مطالب دوستان نیک رو

با عرض سلام و ادب خدمت شما قبل از بیانِ پاسخ اول لازم است عرض کنیم، این فرموده شما کلیت ندارد. ما عموماً از زندگی دیگران خبر نداریم. گاهی افراد ثروتمند مشکلاتی دارند که اگر آن مشکلات را به فقرا بدهند حاضر نیستند آن را تحمل کنند. برخی از آنها مشکلات روانی و درگیری‌های شدید فکری دارند که از شدت آن شب‌ها نمی‌توانند بخوابند. برخی درگیر بیماری خود یا اعضای خانواده خود هستند. برخی گرفتار بی‌مهری و عدم محبت در خانواده و جدایی اعضای خانواده از یکدیگر می‌باشند. برخی گرفتار خیانت اطرافیان به خود هستند. برخی به جهت جنایاتی که مرتکب شده‌اند، دائما در حالت ترس و خوف به سر می‌برند و از مرگ یا محاکمه در هراسند و از این قبیل مشکلات که در بین افراد ثروتمند و متمکن کم نیست. معروف است که می‌گویند: آواز دهل شنیدن از دور خوش است. با توجه به این مقدمه با ذکر دو نکته پاسخ حضرت‌عالی را عرض می‌کنیم: 1. انسان‌ها در دنیا در هر حالتی که به سر می‌برند، دائماً در حالِ امتحان هستند. برخی با فقر و سختی امتحان می‌شوند و برخی با ثروت و مکنت. خداوند در قرآن می‌فرماید: «انسان وقتی پروردگارش او را آزمایش می‌کند و به او نعمت داده و او را اکرام می‌کند، می‌گوید: خدا مرا اکرام کرده و اما وقتی او را آزمایش می‌کند و روزی را بر او تنگ می‌گیرد، می‌گوید: خدا به من اهانت کرده».[فجر: 15 و 16] خداوند در مقام انکار این دو حالت انسان می‌فرماید: نه آن نعمت دادن اکرام بود و نه این تنگ گرفتنِ روزی، اهانت؛ بلکه هر دوی اینها امتحان بودند برای اینکه انسان نشان بدهد در آسایش و سختی رفتارش چگونه است. ضمن اینکه در بسیاری از مواقع، امتحان به ثروت و مقام به‌مراتب سخت‌تر از امتحان به فقر و نداری است. چه بسیار افرادی که در فقر و نداری با ایمان بودند؛ ولی همین که به ثروت و مِکنت رسیدند، همه چیز را کنار گذاشتند. پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله به اصحابشان فرمودند: من از آزمایش به وسیله آسایش و ثروت، نسبت به شما نگران‌تر از آزمایش به واسطه سختی و فقر هستم؛ زیرا شما در آزمایش به سختی و فقر پیروز بیرون آمدید؛ ولی در آسایش و ثروت حقیقت این است که دنیا شیرین و جذاب است [و اگر کسی را به سمت خود بکشد، به راحتی رها نمی‌سازد].[فجر: 15 و 16] اتفاقاً بعد از پیامبر همین اتفاق افتاد. افرادی که در کنار پیامبر در جنگ‌های گوناگون شرکت کرده بودند، بعداً با ثروت‌های باد‌آورده‌ای که به دست آوردند، اهل‌بیت پیامبر را رها کرده و احیاناً در مقابل ایشان ایستادند. نمونه بارز آن زبیر است که روزگاری در کنار امیرالمومنین علیه‌السلام بود؛ اما پس از ثروت و جایگاهی که بدان رسید، در مقابل ایشان ایستاد. اگر با توجه نگاه کنید، در اطراف خودتان افراد بسیاری را می‌بینید که در بلا و سختی و فقر اهل توجه و انابه به خدا بودند؛ ولی همین که به ثروت رسیدند، همه چیز را کنار گذاشتند. درنتیجه فقر و بلایی که توام با یاد خدا و توجه و انابه به درگاه الهی باشد، از ثروت و مکنتی که موجب فراموشی خدا شود بهتر است و البته هر دوی آنها برای امتحان اشخاص هستند. 2. خداوند گاهی به جهت لطفی که به بعضی از بندگانش دارد، مصیبت و بلای آنها را در همین دنیا قرار می‌دهد تا در آخرت حساب و کتاب چندانی نداشته و زود بخشیده شوند و به بهشت بروند؛ اما در عوض برخی که بارشان بسیار سنگین است و در دنیا امکان پاک شدن ندارند را حواله به برزخ و قیامت و احیاناً جهنم می‌دهد. خداوند در قرآن می‌فرماید: «و کسانی که کافر شدند، گمان نکنند مهلتی که به آنان می‌دهیم به سودشان خواهد بود، جز این نیست که به آنها می‌دهیم تا بر گناه خود بیفزایند و برای آنان عذابی خوار کننده است». [آل‌عمران: 178] درنتیجه نمی‌توان از اینکه عده‌ای در دنیا دچار فقر و مصیبتند، نتیجه گرفت خداوند بد آنها را خواسته و آنها که در رفاه و نعمتند، خدا خیرشان را خواسته است؛ زیر اولاً هردو گروه در حالِ امتحان پس دادن هستند و ثانیاً چه بسا کسانی که در دنیا در رفاهند، تسویه حسابشان به آخرت واگذار شده که بسیار سخت‌تر و دردناک‌تر از دنیا است.

با عرض سلام و ادب خدمت شما البته توقعی نیست که بچه در آن سن مسائل مربوط به وجود خدا را کاملاً متوجه بشود. برخی از مطالبِ مربوط به ذات و صفات خدا را بزرگ‌ترها هم نمی‌دانند، چه رسد به کودکان؛ ولی برای اینکه سوال بچه بی‌پاسخ نماند، ضمن اینکه به او می‌گویید اینها را وقتی بزرگ‌تر شدی خواهی فهمید، برای او مثال آورده و بفرمایید: وجود خدا مالِ خودش است و کسی به خدا نداده تا بگوییم چگونه به وجود آمد. شما وقتی غذایی که شوری مالِ خودش نیست، شور شد، می‌گویید نمک به آن اضافه شد. وقتی غذایی که چربی مالِ خودش نیست چرب شد، می‌گویید روغن به آن اضافه شد. وقتی انسانی که قبلاً موجود نبوده به وجود آمد، می‌گویید خدا به او وجود داد. ولی دیگر از نمک که شوری مال خودش است سوال نمی‌کنید که از کجا شور شد، یا از روغنی که چربی مالِ ذات خودش است، نمی‌پرسید که چگونه چرب شد و از خدایی که وجود مال ذات خودش است و از کسی نگرفته نمی‌پرسید از کجا به وجود آمد و چگونه موجود شد؛ چون وجود مال ذات خداست و این‌گونه نبوده که قبلاً وجود نداشته و کسی به او وجود داده باشد، تا بگوییم وجود او از کجا آمده است. برای شناسندن خدا به کودکتان و برطرف کردن سؤالات او می‌توانید به کتاب‌هایی که توسط نشر جمال برای معرفی خدا به کودکان منتشر شده است مراجعه کنید. از جمله کتاب‌های خوب این انتشارات در این زمینه، کتاب «خدا چیه، کیه، کو» نوشته رودابه حمزه‌ای است. این کتاب بسیاری از سؤالات کودکان را با شعر پاسخ داده و می‌تواند کمک فراوانی به شما برساند.

با عرض سلام و ادب خدمت شما هرجا که رزقی هست از سوی خداست؛ اما اینکه برخی از مردم در بعضی از شرایط از رزق و روزی محروم می‌شوند، دلایل گوناگونی دارد که عرض می‌شود: 1. خداوند روزی رسان است؛ ولی سنت الهی این است که این کار را از طریق اسباب و واسطه‌ها انجام می‌دهد. ازجمله اسباب جلبِ روزی، تلاش خود افراد است. برخی برای به دست آوردن روزی تلاشی نمی‌کنند، همین امر سبب می‌شود که از رزق محروم بمانند. این تلاش هم گاهی در فضای تلاش فردی تعریف می‌شود و گاهی در قالب تلاش جمعی. گاهی یک شخص به جهت تنبلی و در خانه نشستن و عدم اقدام در جهت توانایی‌هایی که خدا به او داده، خود را از روزی و رزقی که برایش مقدر شده، محروم می‌کند. فرض کنید خداوند رزق او را در فلان کار که توانایی انجامش را دارد، قرار داده؛ ولی او به دنبالِ انجام آن کار نرفته و تنبلی می‌کند. این امر سبب می‌شود که از رزق مقدر شده خود محروم بماند. اما گاهی باید یک ملت و قوم یا گروه و قبیله برای رسیدنِ به رزق خود تلاشی را انجام دهند؛ اما به جهت تنبلی یا عدم اراده، از آن روزی محروم می‌شوند. مثلاً فرض کنید در برخی از کشورهای آفریقایی خداوند ثروت‌های فراوانی را قرار داده؛ اما مردم آن کشورها یا قبیله‌ای خاص از یک کشور از این ثروت استفاده نکرده و نیروهای بالقوه‌ای را که خداوند در نهادِ آنها قرار داده، بالفعل نمی‌کنند. خداوند در قرآن می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّىٰ يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ»؛ «خداوند وضعیت یک گروه را تا خودشان دست به تغییر نزنند، عوض نمی‌کند». [رعد: 11] این مَثَل معروف است که می‌گویند: از شما حرکت از خدا هم برکت.  گاهی یک قوم با اینکه توانایی مقابله با ظلم را دارند، دست به چنین کاری نزده و زیر بار ظلم ستمگران می‌روند. این امر سبب می‌شود تا مستعمرین و مستکبرین عالم با سوء استفاده از آنها، ثروت‌هایشان را به تاراج ببرند. 2. یکی دیگر از سنت‌های الهی این است که انسان را موجودی مختار آفریده است و به او آزادی داده تا اگر که خواست با اختیار خود راه شر و ظلم را برگزیند. بنای خداوند بر این نیست تا اگر ظالمی دست به ظلم زد او را سریعاً مجازات کرده و مانع ظلم او شود؛ نتیجه چنین سنتی این است که برخی از ظالمین با دست‌اندازی به حق دیگران، حق زندگی و حیاتِ مرفه را از مستضعفین بگیرند. خداوند با مهلت مشخصی که به این افراد می‌دهد، می‌گذارد تا زمانی مشخص به ظلم و ستم خود ادامه دهند و درنتیجه آن برخی از مظلومین عالم از رزق و حق خود محروم می‌شوند. در مقابلِ این سنت، سنت دیگر خداوند این است که در مقام دفاع از مظلوم بر آمده و حق او را از ظالم بگیرد. بنابر این که مصلحت چه اقتضایی داشته باشد، این اتفاق گاهی در دنیا و گاهی در آخرت محقق می‌شود؛ ولی در هرصورت به نفع مظلوم بوده و چندین برابرِ روزی که برایش در نظر گرفته شده بود را به او خواهند داد. در حدیثی نقل شده که امام صادق علیه‌السلام فرمودند: مومن اگر می‌دانست در ازای بلایی که می‌بیند، چه عنایتی در آخرت متوجه او می‌شود، آرزو می‌کرد که در دنیا با قیچی تکه‌تکه می‌شد. [کافی، اسلامیه، ج2، ص255] 3. گاهی ممکن است شخصی تلاش بکند و مقهورِ دست ظالمین هم نباشد؛ ولی در دنیا گرفتارِ فقر و تنگدستی شود. سنت دیگر الهی سنت امتحان و ابتلا است. دنیا دار بلا و امتحان است و همه باید در ورطه آزمایش و سختی عیارِ ایمانِ خود را نشان دهند.  خداوند در قرآن می‌فرماید: «انسان وقتی پروردگارش او را آزمایش می‌کند و به او نعمت داده و او را اکرام می‌کند، می‌گوید: خدا مرا اکرام کرده و اما وقتی او را آزمایش می‌کند و روزی را بر او تنگ می‌گیرد، می‌گوید: خدا به من اهانت کرده».[فجر: 15 و 16] خداوند در مقام انکار این دو حالت انسان می‌فرماید: نه آن نعمت دادن اکرام بود و نه این تنگ گرفتنِ روزی، اهانت؛ بلکه هر دوی اینها امتحان بودند برای اینکه انسان نشان بدهد در آسایش و سختی رفتارش چگونه است. همچنین می‌فرماید: «آیا مردم گمان می‌کنند همین که بگویند ایمان آوردیم، [کار تمام است] و دیگر آزمایش نمی‌شوند؟ [نه هرگز این‌چنین نیست؛ بلکه] به تحقیق کسانی را که قبل از آنها بودند [نیز] امتحان نمودیم تا معلوم شود چه کسی در ایمانش صادق است و چه کسی دروغ می‌گوید[که ایمان آورده است]».[عنکبوت: 2و3] همچنین می‌فرماید: «بعضی از مردم خدا را تنها با زبان می‌پرستند (و ایمان قلبیشان بسیار ضعیف است)؛ همین که (دنیا به آنها رو کند و نفع و) خیری به آنان برسد، حالت اطمینان پیدا می‌کنند؛ اما اگر مصیبتی برای امتحان به آنها برسد، دگرگون می‌شوند (و به کفر رومی‌آورند)! (به این ترتیب) هم دنیا را از دست داده‌اند، و هم آخرت را؛ و این همان خسران و زیان آشکار است.» [حج: 11] گاهی خدا یک گروه و پیامبرشان را در ورطه بلا و سختی قرار می‌دهد تا جایی که صدای همه به دعا و تضرع بلند می‌شود. خداوند در این باره می‌فرماید: «آیا پنداشته‌اید در حالی که هنوز حادثه‌هایی مانند حوادث گذشتگان به سمت شما نیامده، وارد بهشت می‌شوید؟! به آنان سختی‌ها و آسیب‌هایی رسید و چنان متزلزل و مضطرب شدند تا جایی که پیامبر و کسانی که با او ایمان آورده بودند، گفتند: [پس] یاری خدا کی خواهد بود؟ [به آنان گفته شد] آگاه باشید که یاری خدا نزدیک است.» [بقره: 214] درنهایت باید دانست که خداوند حکیم و عادل است و به وعده‌هایش نیز عمل می‌کند؛ درنتیجه بر فرض که اگر حقیقتی را با عقل ناقص خود نتوانستیم درک کنیم، باید با اعتماد به این عدل و حکمت و اعتقادِ به صدق خداوند، فلش اتهام را به سوی ذهن و درک خود ببریم، نه ساحت قدسی خداوند.

با عرض سلام و ادب خدمت شما ابتدا باید ببینید منشا این برگشتن از دین چیست. گاهی شبهات بهانه است و مشکل ایشان بیشتر منشا روانی دارد؛ مثل اینکه از برخی متدینین یا کسانی که ظاهر مذهبی و دینی دارند، برخوردهای ناشایستی مشاهده کرده‌اند. در این‌صورت باید به ایشان بفهمانید که باید بین اصل دین و رفتار متدینین تفاوت قائل شوند. هیچ‌گاه نباید رفتار بد دینداران را به پای دین گذاشت. به قول معروف : اسلام به ذات خود ندارد عیبی، هر عیب که هست از مسلمانی ماست. (یکی از دوستان به ما گفته بودند، جوانشان به خاطر برخورد بدی که از مسلمانان دیدند و در مقابل برخورد خوبی که از برخی طرفداران دیگر ادیان دیده‌اند، تصمیم به گرایش به دین دیگری غیر از اسلام دارند. البته ما پاسخ این عزیز را مفصلاً بیان کردیم؛ ولی معلوم بود که جوان به جهت مسائل روانی، بدون هیچ تحقیقی، صرفاً با یک برخورد خوب از دیگران تصمیم گرفته تا دینش را عوض نماید). علاوه بر این، خود شما و سایر افراد خانواده باید با ایشان برخورد خوب و صمیمی داشته و ایشان را جذب کنید. برخوردهای زننده یا توهین آمیز و تحقیر آمیز، یا تندخویی در تعامل متقابل، فاصله ایشان را هر روز از شما و دین بیشتر می‌کند. در روایاتِ ما فرموده‌اند: مردم را با غیر زبانِ خود (یعنی با برخورد نیکو و حسن خلق) به دین جذب کنید.[بحارالانوار، ج67، ص309] پیامبر اکرم غالب افراد را با حسن خلق و محبت به اسلام جذب می‌کردند تا با استدلال و منطق و بحث علمی. ایشان اگر در خارج منزل از مدعیان دینی بی‌مهری و برخورد تند و خشن دیده، به هیچ وجه در منزل نباید چنین برخوردهایی را مشاهده نماید. چه بسا با رفتار خوبی که در منزل مشاهده می‌کنند، گرایش نسبت به دین پیدا کرده و نیاز به زحمت دیگری هم نباشد. اما اگر منشا شبهات ایشان نشست و برخاست با افراد بی‌اعتقاد یا سر زدن به کانال‌ها و شبکه‌های اجتماعی ضد دینی است، ضمن رعایت مطالب گذشته، لازم است تا با ایشان هم کلام شده و شبهاتی که ذهنشان را درگیر کرده، بیابید. پس از اطلاع از شبهات علمی ایشان، اگر خودتان امکان مطالعه و تحقیق دارید، پاسخش را بدهید و الا با در میان گذاشتن آنها با این مرکز و دریافت پاسخ، سعی کنید تا با بحث علمی ایشان را از پاسخ شبهه مطلع کرده و اقناع نمایید. پس از چند بار رفت و برگشت و بحث علمی، می‌توانید یا ایشان را با این مرکز آشنا کنید و یا خودتان پس از پاسخ به چند مورد از شبهاتشان، به ایشان بگویید: همان‌طور که این سوالاتت پاسخ داشت، بقیه مسائلت نیز بی‌پاسخ نیستند؛ پس باید با تحقیق و تفحص به حق برسی، نه اینکه بدون هیچ تحقیقی دچار قضاوت نسبت به دینت شوی. دقت کنید در تمام این مراحل به جای جبهه‌گیری اعتقادی، لازم است تا با ایشان رفیق شوید.