۱- اراده خدا این است که انسانها به طور کامل برنامه صحیح زندگی را تحت عنوان دین در مراحل و بازه های زمانی گوناگون دریافت کنند و آخرین نسخه سعادت تحت عنوان اسلام و به دست پیامبر خاتم(صلی الله علیه و آله) برای آنها صادر شود. ادامه اراده خداوند در این است که با نظام امامت و ولایت دست مردم هیچگاه از دامان حجت‌های الهی و چراغ راهنمای سعادت و هدایت، خالی نماند تا دنیا و آخرتی آباد داشته باشند.
۲- باز خداوند اراده کرده که دنیا مکان امتحان باشد و در پرتوی انتخاب معلوم شود که ساکنان دنیا تا چه اندازه به آن نسخه سعادت پابند هستند. البته اراده خدا بر این بوده که ساکنان دنیا چیزی جز فرشتگان باشند. چون فرشته عقل محض است و اجباراً تنها قادر به انجام کارهای درست است. اما دنیا پیچیده در اختیار آفریده شد و لحظه به لحظه زندگی انسانها در دنیا با امتحان الهی عجین شده است و اینها همه اراده اوست. مسئله امتحان الهی در قرآن بارها مطرح شده مانند این آیه که خداوند فرموده:«أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لا يُفْتَنُون[عنکبوت/2] آیا مردم گمان کردند به حال خود رها مي شوند و آزمایش نمي شوند.»
حال اگر خداوند همه این اتفاقات را مدیریت می‌کرد و اگر همه چیز به دست خداوند رقم می‌خورد بدون اینکه اختیار انسان در آن تأثیر داشته باشد؛ ؛ آیا امتحان معنا داشت؟ پس باید بدانیم که بخش بزرگی از شرارت ها مثل آن مواردى که در مورد داعش و اوضاع یمن ذکر کردید، برخاسته از سوء اختیارها و انتخاب های غلط ما انسانهاست. انتخاب های غلطی که حاکی از فاصله ما از آن تعالیم آسمانی و دین کامل الهی است.
توبه به معنای بازگشت است و نسبت به گناهان مختلف، شکل و شرایط گوناگونی ندارد. توبه از این گناه بزرگی که نام بردید؛ مانند توبه از بقیه گناهان به این صورت است که فرد از گذشته خویش پشیمان شده و عزم جدی بر ترک آن در آینده داشته باشد. البته که خداوند دریای بی‌پایان رحمت است و خودش ما را به توبه دعوت کرده و فرموده: :«قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ[زمر/۵۳] بگو اى بندگانم كه زياده بر خويشتن ستم روا داشتهايد، از رحمت الهى نوميد مباشيد، چرا كه خداوند همه گناهان را مىبخشد، كه او آمرزگار مهربان است.»
تمسخر خدا!
در آیه بالا خداوند در کمال صراحت بندگان را به امیدوار شدن نسبت به رحمت خویش فراخوانده و از بخشش واسع و گسترده‌اش سخن گفته، اما باید توجه داشت که نباید از این رحمت و آن امید سوء استفاده کرد. امام رضا(علیه‌السلام) در حدیثی فرمودند: «المُستَغفِرُ مِن ذَنبٍ و یَفعَلُهُ کَالمُستَهزئَ بربِّهِ؛ کسی که از گناهی استغفار می‌کند و باز آن را انجام می‌دهد، مانند کسی است که پروردگارش را ریشخند کند.»[الکافی، کلینی، جلد ۲، صفحه۵۰۴] پس برای اینکه مطمئن باشیم خدا ما را بخشیده و توبه ما صحیح و کامل بوده، باید واقعا از انجام گناه پشیمان باشیم و عزمی جدی برای ترک همیشگی آن داشته باشیم.
حالا که اطمینان کافی نسبت به رحمت الهی و بخشندگی او داریم؛ بهترین زمان است که از گذشته دست بشوییم و دیگر به سراغ اشتباهات قبل نرویم؛ تا خداوند تمام آن بدی‌ها را ببخشاید.
برخی می‌پرسند: آیا می‌توان از خدا طلب دنیا کرد؟ در جواب باید گفت: حتماً چرا که نه. اصلاً دین‌مدار واقعی زندگی توآم با آسایش و بهروزی در دنیا دارد و به دنبال آن به آخرتی سراسر سعادت دست می‌یابد. خیلی از دستورات دین حتی برای آباد شدن و نظم و انضباط دنیای ماست.
در دعای مشهوری که همه ما در قنوت نمازها هم می‌خوانیم؛ آبادانی دنیا و آخرت را از خدا طلب می‌کنیم؛ دعایی قرآنی که خود خداوند دستور خواندنش را به ما آموزش داده است «رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَفِی الآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّار[بقره/201] روردگارا! به ما در دنیا نیکى عطا کن! و در آخرت نیز نیکى مرحمت فرما! و ما را از عذابِ آتش نگاه دار!»
در ضمن قرآن کریم، فراموشی خدا را سبب تنگی معیشت معرفی کرده و فرموده است:«وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَه ضَنْکًا[طه/124] و هر كس از ياد من دل بگرداند در حقيقت زندگى تنگ [و سختى] خواهد داشت و روز رستاخيز او را نابينا محشور می‌كنيم.»
به این آیه هم دقت کنیم:«وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ[اعراف/96] و اگر مردم شهرها ايمان آورده و به تقوا گراييده بودند قطعا بركاتى از آسمان و زمين برايشان مى گشوديم ولى تكذيب كردند پس به [كيفر] دستاوردشان [گريبان] آنان را گرفتيم.»
این آیات نه تنها راحتی دنیا را ثمره‌ای از عبودیت و بندگی خدا معرفی کردند؛ بلکه برخی سختی‌های دنیا را هم به دوری از خداوند ربط دادند. حال باد از خود بپرسیم آیا شرط بندگی به جا آوردیم تا رزاقیت الهی را ببینیم؟
در کتاب فضائل آمده که این پرسش را از خود حضرت علی(علیه‌السلام) پرسیدند و حضرت فرمودند مقام من بالاتر است چون در باب معاد حضرت ابراهیم برای کامل شدن اطمینان قلبی تقاضا کرد با چشم خود مسئله زنده شدن مردگان را ببیند ولی من در مقامی هستم که اگر همه پرده ها هم کنار رود به یقین من یک ذره هم افزوده نمی شود.(الفضائل،ابن شاذان نیشابوری، ص۱۳۷)
بعد از نظر قرآنی هم مقام امیرالمومنین را باید بالاتر بدانیم چون طبق آیه مباهله او نفس و هم رتبه خاتم پیامبران است و حضرت محمد(صلی‌الله‌علیه‌وآله) مقامی بالاتر از حضرت ابراهيم داشتند.
از نظر دیگر و در قالب مثال نیز، حضرت ابراهیم را می توان به استاد دانشگاهی در مقطع کارشناسی تشبیه کنیم و پیامبر و امام علی را اساتیدی در بالاترین مرتبه های علمی و معرفتی.
دوست عزیز اینکه شیعیان متعه یا به قول شما صیغه را جایز می‌دانند بر طبق مبانی فقهی آنها یعنی قرآن(سوره نساء، آیه ۲۴)، حدیث و اجماع بوده و به خاطر این مسئله شرعی که یک برگ کوچک از درخت پربرگ و بار فقه شیعی است؛ نباید منجر به زیر سؤال بردن کل تشیع بشود. برای زیر سؤال بردن یک مذهب باید اعتقادات آن را زیر سؤال برد.
جالب است که بدانید جناب مالک بن انس و جناب احمد بن حنبل هر دو صیغه را جایز می دانستند. به این متن دقت کنید: «وَتَفْسِيرُ الْمُتْعَةِ أَنْ يَقُولَ لِامْرَأَتِهِ : أَتَمَتَّعُ بِكَ كَذَا مِنْ الْمُدَّةِ بِكَذَا مِنْ الْبَدَلِ، وَهَذَا بَاطِلٌ عِنْدَنَا جَائِزٌ عِنْدَ مَالِكِ بْنِ أَنَسٍ وَهُوَ الظَّاهِرُ مِنْ قَوْلِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ؛ تفسير متعه آن است كه به زني گفته شود: من تو را براي فلان زمان و با فلان مقدار مال متعه مي كنم و اين در اعتقاد ما باطل است و مالك بن انس آن را جايز مي داند و گويا نظر ابن عباس هم چنين باشد .»[المبسوط للسرخسي ج۵ ص۱۵۲] همچنانکه می‌بینید مالک بن انس متعه را جایز و جواز آن را از قول ابن عباس گرفته است. احمد بن حنبل نیز آن را جایز ولی مکروه می‌داند.[ المغني ج۷ ص۱۳۶]
در انتها یادآور می‌شوم که صحابه و تابعین زیادی چه در عصر نبوی و چه پس از آن ازدواج موقت داشته اند. این مطلب از این ماجرای جالب معلوم می‌شود که ابن زبیر از ابن عباس پرسید چرا فتواي به حلال بودن متعه مي‌دهي؟ پاسخ داد از مادرت (أسماء بنت ابوبکر) بپرس كه چگونه تو را حامله شد. پس سوال كرد؛ وي پاسخ داد تو را به دنيا نياوردم مگر از متعه.[التمهيد لابن عبد البر ج۸ ص ۲۰۸]
بله همه چیز دست خداست و به اراده اوست؛ ولی:
۱- اراده خدا این است که انسانها به طور کامل برنامه صحیح زندگی را تحت عنوان دین در مراحل و بازه های زمانی گوناگون دریافت کنند و آخرین نسخه سعادت تحت عنوان اسلام و به دست پیامبر خاتم(صلی الله علیه و آله) برای آنها صادر شود. ادامه اراده خداوند در این است که با نظام امامت و ولایت دست مردم هیچگاه از دامان حجت‌های الهی و چراغ راهنمای سعادت و هدایت، خالی نماند تا دنیا و آخرتی آباد داشته باشند.
۲- باز خداوند اراده کرده که دنیا مکان امتحان باشد و در پرتوی انتخاب معلوم شود که ساکنان دنیا تا چه اندازه به آن نسخه سعادت پابند هستند. البته اراده خدا بر این بوده که ساکنان دنیا چیزی جز فرشتگان باشند. چون فرشته عقل محض است و اجباراً تنها قادر به انجام کارهای درست است. اما دنیا پیچیده در اختیار آفریده شد و لحظه به لحظه زندگی انسانها در دنیا با امتحان الهی عجین شده است و اینها همه اراده اوست. مسئله امتحان الهی در قرآن بارها مطرح شده مانند این آیه که خداوند فرموده:«أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لا يُفْتَنُون[عنکبوت/2] آیا مردم گمان کردند به حال خود رها مي شوند و آزمایش نمي شوند.»
حال اگر خداوند همه این اتفاقات را مدیریت می‌کرد و اگر همه چیز به دست خداوند رقم می‌خورد بدون اینکه اختیار انسان در آن تأثیر داشته باشد؛ ؛ آیا امتحان معنا داشت؟ پس باید بدانیم که بخش بزرگی از شرارت ها مثل آن مواردى که در مورد داعش و اوضاع یمن ذکر کردید، برخاسته از سوء اختیارها و انتخاب های غلط ما انسانهاست. انتخاب های غلطی که حاکی از فاصله ما از آن تعالیم آسمانی و دین کامل الهی است.
توبه به معنای بازگشت است و نسبت به گناهان مختلف، شکل و شرایط گوناگونی ندارد. توبه از این گناه بزرگی که نام بردید؛ مانند توبه از بقیه گناهان به این صورت است که فرد از گذشته خویش پشیمان شده و عزم جدی بر ترک آن در آینده داشته باشد. البته که خداوند دریای بی‌پایان رحمت است و خودش ما را به توبه دعوت کرده و فرموده: :«قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ[زمر/۵۳] بگو اى بندگانم كه زياده بر خويشتن ستم روا داشتهايد، از رحمت الهى نوميد مباشيد، چرا كه خداوند همه گناهان را مىبخشد، كه او آمرزگار مهربان است.»
تمسخر خدا!
در آیه بالا خداوند در کمال صراحت بندگان را به امیدوار شدن نسبت به رحمت خویش فراخوانده و از بخشش واسع و گسترده‌اش سخن گفته، اما باید توجه داشت که نباید از این رحمت و آن امید سوء استفاده کرد. امام رضا(علیه‌السلام) در حدیثی فرمودند: «المُستَغفِرُ مِن ذَنبٍ و یَفعَلُهُ کَالمُستَهزئَ بربِّهِ؛ کسی که از گناهی استغفار می‌کند و باز آن را انجام می‌دهد، مانند کسی است که پروردگارش را ریشخند کند.»[الکافی، کلینی، جلد ۲، صفحه۵۰۴] پس برای اینکه مطمئن باشیم خدا ما را بخشیده و توبه ما صحیح و کامل بوده، باید واقعا از انجام گناه پشیمان باشیم و عزمی جدی برای ترک همیشگی آن داشته باشیم.
حالا که اطمینان کافی نسبت به رحمت الهی و بخشندگی او داریم؛ بهترین زمان است که از گذشته دست بشوییم و دیگر به سراغ اشتباهات قبل نرویم؛ تا خداوند تمام آن بدی‌ها را ببخشاید.
*در ادامه این مطالب را هم مرور کنید:
http://www.btid.org/fa/news/47438
http://www.btid.org/fa/news/14800
برخی می‌پرسند: آیا می‌توان از خدا طلب دنیا کرد؟ در جواب باید گفت: حتماً چرا که نه. اصلاً دین‌مدار واقعی زندگی توآم با آسایش و بهروزی در دنیا دارد و به دنبال آن به آخرتی سراسر سعادت دست می‌یابد. خیلی از دستورات دین حتی برای آباد شدن و نظم و انضباط دنیای ماست.
در دعای مشهوری که همه ما در قنوت نمازها هم می‌خوانیم؛ آبادانی دنیا و آخرت را از خدا طلب می‌کنیم؛ دعایی قرآنی که خود خداوند دستور خواندنش را به ما آموزش داده است «رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَفِی الآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّار[بقره/201] روردگارا! به ما در دنیا نیکى عطا کن! و در آخرت نیز نیکى مرحمت فرما! و ما را از عذابِ آتش نگاه دار!»
در ضمن قرآن کریم، فراموشی خدا را سبب تنگی معیشت معرفی کرده و فرموده است:«وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَه ضَنْکًا[طه/124] و هر كس از ياد من دل بگرداند در حقيقت زندگى تنگ [و سختى] خواهد داشت و روز رستاخيز او را نابينا محشور می‌كنيم.»
به این آیه هم دقت کنیم:«وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ[اعراف/96] و اگر مردم شهرها ايمان آورده و به تقوا گراييده بودند قطعا بركاتى از آسمان و زمين برايشان مى گشوديم ولى تكذيب كردند پس به [كيفر] دستاوردشان [گريبان] آنان را گرفتيم.»
این آیات نه تنها راحتی دنیا را ثمره‌ای از عبودیت و بندگی خدا معرفی کردند؛ بلکه برخی سختی‌های دنیا را هم به دوری از خداوند ربط دادند. حال باد از خود بپرسیم آیا شرط بندگی به جا آوردیم تا رزاقیت الهی را ببینیم؟
در کتاب فضائل آمده که این پرسش را از خود حضرت علی(علیه‌السلام) پرسیدند و حضرت فرمودند مقام من بالاتر است چون در باب معاد حضرت ابراهیم برای کامل شدن اطمینان قلبی تقاضا کرد با چشم خود مسئله زنده شدن مردگان را ببیند ولی من در مقامی هستم که اگر همه پرده ها هم کنار رود به یقین من یک ذره هم افزوده نمی شود.(الفضائل،ابن شاذان نیشابوری، ص۱۳۷)
بعد از نظر قرآنی هم مقام امیرالمومنین را باید بالاتر بدانیم چون طبق آیه مباهله او نفس و هم رتبه خاتم پیامبران است و حضرت محمد(صلی‌الله‌علیه‌وآله) مقامی بالاتر از حضرت ابراهيم داشتند.
از نظر دیگر و در قالب مثال نیز، حضرت ابراهیم را می توان به استاد دانشگاهی در مقطع کارشناسی تشبیه کنیم و پیامبر و امام علی را اساتیدی در بالاترین مرتبه های علمی و معرفتی.
دوست عزیز اینکه شیعیان متعه یا به قول شما صیغه را جایز می‌دانند بر طبق مبانی فقهی آنها یعنی قرآن(سوره نساء، آیه ۲۴)، حدیث و اجماع بوده و به خاطر این مسئله شرعی که یک برگ کوچک از درخت پربرگ و بار فقه شیعی است؛ نباید منجر به زیر سؤال بردن کل تشیع بشود. برای زیر سؤال بردن یک مذهب باید اعتقادات آن را زیر سؤال برد.
جالب است که بدانید جناب مالک بن انس و جناب احمد بن حنبل هر دو صیغه را جایز می دانستند. به این متن دقت کنید: «وَتَفْسِيرُ الْمُتْعَةِ أَنْ يَقُولَ لِامْرَأَتِهِ : أَتَمَتَّعُ بِكَ كَذَا مِنْ الْمُدَّةِ بِكَذَا مِنْ الْبَدَلِ، وَهَذَا بَاطِلٌ عِنْدَنَا جَائِزٌ عِنْدَ مَالِكِ بْنِ أَنَسٍ وَهُوَ الظَّاهِرُ مِنْ قَوْلِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ؛ تفسير متعه آن است كه به زني گفته شود: من تو را براي فلان زمان و با فلان مقدار مال متعه مي كنم و اين در اعتقاد ما باطل است و مالك بن انس آن را جايز مي داند و گويا نظر ابن عباس هم چنين باشد .»[المبسوط للسرخسي ج۵ ص۱۵۲] همچنانکه می‌بینید مالک بن انس متعه را جایز و جواز آن را از قول ابن عباس گرفته است. احمد بن حنبل نیز آن را جایز ولی مکروه می‌داند.[ المغني ج۷ ص۱۳۶]
در انتها یادآور می‌شوم که صحابه و تابعین زیادی چه در عصر نبوی و چه پس از آن ازدواج موقت داشته اند. این مطلب از این ماجرای جالب معلوم می‌شود که ابن زبیر از ابن عباس پرسید چرا فتواي به حلال بودن متعه مي‌دهي؟ پاسخ داد از مادرت (أسماء بنت ابوبکر) بپرس كه چگونه تو را حامله شد. پس سوال كرد؛ وي پاسخ داد تو را به دنيا نياوردم مگر از متعه.[التمهيد لابن عبد البر ج۸ ص ۲۰۸]
Pages