نظرات علیرضا خاتم

با عرض سلام و ادب خدمت شما کاربر محترم ممنون از سوالات خوبتون که نشان از دغدغه مندی حضرتعالی نسبت به عاقبت مردم و نگرانی از آینده آنها دارد و این صفت پسندیده ای است که خداوند آن را دوست دارد. در ابتدا باید خدمت شما عرض کنیم که ما هر قدر هم که نسبت به بندگان خدا دلسوز باشیم و از عاقبت آنها بترسیم و نگرانشان باشیم، این درمقابل رحمت پروردگار نسبت به بندگانش، مانند قطره ای در مقابل دریایی بیش نیست. در حدیثی از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل شده که فرمودند: خداوند نسبت به بندگانش رحیم است و از مصادیق رحمتش این است که صد رحمت خلق کرده که تنها یکی از آنها را در دنیا قرارداده است و به واسطه همین یک رحمت است که مردم نسبت به هم دلسوزی می کنند و مادر فرزندش را دوست دارد و... بعد فرمودند: وقتی روز قیامت می‌شود، خداوند این یک رحمت را در کنار آن 99 رحمت دیگر قرار می‌دهد و به بندگانش ترحم می کند.[1]. خدا می‌داند که رحمت واسعه الهی نسبت به بندگانش چه بسیار است، درنتیجه به هیچ احدی ظلم که نمی شود‌؛ بلکه خیلی بیشتر از استحقاقش مورد عنایت و تفضل قرار می‌گیرد. در حدیث دیگری از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمودند: خداوند در روز قیامت آنقدر به بندگانش لطف می کند که حتی ابلیس هم در رحمت خدا طمع می‌نماید. [که شاید خدا تفضل کرده و او را نیز مورد عفو و بخشش قرار دهد].[2]. بنابراین در قیامت بنای خدا بر رحمت است نه عدالت، که اگر بنای بر عدالت داشته باشد، مسئله خیلی فرق می‌کند؛ اما خودِ خداوند در قرآن فرموده: بندگان را برای رحمت خلق کردم.[3]. آنچه تا اینجا بیان شد، اگرچه ارتباط مستقیم با پاسخ سوالات جنابعالی نداشت؛ اما به عنوان مقدمه‌ای برای ایجاد نگاهی درست نسبت به فعل الهی و ترسیم افق دید صحیح و روشن نسبت به مسائل خلقت، بیان گشت. با ذکر این مقدمه به سراغ پاسخ سوالات می رویم: پاسخ سوال اول: در مورد اینکه خداوند بندگان را برای عبادت و معرفت خود خلق کرده، باید به این نکته توجه فرمایید: معنای این آیه آن نیست که همه جن و انس لزوما به این هدف می رسند. این آیه در مقام آن است که به مخاطب بفهماند تو برای رسیدن به معرفت و عبادت خدا خلق شدی، پس عمر خود و وجودت را صرف چیز دیگری نکن و نمی خواهد بگوید حتما همه به این هدف نائل می‌شوند. خب برای آنکه ثقلین به چنین مقصودی نایل شوند، خدواند انبیاء را فرستاده و کتب آسمانی به آنها داده و افراد را به صورتهای مختلفی هدایت نموده است. پس راه مشخص است و هدف هم مشخص است، حال اگر افراد با اختیار خود به اندازه وسع و توان خود به این سمت نرفتند، نمی توان گفت که هدف خلقت لغو است. شما اگر مسابقه ای برقرار کردید و هدفی را مشخص نمودید و راه را برای شرکت کنندگان مشخص نمودید، در چنین فرضی اگر تعداد زیادی از شرکت کنندگان در وسط راه با وجود توانایی بر رسیدن به هدف، به امور دیگر مشغول شدند، کسی نمی تواند بگوید مسابقه و هدفش لغو بوده است. اما نسبت به افرادِ معدودی که مانند دیوانگان و مستضعفین فکری توانایی رسیدن به این هدف را ندارند، باید گفت: اولا: این افراد تعدادشان بسیار اندک است و غالب افراد بشر از نوع اول هستند که توانایی فهم دین و رسیدن به هدف را داشته و دارند و برای آنکه هدف خلقت لغو نباشد، کافی است که غالبِ جامعه هدف، واجدِ شرایط باشند. ثانیاً: خلقت این اشخاص منحصر در خلقت دنیایی آنها نیست؛ بلکه آنها پیش از این در عالم ذر بوده اند و پس از این نیز در عالم برزخ هستند، و همینکه رسیدن به هدف خلقت در یکی از عوالمِ مذکور برای آنها میسر و ممکن باشد، کافی است تا بگوییم خلقت آنها لغو نیست و ایشان نیز توانایی رسیدن به معرفت و عبادت الهی را و لو در عوالم دیگر غیر از دنیا دارند. نتیجه این شد که غالب افراد بشر اعم از انسانهای نخستین و مردم زمان پیامبران سابق و مردم زمان کنونی در هرجایی که هستند، نسبت به راه و هدف خلقت آگاه می‌شوند؛ اما این آگاهی لزوماً به معنای رفتن به سمت آن نیست؛ زیرا غالب آنها به دنبال تبعیت از هوای نفسانی هستند و آیه نیز صرفا هدف را مشخص می‌کند و نمی گوید که حتماً همه به سمت آن سوق پیدا می‌کنند. اما نسبت به افراد معدودی که توانایی طی این مسیر را در دنیا ندارند، ضمن تاکید بر کم بودن آنها، توجیهی در بالا بیان گشت. اما در مورد حسابرسی نسبت به اعمال افراد، ابتدا همانگونه که در بالا هم عرض شد، بیان می کنیم که بنای خدا این است تا با همه با رحمتش برخورد کند نه با عدالت؛ درنتیجه همه بیش از استحقاقشان از رحمت واسعه الهی بهرمند می‌شوند و کسی در آخرت طلبکار باقی نمی ماند؛ 
 

اما بدون در نظر گرفتن این مسئله، قاعده این است که اشخاص اگر در دنیا با دین حق مواجه شده باشند و دین به آنها رسیده باشد و به اصطلاح حجت بر آنها تمام شده باشد، در آخرت باتوجه به این مسئله و وُسعشان با آنها برخورد می‌شود و به حساب آنها رسیدگی می‌شود؛ اما اگر اشخاصی مستضعف بوده باشند و به جهت دیوانگی یا عدم توانایی درک حقایق یا تبلیغ سوء دشمنان از درک حق محروم بوده اند، در آخرت ضمن درک حقایق، مورد امتحان واقع شده و مسیر خود به بهشت و جهنم را انتخاب می نمایند. با این توضیح متوجه می‌شوید که همه باید امتحان بشوند، اگر این مسئله در دنیا برای افراد ممکن بود، (کما اینکه غالب افراد اینچنین هستند)، در همین نشئه راه خیر و شر را انتخاب می نمایند و اگر چنین امری در دنیا برایشان میسور نبود، در آخرت مورد آزمایش قرار می‌گیرند. اما اینکه هرکس به اندازه وُسعش مورد بازخواست قرار می‌گیرد، عینِ عدالت است، آیا می توان توقع داشت حسین رضازاده به اندازه یک بچه پنج ساله وزنه بردارد؟! اما اینکه خوش به حال کسی است که وُسعش کمتر باشد نیز حرف صحیحی نیست؛ چون از هر کسی به اندازه توانایی اش درخواست می‌شود، از کسی که وُسعش بیشتر است، خواسته نشده تا بیشتر از قدرتش کار انجام دهد تا بگوییم کسی که وسعش کمتر است، در آسایش بیشتری قرار دارد؛ زیرا با نسبت ریاضی هر کدام به یک اندازه توان مصرف می کنند. اگر بشکه ای ده هزار لیتری باشد، و هشت هزار لیتر آب بدهد، شما می گویید از هشتاد در صد ظرفیت آن استفاده شده و اگر بشکه ای هزار لیتر باشد و هشتصد لیتر آب بدهد نیز شما می گویید: از هشتاد درصد ظرفیت آن استفاده شده است. وقتی نسبت یکی باشد، تفاوت ظرفیت باعث تغییر و تفاوت نمی شود. به عبارتی آن کس که ظرفیتش بیشتر است، لازم نیست زور بیشتری بزند تا بگوییم کار او سخت تر است؛ زیرا او هم مانند سطح پایین تر از خود، باید به همان میزان که توان دارد، عمل نماید. اما اینکه در برزخ تکامل وجود دارد، نظر برخی از بزرگان بر این است که چنین چیزی در برزخ برای برخی از افراد که مقدماتش را فراهم کرده باشند، وجود دارد؛ البته نه به این صورت که عمل و تکلیف مثل دنیا در آنجا وجود داشته باشد؛ بلکه افراد به لحاظ معارف توحیدی و کمالات انسانی در آنجا رشد می‌کنند و به سمت کمال مطلوبشان سوق داده می شوند و آن هدفِ خلقتی که جنابعالی به آن اشاره فرمودید، برای بسیاری در آن عالم محقق می‌شود. در مورد شهید مطهری نقل شده که پس از شهادتشان که ایشان را در عالم رویا دیدند، فرمودند اینجا در محضر امام حسین علیه‌السلام هستیم و در کلاس توحید ایشان بهرمند می شویم. نسبت به اشخاصی که قبل از اسلام بودند نیز اگر آیه ای هم وجود نداشته باشد، مشکلی نیست؛ زیرا آنها اصلا مکلف به اسلام نبوده اند؛ بلکه هر کدام مکلف به شریعت انبیاء خود بوده اند که اگر به آن عمل می نمودند، رستگار می گشتند و لو اینکه از اسلام هیچ اطلاعی هم نمی داشتند. نسبت به زمان ظهور نیز اگرچه دینداری در آن زمان آسان تر است؛ لکن از دو نکته نباید غافل ماند: 1. برای تمام مومنین این امکان وجود دارد تا با خواندن چهل صبح دعای عهد و انتظار ظهور، رجعت خود در آن زمان را به تضمین الهی برسانند؛ درنتیجه استفاده از فضای معنوی زمان ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه، اختصاصی به اهل زمان ظهور ایشان ندارد و سایرین نیز می‌توانند آن زمان و آن موقعیت ویژه را درک نمایند. 2. بر اساس برخی از روایات، اگرچه زمان ظهور همه دیندارند و معارف بیشتر از هر زمانی نمود دارد؛ لکن کسی که در سختی های زمان غیبت و قبل از ظهور، دین خودش را حفظ کرده باشد، از فضیلت به مراتب بالاتری برخوردار است.

پی نوشت:
[1]. تفسیر امام حسن عسکری، ج1، ص37.
[2]. بحارالانوار، ج7، ص287.
[3]. هود: 119.

با سلام مجدد خدمت شما کاربر محترم:

دو صورت برای سوال حضرت‌عالی متصور است، گاهی دو دولت اختلافشان را به چنین دادگاه‌هایی می‌برند، گاهی یک شخص اختلافش را با شخص دیگر به این دادگاه‎‎‌ها می‌برد.
درصورت اول اگر ضرورت اقتضا کند و گرفتن حق حکومت اسلامی جز بامراجعه به چنین دادگاهی امکان پذیر نباشد، با اجازه ولی فقیه مشکل حل می‌شود.
اما اگر اختلاف بین دو شخص باشد:
در صورتی که شخص بتواند در دادگاه مورد تایید ولی فقیه در کشور اسلامی به حقش برسد باید به این کار اقدام نماید، اما اگر چنین چیزی ممکن نبود، می‌تواند برای رفتن به دادگاه‌های موجود در کشورهای دیگر از مرجع تقلید خود اذن بگیرد و این اذن برای خارج شدن از حکم طاغوت کفایت می‌کند. به تعبیری ابتدا حکم را از حاکم عادل که مورد تایید امام معصوم است دریافت نماید و پس از آن برای دریافت حقش به دادگاه موجود در کشورهای غربی مراجعه نماید.
البته این درصورتی است که واقعا حق با او باشد، ولی اگر حق با او نباشد، مراجعه به حاکم طاغوت درهرصورت جایز نیست.