« شکم گرسنه ایمان ندارد.» (1) ضرب المثلی است که همه ی ما شنیده ایم و کما بیش میدانیم که با واقعیتهای وجودی ما و جامعه تناسب دارد. زیرا مسلم است وقتی شکم گرسنه باشد ذهن را درگیر تلاش برای رفع نیازهای خود خواهد کرد و دیگر وقت و حوصله ای برای تفکر در معرفت و حقیقت نخواهد داشت.
علاوه بر این خود دین نیز انگشت تایید بر این مساله می گذارد و آن را از مقربان و نزدیکان کفر معرفی میکند.(2)
اما ظاهرا این تمام موضع دین در برابر گرسنگی نیست چه اینکه دین آموزه ای به نام روزهرا ترویج و تبلیغ می کند که اساس آن بر محور گرسنگی می چرخد.
بنابراین باید از نظر دین دو نوع گرسنگی داشته باشیم :
1 – اجباری : که فقر و نداری و نبود چیزی که بتواند گرسنگی را رفع کند ، ناشی می شود. دین این نوع از گرسنگی را مانع کمال خواهی انسان می داند.
2 – اختیاری : که برخاسته از اراده و انتخاب دین و متدین ، و در جهت تزکیه و تربیت نفس و تسلط انسان بر آن صورت میگیرد. تا انسان با پاک کردن روح خود از آلایش های نفسانی و حیوانی ، و توجه و تقویت قابلیتهای انسانی خود به کسب و درک معرفت و حقیقت دست یابد. در واقع متدین با روزه و خودداری از پر کردن شکم خود ، کمی از توجه خود به کالبد تن می کاهد و در مقابل توجه و تمرکز بیشتری به جان و روح خود مبذول می کند، که صرف همین توجه و تمرکز میتواند باعث انس روح و روان متدین با مفاهیم معرفت و حقیقت می گردد.
البته تفاوت این دو نوع گرسنگی فقط در همین جنبه ی فردی خلاصه نمی شود بلکه برای این آموزه مقدس میتوان یک کارکرد مهم اجتماعی نیز در نظر گرفت، زیرا می تواند روح همدردی اجتماعی را درون متدین و جامعه ی دینی احیا کند.
نتیجه گیری:
دین گرسنگی نوع اول (جبری) را مذموم می داند زیرا می تواند مانعی برای کمال نوع انسانی باشد، ولی به گرسنگی نوع دوم (ارادی و انتخابی) توصیه می کند چه اینکه نوع دوم در دو حوزه ی فردی و اجتماعی به آثار مثبتی اختصاص می یابد.
پی نوشت :
1– دوستی داشتم که هر موقع این ضرب المثل را بهش میگفتم فورا میگفت : حالا از کجا معلوم شکم سیر دین داشته باشه؟؟؟
حرفش هرچند بی ارتباط به بحث منه ولی فکر میکنم خیلی درست باشه.
2- قال رسول الله صلی الله علیه و آله: كَادَ الْفَقْرُ أَنْ یَكُونَ كُفْرا ، كافی، ج 2، ص 307.
پیامبر صلی الله علیه و آله: فقر نزدیک است که به کفر منتهی شود.