دعا

امام سجاد (ع):
دْعُوكَ يَا رَبِّ راهِباً راغِباً راجِياً خائِفاً

امام سجاد (ع):

با تکیه بر توجه فقر انسان به خدا است که می‌توان به کمال رسید و لذاست که خداوند اینگونه می‌فرماید: «يا أَيُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَى اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ»؛ اى مردم شما (همگى) نيازمند به خدا هستید؛ تنها خداوند است كه بی‌نياز و شايسته هرگونه حمد و ستايش است. در پرتو دعا به درگاه الهی و استمداد از ذات اقدس خداوند، ناامیدی معنایی نخواهد داشت و روحیه امیدواری در انسان تقویت می‌گردد. می‌توان از ارج نهادن به نعمت‌های الهی و شکرگزاری در برابرش، جزو دیگر آثار قلبی یاد کرد. آیه «فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ وَ اشْكُرُوا لِي وَ لا تَكْفُرُونِ» به این مطلب اشاره دارد. کسی که خود را با ذکر خدا (دعا) پیوند دهد و همیشه به یاد پروردگارش باشد، ترس الهی در دل او نمایان می‌گردد که به واسطه آن به آرامش درونی می‌رسد. خداوند می‌فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إِذا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آياتُهُ زادَتْهُمْ إِيماناً وَ عَلى‏ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ‏».

موارد فوق یعنی کمال انسانی، امیدواری، شکرگزاری و آرامش دل، جزو آثار قلبی دعا می‌باشد.

از جمله آثار دعا، آثار جسمی و فیزیکی آن است.

سلام و درود خداوند بر پیامبران و رسولانش، تولد وجود مبارک حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) در مکه و سپس بعثت و رسالت آن حضرت و ظهور اسلام از شهر مکه و تبلیغات و تعلیمات دینی-اخلاقی و فرهنگی پیامبر و تحمل مشقات طاقت فرسا و تلطف و شفقت بیش از حد ایشان به مردم و سعی و تلاش بی‌نهایتش در هدایت مردم و... همه از چیزهایی است که در دعا خواسته شده و خداوند متعال آن را به این حیث، بزرگ‌ترین نعمت و منتی از خود بر مردم مطرح نموده است. آنجا که می‌فرماید: «لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ يتْلُو عَلَيهِمْ آياتِهِ وَ يزَكِّيهِمْ وَ يعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَه». با توجه به این مطالب، موارد فوق جزو آثار جسمی و فیزیکی دعا به حساب می‌آیند.

انسان هرقدر به مبدأ و معاد آگاه تر باشد و اعتقاد او مصمم تر گردد، از غفلت ها دور می گردد. کسی که در ظِلّ دعا خود را حاضر ببیند از رشد بیشتری برخوردار می شود.

بشریت بوسیله دعا و نیایش با خداوند یگانه بی همتا می تواند به درجاتی برسد که فلاح و نجات برای او به بار آورد. آیه شریفه "فَادْخُلِي فِي عِبادِي وَ ادْخُلِي جَنَّتِي"‏ ناظر به این مطلب است.

تغییر تقدیر و قضای خداوندی نسبت به هر یک از انسان ها و... از مواردی است که می تواند در سایه دعاکردن تحقق یابد. به این معنا که بواسطه دعاکردن، تقدیر و تدبیر الهی دگرگون می شود و شاید بتوان گفت که مسیرش را متحول می سازد. دعا قضای حتمی را تغییر می دهد.

همه این موارد یعنی خداشناسی و خودشناسی، رسیدن به مقام رستگاری و تغییر تقدیر الهی جزو آثار فکری_معرفتی دعا به شمار می آید.

برای دعا، آدابی است که در محتوای حاضر (سِری اول) سه أدب آن را با تأکید بر دیدگاه قرآن کریم و صحیفه سجادیه مورد بررسی قرار می دهیم. تمجید خداوند، تمسک و توسل به پیامبر و اهل بیت علیهم السلام و همچنین اعتقاد به مهدویت و ظهور قائم آل محمد علیهم السلام جزو سه أدب مربوطه است.

درباره تمجید خداوند اینگونه است: فضل تو مرا مأنوس ساخت و احسانت رهنمونم گشت، پس از تو می خواهم به محمد و آلش که صلوات تو بر آنان باد که مرا محروم برنگردانی. در موضوعِ تمسک و توسل نیز چنین بیان شده: درود فرست بر محمد و آلش، درودی دائمی و گسترش یابنده که ابدیتش را قطع شدنی نباشد و نه انتهایش را پایانی، و آن را کمکی برایم قرار ده و وسیله ای جهت برآورده شدن حاجتم که تو گسترنده ی بزرگوار هستی. و اما راجع به بحث اعتقاد به مهدویت نیز این مطلب آمده: اشتیاق امام سجاد علیه السلام به ولیّ خدا در حدّی است که با تضرّع از خداوند، درخواست سربازی او را داشته و شهادت در رکابش را عین رضایت الهی می داند و می فرماید: «وَارزُقنِی الشَّهادَةَ بَینَ یَدَیهِ حَتّی اَلقاکَ وَ اَنتَ عَنّی راضٍ».

از موهبت‌های خاصه‌ی خدا این است که به ما دعا کردن و از او خواستن را آموخت و به آن اذن داد.

حضرت زین‌العابدین امام سجاد (علیه‌السلام) فرمودند: «از بزرگ‌ترین نعمت‌ها بر ما جاری شدن یاد تو بر زبان‌های ما و اجازه دادنت به ما است که تو را بخوانیم و منزه بدانیم و پاک شماریم».

امام خمینی (ره) راجع به اهمیت و جایگاه دعا چنین می‌فرمایند:«همین کتاب‌های ادعیه، انسان را آدم می‌سازد. وقتی که انسان آدم شود، به همه مسائل اسلامی و انسانی عمل می‌کند».

دعا در لغت به معنای ندا زدن، خواندن و صدازدن است.
اما در اصطلاح عبارت است از حرکت و توجه خاضعانه و نیاز انسان به خدا و صفت و ثنای او و طلب رحمت و بخشش از حضرتش.
به بیان دیگر: «دعا يك نوع خودآگاهى و بيدارى دل و انديشه و پيوند باطنى با مبدأ همه نيكی‌ها و خوبی‌ها است».

یاری‌ گرفتن از غیر خدا آنگاه نادرست است و شرک به همراه دارد که یاری‌کننده در نگاه درخواست‌دهنده، در عرض و هم‌ردیف با خداوند قرار بگیرد. این در حالی است که منطقی بودن و عقلانیت در یاری‌ خواستن از معصومان علیهم‌السلام به دلیل جایگاهی است که آنان نزد خداوند دارند.

 آیه‌نگاشت‏ | درخواست نیکی در دنیا و آخرت

حدیث‌نگاشت‏ | تأثیر و قدرت دعا

سخن‌نگاشت | دعا و پرورش روح عبودیت