نظرات حمید گلزار

پاسخ اجمالی:
«غلظه» در این آیه شریفه به این معنا نیست که با کفار خشونت و سنگدلی  نشان دهید زیرا این امور با اصول مسلم اسلام سازگاری ندارد بلکه بدین معناست که باید سرسختی و مقاومت خود را به دشمن نشان دهید یا بدانند چنین روحیه ای در شما وجود دارد و به عبارتی دیگر با انجام مانورهای نظامی و به رخ کشیدن توانایی های نظامی خود رعب و وحشت در دل دشمن بیندازید. اما در سوره توبه آیات 6 و 7 به خوبی اشاره شده که اگر مشرکین به تو پناه اوردند به آنها پناه بده تا کلام خدا را بشنوند و آنها را در امنیت قرار بده و همچنین مشرکینی که با شما قرارداد و تعهدی دارند تا زمای که به تعهد خود وفادارند با آنها وارد جنگ نشوید.
پاسخ تفصیلی:
1.معناى" غلظة" در جمله" وَ لْيَجِدُوا فِيكُمْ غِلْظَةً" شدت و سرسختى نشان دادن بخاطر خداست، و معنايش اين نيست كه با كفار خشونت و سنگدلى و بد اخلاقى و قساوت قلب و جفا و بى مهرى نشان دهيد، زيرا اين معنا با هيچ يك از اصول دين اسلام سازگار نيست، و معارف اسلامى همه آن را مذمت و تقبيح كرده‏اند، و آيات مربوط به جهاد هم از هر تعدى و ظلم و جفايى نهی کرده است.[ ترجمه الميزان، ج‏9، ص551 ]
2.تنها شجاعت و شهامت درونى، و آمادگى روانى براى ايستادگى و مبارزه سرسختانه با دشمن كافى نيست، بلكه بايد اين آمادگى و سر سختى خود را به دشمن نشان بدهيد، و آنها بدانند در شما چنين روحيه‏اى هست، و همان سبب عقب‏نشينى و شكست روحيه آنان گردد، و به تعبير ديگر وجود قدرت كافى نيست، بلكه بايد در برابر دشمن نمايش قدرت داد.
3.در داستان فتح مكه مى ‏خوانيم كه پيامبر (صلی الله علیه و آله) شب هنگام دستور داد مسلمانان همگى در بيابان آتش روشن کنند تا مردم مكه به عظمت ارتش اسلام آشنا شوند و اتفاقا اين كار در روحيه آنها اثر گذاشت و نيز دستور داد كه ابو سفيان بزرگ مكه را در گوشه‏اى نگهدارند و ارتش نيرومند اسلام در مقابل او رژه روند.[تفسير نمونه، ج‏8، ص19 ]
4.پیشنهادی که مطرح شده در خود قرآن و در همین سوره توبه آیات 6 و 7 آمده و تازگی ندارد:
« و اگر يكى از مشركان از تو پناهندگى بخواهد، به او پناه ده تا سخن خدا را بشنود (و در آن بينديشد)! سپس او را به محل امنش برسان، چرا كه آنها گروهى ناآگاهند!
چگونه براى مشركان پيمانى نزد خدا و رسول او خواهد بود (در حالى كه آنها همواره آماده شكستن پيمانشان هستند)؟! مگر كسانى كه نزد مسجد الحرام با آنان پيمان بستيد (و پيمان خود را محترم شمردند) تا زمانى كه در برابر شما وفادار باشند، شما نيز وفادارى كنيد، كه خداوند پرهيزگاران را دوست دارد! »[توبه/6،7]

برای پاسخ به این سوال چند نکته رو باید عرض کنم:
1.مراد از قبر و فشار قبر، قبر خاکی که ما می بینیم نیست. بلکه در روایات صحیح چنین آمده که مراد از قبر زمانی است که شخص می میرد تا زمان برپایی قیامت که اصطلاحا به آن عالم برزخ گفته می شود. امام صادق (علیه السلام) فرمودند:الْقَبْرُ مُنْذُ حِينِ مَوْتِهِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ؛ مقصود از برزخ قبر انسان است از لحظه مرگ تا روز رستاخیز.»[الكافي (ط - الإسلامية)، ج3، ص: 242] بنابراین فشار قبر همان عذاب هایی است که در عالم برزخ و ورود به آن می بیند و شب اول قبر مراد اولین شبی است که میت وارد در عالم برزخ می شود یعنی از همان لحظه که می میرد.
آیات 99 و 100 سوره مومنون نیز موید این مطلب است که مراد از قبر همان عالم برزخ است.
حَتَّىٰ إِذَا جَاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ ﴿٩٩﴾ لَعَلِّي أَعْمَلُ صَالِحًا فِيمَا تَرَكْتُ ۚ كَلَّا ۚ إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَائِلُهَا ۖ وَمِن وَرَائِهِم بَرْزَخٌ إِلَىٰ يَوْمِ يُبْعَثُونَ ﴿١٠٠﴾؛ (آنها همچنان به راه غلط خود ادامه می‌دهند) تا زمانی که مرگ یکی از آنان فرارسد، می‌گوید: «پروردگار من! مرا بازگردانید! (۹۹) شاید در آنچه ترک کردم (و کوتاهی نمودم) عمل صالحی انجام دهم!» (ولی به او می‌گویند:) چنین نیست! این سخنی است که او به زبان می‌گوید (و اگر بازگردد، کارش همچون گذشته است)! و پشت سر آنان برزخی است تا روزی که برانگیخته شوند! (۱۰۰)
2.از جمله آیاتی که عذاب در عالم قبر یا همان برزخ را مطرح می کند آیات 104 تا 107 سوره هود است. وَمَا نُؤَخِّرُهُ إِلَّا لِأَجَلٍ مَّعْدُودٍ ﴿١٠٤﴾ يَوْمَ يَأْتِ لَا تَكَلَّمُ نَفْسٌ إِلَّا بِإِذْنِهِ ۚ فَمِنْهُمْ شَقِيٌّ وَسَعِيدٌ ﴿١٠٥﴾ فَأَمَّا الَّذِينَ شَقُوا فَفِي النَّارِ لَهُمْ فِيهَا زَفِيرٌ وَشَهِيقٌ ﴿١٠٦﴾ خَالِدِينَ فِيهَا مَا دَامَتِ السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ إِلَّا مَا شَاءَ رَبُّكَ ۚ إِنَّ رَبَّكَ فَعَّالٌ لِّمَا يُرِيدُ ﴿١٠٧﴾
عبارت «ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ» روشن مىسازد كه منظور از «جنت» و «جهنم»، بهشت و دوزخ پيش از قيامت است؛ زيرا هر گاه قيامت برپا شود، بساط زمين و آسمان نيز برچيده مىشود. علامه طباطبایی نیز در تفسیر المیزان ج11 ص 27 به این موضوع اشاره کرده است.
3.ایه 46 سوره غافر نیز از جمله آیاتی است که مربوط به عذاب عالم قبر یا همان عالم برزخ است. النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْها غُدُوًّا وَ عَشِيًّا وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذاب
علامه طباطبایی در ذیل این ایه می فرماید: عرضه آنان بر آتش قبل از روز قيامت است كه در آن روز دوزخيان را داخل دوزخ مىكنند. پس معلوم مىشود عرضه كردن آل فرعون بر آتش، در عالمى قبل از عالم قيامت صورت مىگيرد، و آن عالم برزخ است كه فاصله بين دنيا و آخرت است. ترجمه تفسیر المیزان، ج17، ص508

4. در مورد سوالاتی که در شب اول قبر پرسیده می شود در آیات قرآن اشاره ای نشده است. اما در روایات مواردی ذکر شده که به یکی از آنها اشاره می کنم:
از رسول خدا نقل شده است که: «بدان نخستین چیزی که آن دو فرشته از تو سؤال می‌کنند از پروردگاری است که می‌پرستیدی، و از پیامبر که به سوی تو فرستاده شده و از دینی که به آن پایبند بودی، و از کتاب آسمانی که آن را می‌خواندی، و از امامی که ولایتش را پذ‌یرفته بودی، سپس از عمرت سؤال می‌کنند که در کدام راه صرف کردی، و از اموالت که از کجا آوردی و درکجا مصرف کردی؟جانب احتیاط را نگه‌دار و درباره خود بیندیش و قبل از آزمایش و سؤال و امتحان، پاسخ را آماده کن، که اگر با ایمان و متقی و آگاه به دین و پیرو صادقین و تابع أولیاء خدا باشی، خداوند پاسخ لازم را به تو تلقین می‌کند و زبانت را به حق می‌گشاید، و جواب خواهی داد، و دراین هنگام از سوی خدا بشارت جنّت و رضوان و خیرات فراوان به تو داده می‌شود، و فرشتگان الهی با روح و ریحان از تو استقبال می‌کنند، و اگر چنین نباشد زبانت به لکنت می‌افتد و دلیلت باطل می‌شود واز دادن پاسخ فرو میمانی، بشارت به آتش داده میشوی، و فرشتگان عذاب به استقبال تو می‌آیند.» کلینی، کافی، ج ۸، ص۷3