سعادت از نگاه امام حسین

از جمله واژه هایی که از مفهومی بلند برخوردار، اما در نگاه مردم معنای مبتذلی پیدا کرده است، مفهوم سعادت است. در نگاه اکثر مردم سعادت یعنی خوش گذراندن و در رفاه و آسایش غوطه خوردن. و معادل فارسی سعادت همان خوشبختی است و خوشبخت را کسی می دانیم که دنیا به مرادش باشد.
آیا سعادت یعنی اینکه دنیا به مراد دلمان بچرخد و بتوانیم اسب مراد را سالیان سال در این میدان پر آشوب زندگی به جولان در آوریم؟ در مقابل اگر کسی به لذایذش نرسد و از خوشی‌ها محروم بماند یا از خوشی‌ها کناره گیرد، این شخص در شقاوت غوطه‌ور است؟ و یا خوشبخت یعنی کسی که به خواسته‌هایش در زندگی می رسد و در مقابل بدبخت یعنی کسی که به خواسته هایش نمی رسد؟
اما در منطق قرآن فقر و غناء هر دو امتحان الهی است و نشانه خوشبختی غیر از اینهاست. خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: «فَأَمَّا الْإِنْسَانُ إِذَا مَا ابْتَلَاهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَ نَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَكْرَمَنِ وَ أَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَاهُ فَقَدَرَ عَلَيْهِ رِزْقَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَهَانَنِ كَلَّا [فجر17-15] اما انسان هنگامی كه خداوند او را برای آزمايش اكرام می ‏كند و نعمت می بخشد (مغرور می ‏شود و) می گويد: پروردگارم مرا گرامی داشته! و اما هنگام كه برای امتحان روزی را بر او تنگ بگيرد مايوس می شود و می ‏گويد پروردگارم مرا خوار كرده! چنان نيست كه شما خیال می کنید».
اگر سعادت آن است که اکثر مردم می پندارند به تعبیر امیرالمومنین (علیه السلام): «در آن هنگام که در سایه عیش شاداب غفلت انگیز به دنیا می خندید و دنیا هم به او لبخند می زد (خنده تمسخر آمیز) ناگهان زمانه، خار خود را در او فرو برد و روزگار، قوایش را در هم شکست. عوامل مرگ از نزدیک به او نظاره کردند. در این هنگام اندوهی درون او را فرا گرفت که آن را نمی شناخت، اندوهی پنهانی که تا آن لحظات آن را در نیافته بود».[1]
پس چرا مقطوع و ناپایدار است؟ به این خوشی گذرا و پایان پذیر که نمی توان دل بست و نام آن را سعادت گذاشت.
سالار شهیدان (علیه السلام) زمانی می بینند که به حق عمل نمی شود و از باطل اجتناب نمی ورزند مرگ در راه دفاع از حق و ریشه کن کردن باطل را سعادت می دانند؛ لذا با مرگ سرخ علاوه بر رسیدن به سعادت ابدی، و شکوفا کردن حیات خود، هم دین خدا و هم پیروان این دین را احیاء کردند.
آری سعادت اینگونه معنا می شود؛ یعنی گاهی خوشی های زندگی که هیچ از خود زندگی هم باید چشم بست تا بتوان به خوشبختی رسبد. این یک نوع تفسیر سعادت بود که در رفتار امام حسین (علیه السلام) ظهور پیدا کرد.
حال اگر در زندگی دنیوی بخواهیم خوشبختی را جستجو کنیم باید برای این سوال پاسخی آماده کنیم که «زکجا آمده ام آمدنم بهر چه بود... به کجا می روم آخر ننمایی وطنم».
امیرالمومنین (علیه السلام) می فرمایند: «خداوند رحمت کند كسى كه بداند از كجاست و در كجاست و بسوى كجا روان است».[2] کسی که برای این سوالات پاسخ داشته باشد زندگی خود را بر اساس همان پاسخ ها تنظیم می کند و آنگاه می تواند خوشبختی را درک کند.
کسی که در مکتب قرآن بزرگ شده شده باشد می داند که مبداش «إِنَّا لِلَّهِ» است و مقصدش هم «إِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ» است. لذا امام حسین (علیه السلام) که خود صراط مستقیم است و راه سعادت را برای همگان ترسیم می کند برای احیای حق، مرگ را مایه خوشبختی می داند، چون مبدا و معادش را به درستی ترسیم کرد و به این باور قبلی رسید که سیر زندگی من الله شروع شده است و الی الله پایان می پذیرد.
و اگر بشر توانست خود را به سلامت به مقصد برساند آنگاه می تواند ادعای سعادت و خوشبختی بکند نه آنکه چند صباحی خوش باشد و بعد هم با اعمال خود دست و پای خود را ببندد و اسیر لذات زود گذز خود باشد.
به تعبیر مرحوم میرفندرسکی: «عقل کشتی، آرزو گرداب و دانش بادبان .... حق تعالی ساحل و عالم همه دریاستی»
اگر کسی بتواند کشتی وجود خود را به سلامت و امنیت به ساحل برساند او خوشبخت است، و یکی از درس های عاشورا هم تفسیر سعادت برای طالبان حقیقت است.

- - - - - - - - - -
پی نوشت:
[1]. نهج البلاغه. سید رضی. خطبه 221.
[2]. میزان الحکمة. محمدی ری شهری، مادة «عرف».