوره غيبت ياد آور شده است. (5)
از مجموع نوشته هاي وي چنين بر مي آيد كه نويسنده درباره امام مهدي عليه السلام همانند شيعه مي انديشد و معتقد به ولادت و زنده بودن آن حضرت است.

6. ابو البركات آلوسي (م 1371 ه . ق)
وي در كتاب "غاية المواعظ" در بخش شمارش نشانه هاي برپايي قيامت - به مانند برخي ديگر از دانشمندان اهل سنت - ظهور امام مهدي عليه السلام را از جمله اين نشانه ها دانسته و گفته است كه قول صحيح تر نزد بيشتر عالمان و دانشمندان، ظهور و خروج امام مهدي عليه السلام است.
وي از قول ابن حجر هيتمي در "الصواعق المحرقة" نقل مي كند كه آيه "وَ اِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَة"(6) در مورد امام مهدي عليه السلام نازل شده است. آن گاه در ادامه مي گويد كه در باره آمدن امام مهدي عليه السلام، احاديث و اخبار متعددي وارد شده و به همين مناسبت، تعدادي از اين احاديث را ذكر كرده است. در باره سير حكومتي كه امام خواهد داشت، بحثهايي را مطرح كرده و نظرات عالمان معروف را مورد اشاره قرار داده است.
وي در پايان، با اشاره به اعتقاد شيعه در مورد زنده بودن امام عليه السلام، اين باور را مردود دانسته و آن را انكار مي كند؛ البته دليل خاصي براي اين كار ارائه نكرده است. (7)

 

پی نوشت:
1) تذكرة الخواص، ابن جوزي، بيروت، مؤسسة اهل البيت عليهم السلام، ص 325.
2) الائمة الاثني عشر، ابن طولون دمشقي، به نقل از: الامام المهدي عند اهل السنة، فقيه ايماني، ج 1، ص 403 و 405.
3) اليواقيت و الجواهر، شعراني، بيروت، دار احياء التراث العربي، ج 2، باب 62، ص 562.
4) به نقل از: البرهان في علامات صاحب الزمان، متقي هندي، مكه، اول، 1408 ه . ق، ج 2، ص 874.
5) ينابيع المودة، قندروزي، قم، انتشارات رضي، صص 536 - 572.
6) زخرف / 61.
7) به نقل از: الامام المهدي عند اهل السنه، فقيه ايماني، ج 2، صص 157 - 161.1
ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره91

منبع: سایت ذی طوی

کلمات کلیدی: 

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز:
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
1 + 2 =
*****