عقل

 نهج البلاغه | پرهیز از سخن نابجا

 امیرالمؤمنین علیه‌السلام:

عده‌ای (مثل فرقه اوشو) وظیفه خود را تمسخر احکام دینی می‌دانند و با عقل ناقص خود می‌خواهند فلسفه احکام اسلامی را بفهمند، درحالی‌که پوچ بودن خودشان را فریاد می‌زنند. ایشان نمی‌دانند که وقتی بشر به قانون نیاز دارد و خودش ناقص است، پس به قانون‌ جامع و کامل یعنی دین الهی، محتاج و نیازمند است. 

تعقل و تفکر، اصل مسلم اسلامی است که در قرآن و روایات به این مهم اشاره شده است. علت اینکه اسلام این‌همه تأکید بر تفکر دارد، این است که اسلام به عقلانی بودن مبانی خودش اطمینان دارد و همه مسائلش بر اساس و پایه‌ی عقلانیت است. 

برای شناخت هر دین و آیینی ملاک‌هایی وجود دارد که برخی از آنها مانند عقل و فطرت بین همه ادیان مشترک است و برخی مانند متون از مختصات هر دینی است.

افزایش آمار گرایش به دین اسلام در نقاط مختلف جهان، نشان از حقانیت و آموزه‌های ناب این دین است.

از آنجا که خداوند متعال بی‌نیاز مطلق است، به هیچ موجودی محتاج نمی‌باشد و تمام موجودات جهان هستی در همه شرایط، نیازمند و محتاج او هستند.
 

عقل اگرچه در قیامت به‌عنوان یکی از حجت‌‌ها به‌شمار می‌آید؛ اما دامنه حجیت آن محدود بوده و نمی‌توان عدم درک آن را، دلیلِ بر نپذیرفتن گزاره‌های دینی دانست.

عناصری از هوش وجود دارند که مورد توافق اکثریت است؛ این عناصر عبارتند از: توانایی پرداختن به امور انتزاعی، توانایی حل کردن مسائل و توانایی یادگیری.

پايه شخصيت انسان عقل است، عقل سرچشمۀ هوش، فهم و حفظ‍‌ دانش است، عقل راهنما، آگاه‌كننده، كليد كار انسان و کامل‌کننده اوست.

آیات گوناگون قرآن در مساله آفرینش جهان، نشان از تناقض نیست؛ بلکه توضیحی از مراحل گوناگون آفرینش زمین و آسمان‌ها می‌باشند.

حدیث جانان | آینۀ نفس

همه احکام الهی، بر اساس عطوفت و مهربانی بنا شده و با فطرت و سرشت آدمی سازگار است، حتی احکامی که به ظاهر خشن به نظر می‌رسد نیز، به دلیل اثرات بازدارندگی آن در جامعه، غیر انسانی نخواهند بود.