خلاصہ: روز عرفه، روزی بسیار عظیم از روزهای سال است، روز قبول عبادات و توبه از گناھان است۔ در این نوشتار، فضیلت شب و روز عرفه را بطور مختصر بیان کردہ به اعمال آن روز اشارہ شد.
بسم الله الرحمٰن الرحیم
شب عرفه
شب نهم از شبهای متبرك و شب مناجات با قاضى الحاجات است و توبه در آن شب مقبول و دعا در آن مستجاب است. کسی در این شب عبادت کند، او اجر ۱۷۰ سال عبادت را از آن خود کرد. براى شب عرفه چند عمل وارد شده است:
۱. "اَللّهُمَّ یا شاهِدَ كُلِّ نَجْوى...الخ"[۱]
۲. خواندن تسبیحات عشر که سید ابن طاووس در اقبال الاعمال ذکر کرده است.[۲]
۳. "اللّهُمَّ مَنْ تَعَبَّاَ وَ تَهَیَّاَ۔۔۔الخ" را كه در روز عرفه و شب و روز جمعه نیز وارد است، خوانده شود.[۳]
۴. زیارت امام حسین(علیه السلام).[۴]
اعمال روز عرفه
روز نهم روز عرفه و یکی از اعیاد بزرگی است، اگرچه به اسم عید نامیده نشده است. عرفه روزى است كه حق تعالى بندگان خویش را به عبادت و طاعت خود فرا خوانده و سفره‌های جُود و احسان خود را براى ایشان گسترانیده است و شیطان در این روز خوار و حقیرتر گشت.[۵]
روایت شده كه حضرت امام زین العابدین(علیه السلام) در روز عرفه صدای یک سائل را شنید كه از مردم تقاضای کمک مىکرد۔ امام(علیه السلام) به او فرمود: واى بر تو آیا در این روز از غیر خدا می‌طلبی؟ حال آن كه در این روز امید مىرود که بچههاى در شكم هم از فضل خدا بی‌نصیب نمانند و سعید شوند.[۶]
براى این روز اعمالی ذکر شده است:
۱. غسل.
۲. زیارت امام حسین(علیه السلام)، اگر كسى توفیق یابد كه در این روز در تحت قُبّه مقدّسه آن حضرت(علیه السلام) باشد ثوابش كمتر از كسى كه در عرفات است، نیست.
۳. بعد از نماز عصر پیش از آن كه مشغول به خواندن دعاهاى عرفه شود، زیر آسمان دو ركعت نماز بجا آورد و نزد حق تعالى به گناهان خود اعتراف و اقرار کند تا به ثواب عرفات رستگار شود و گناهانش آمرزیده گردد. پس از آن به مطابق احادیث آئمه طاھرین(علیھم السلام) دعا خوانده شود و اعمال را انجام داده شود و این اعمال خیلی زیاد ھست و ذکر آن بطور مختصر ممکن نیست، حتی المقدور اینجا چندتا اعمال را ذکر می‌کنیم.
شیخ كفعمى در مصباح فرموده مستحب است روزهٔ روزِ عرفه براى كسى كه ضعف پیدا نكند و مانع دعا خواندن او نشود۔ مستحب است غسل پیش از زوال و زیارت امام حسین علیه السلام در روز و شب عرفه، چون وقت زوال شد زیر آسمان رَوَد و نماز ظهر و عصر را با ركوع و سجود نیكو به عمل آورد و چون فارغ شود دو ركعت نماز اقامه كند. در ركعت اوّل بعد از حمد، توحید و در دوم بعد از حمد، "قُل یا اَیُّهَا الْكافِروُنَ" خوانده شود. و بعد از آن چهار ركعت نماز گزارد که در هر ركعت بعد از حمد، توحید پنجاه مرتبه بخواند. كه این نماز، همان نماز حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) است.[۷]
۴. خواندن دعای چھل و ھفتم از صحیفه کامله.
۵. خواندن دعای عرفه‌ی امام حسین(علیه السلام).
۶. خواندن تسبیحاتی که از شیخ کفعمی نقل شده و از ’’سبحان الله قبل کل احد‘‘ شروع می‌شوند.
۷. خواندن دعای عرفه‌ای که از حضرت پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم)، امام سجاد(علیه السلام)، امام صادق(علیه السلام) و امام کاظم(علیه السلام) منقول است و آن را سید در اقبال الاعمال ذکر کرده است.[۸]
روز عرفه عمل ام داؤود نیز خیلی تاکید شده است.
اعمال روز عرفه را شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان بطور مفصل ذکر کرده اند.
روز عرفه در تمام سال از جھت عبادت و دعا روزی ممتاز است، شبی با شب قدر در فضیلت نمی‌تواند ھمسان شود ھمان طور روز عرفه، در ورزھای سال دارای امتیازی خاص است.
خداوند متعال، به ما توفیقی برای انجام اعمال با خضوع و خشوع در بارگاه او بدھد.
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
منابع:
[۱] شیخ عباس قمی،مفاتیح الجنان، انتشارات آیین دانش،۱۳۸۴ش،ص۴۴۲.
[۲] سید ابن طاؤس،اقبال الاعمال،سماء قلم،۱۳۸۶ش، ج۲، ص۵۸.
[۳] مفاتیح الجنان ،ص۶۵.
[۴] اقبال الاعمال،ج۲، ص۵۸.
[۵] ھمان، ص۵۹.
[۶] مفاتیح الجنان، ص۴۵۱.
[۷] ھمان، ص۴۵۲.
[۸] اقبال الاعمال،ص۸۲،۱۹۴.