انحرافها و آسيبهاي رايج در مراسم عزاداري و مرثيه سرايي و مدّاحي را مي توان به دو دسته عمده تقسيم نمود:
اوّل: انحراف و آسيب در محتوا و مضامين؛
دوم: انحراف و آسيب در شكل و صورت.
از دسته اوّل مي توان به سه نوع اشاره نمود:
1. ذكر مطالب دروغ ساختگي در بيان مصائب و مناقب ائمه عليهم السلام؛
2. بيان مطالب غلوآميز درباره امامان معصوم عليهم السلام ؛
3. بيان اشعار و مطالب كم مايه و سبك.
بيان مطالب دروغ و جعلي در مورد مصائب يا مناقب ائمه عليهم السلام، صرف نظر از انگيزه آن، يك آسيب جدّي در مراسم عزاداري مي باشد؛ چرا كه واقعيت امر را واژگون نشان داده و اغراض امامان عليهم السلام و اهداف اصلي آنان را بر مردم پوشيده مي دارد و كدام ظلم در حق آن بزرگواران بزرگ تر از اين است؟ با نهايت تأسف بايد گفت كه اين آسيب در ميان كتب و آثار موجود و نيز سخنان برخي افراد ديده مي شود. به تعبير استاد مطهري: "اگر بخواهيم روضه هاي دروغي را كه مي خوانند جمع آوري كنيم، شايد چند جلد كتاب پانصد صفحه اي بشود." (1)
در اين باره از مراجع معظم تقليد سؤال شده است كه: "خواندن روضه هاي دروغ و غير معتبر كه بعضاً موجب تمسخر و هتك مي گردد، چه صورت دارد؟" آنان در پاسخ فرموده اند:
حضرت آيت اللّه خامنه اي: اگر دروغ موجب هتك و تمسخر باشد، جايز نيست.
حضرت آيت اللّه فاضل لنكراني رحمه الله: جايز نيست.
حضرت آيت اللّه بهجت: جايز نيست.
حضرت آيت اللّه مكارم شيرازي: جايز نيست.
حضرت آيت اللّه تبريزي رحمه الله: چيزهايي كه دروغ بودن آنها پيش علماي خبره معلوم است، نقل آنها جايز نيست.
حضرت آيت اللّه صافي: جايز نيست.
حضرت آيت اللّه سيستاني: اگر موجب هتك باشد يا دروغ باشد، جايز نيست. (2)
انحراف نوع دوم، بيان مطالب غلوآميز درباره امامان عليهم السلام است. اين انحراف از همان زمان ائمه عليهم السلام وجود داشته و جالب آنكه برخورد امامان معصوم عليهم السلام نيز با غلو كنندگان بسيار تند بوده است؛ به طوري كه در مواردي آنان را لعن كرده، حكم به كفر و وجوب قتل آنان داده اند. (3)
جاي تأسف است كه با وجود اين همه نهي از غلو، از جانب اهل بيت عليهم السلام و تأكيد عالمان ديني، باز عده اي جاهل و نادان، با بيان تعابيري چون علي اللهي ام، حسين اللّهي ام و... در مدّاحيها، دست به اين عمل حرام زده و زمينه را براي تبليغات دشمنان تشيع، خاصه وهابيون تندرو و تكفير شيعيان فراهم مي كنند؛ تكفيري كه در بسياري از موارد منجر به قتل بي گناهان بسياري شده است.
انحراف نوع سوم، طرح مطالب و ا شعار كم مايه و سبك در مراسم مذكور است. اساساً استفاده بي رويه از واژه هايي چون چشم، ابرو، خال و... و اختصاص وقت به بيان قشنگي صورت و چشم و ابروي شخص ممدوح و قد و بالاي او و خلاصه خصوصيات جسماني و غفلت از خصايص اخلاقي و عرفاني و هدف از قيام و...، نقض غرض امامان معصوم عليهم السلام بوده و اهداف اصلي آن بزرگواران را از مجاهدتهاي خويش پوشانده، توجه افراد را به مطالب حاشيه اي جلب مي نمايد؛ درحالي كه هدف اهل بيت عليهم السلام اعتلاي كلمه حق و مبارزه با بدعتها و ظلمها و ولايت طواغيت بر انسانها در عرصه فكر و عمل مي باشد. به راستي، توجه مردم را در مراسم مذهبي از اين جنبه هاي اصلي به سوي جنبه هاي فرعي و حاشيه اي جلب كردن، ظلمي بزرگ در حق آن بزرگواران بوده و قطعاً مرضيّ آنان نمي باشد.
گذشته از اين، برخي از تعبيرات، اصلاً مناسب شأن و عظمت آن عزيزان نيست و چه بسا مذمّت و توهيني باشد در لباس مدح و ستايش.
از محضر مراجع تقليد سؤال شده است كه: "برخي از ذاكرين در مدايح اهل بيت عليهم السلام تعبيراتي مانند: "مست مستم من، هر چه بادا بادا، علي پرستم من، همچو زهرا مادرت، از همه خوشگل تري، يا ابا صالح بيا" را به كار مي برند كه به نظر مي رسد با شأن اهل بيت عليهم السلام منافات دارد. آيا به كار بردن اين گونه الفاظ چه صورت دارد؟
حضرت آيت اللّه خامنه اي: معلوم نيست ظاهر اين الفاظ مرادشان باشد و در هر صورت الفاظ خوب و اشعار بهتر فراوان است، آنها را بخوانند.
حضرت آيت اللّه فاضل لنكراني رحمه الله: نبايد مسائلي كه خلاف شأن ائمه اطهارعليهم السلام است و موجب هتك حرمت آنها مي شود، بيان شود.
حضرت آيت اللّه تبريزي رحمه الله: به كار بردن تعبيراتي كه در بين مردم سبك محسوب مي شود، در مورد معصومين عليهم السلام اشكال دارد.
حضرت آيت اللّه بهجت: البته با الفاظي كه در شأن آن بزرگواران نيست، نبايد مدح كنند و الفاظ مناسب تر فراوان است.
حضرت آيت اللّه مكارم شيرازي: اين گونه تعبيرات مناسب نيست.
حضرت آيت اللّه صافي گلپايگاني: بايد در مدايح اهل بيت عليهم السلام از بهترين و رساترين مدايح كه مشتمل بر مضامين صحيح و اقتباس از آيات و احكام و نكات شعري اديبانه و دور از غلو است استفاده شود." (4)
پی نوشت:
1) تأملي در نهضت عاشورا، رسول جعفريان، قم، انتشارات انصاريان، چ چهارم، 1384، ص 317.
2) مسائل جديد از ديدگاه مراجع تقليد، سيد محسن محمودي، قم، انتشارات ناصر، 1379، ج 3، ص 31.
3) ر.ك: ميزان الحكمة، محمد محمدي ري شهري، قم، مركز النشر مكتب الاعلام، بي تا، ج 7، ص 280.
4) مسائل جديد از ديدگاه مراجع تقليد، سيد محسن محمودي، ج 1، ص 41.
ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره99
منبع:سایت ذی طوی