«توسل» شرک نیست

همچنان که در تفاسیر قرآن آمده: وسيله به معني «تقرب جستن و يا چيزي كه باعث نزديكي به ديگري از روي علاقه و رغبت مي شود» است .[1]

خداوند به مقتضاي لطف و رحمت بي انتهاي خويش، اسباب و وسایل هدايت مردم را فراهم كرده است كه يكي از آن وسایل فرستادن پيامبران و نزول كتب آسماني و راهنمايي رهبران ديني است.

هر چند خداوند مي تواند بدون واسطه، فيض خود را به موجودات برساند، ولي سنت الهي بر اين تعلق گرفته كه جهان هستي را بر اساس نظام اسباب و عوامل قرار دهد و فيض خود را تنها از راه علل و اسباب اعطا كند. در روايتي امام صادق(عليه السلام) مي فرمايد: "اَبَي اللهُ أنْ يَجْرِيَ الْاَشْيَاءُ اِلَّا بِالأسْبَابِ؛ [2] خداوند امور و اشيا را از طريق علل و سببش جاري مي سازد".
بر اين اساس است که انسان در همه كارهاي زندگي به اسباب و وسايل توسل مي کند.

خداوند براي اعطاي فيض خويش، راه ها و اسباب خیری را مشخص كرده است، مانند نماز، روزه، نيكي به يتيم، خدمت به مردم و غيره.

از جمله اسباب و عوامل، نزول فيض و رحمت الهي، وجود انسان هاي به حق رسيده یعنی امامان و پيامبران هستند.
امام علي (عليه السلام) در روايتي، وسائلي ذكر كرده كه براي نزديك شدن انسان به خدا مي توان از آنها بهره برد، مانند ايمان به خدا و پيامبر و جهاد در راه خدا و كلمه اخلاص (لا اله الا الله) و نماز و زكات و روزه و حج و عمره و صله رحم و انفاق و كارهاي نيك.[3]
همان طوري كه امور برشمرده، وسيله نزديكي به خداوند هستند، استمداد از ارواح مطهر پيامبران و اولياي الهي نيز وسيله تقرب به خداوند است كه در قرآن و روايات بدان اشاره شده است. قرآن مجيد مي فرمايد:"وابتغوا اليه الوسيله"؛ به سوي او وسيله به دست آوريد. [مائده، آيه 35] پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) در مورد شيوه توسل فرمود: "الَّلهُمَّ انِّي أسْألُكَ وَ أتَوَجّهُ اِلَيْكَ بِنَبيّكَ نَبِيِّ الرَّحْمَةِ".[4]

بنابراين توسل، لازمه زندگي انسان در جهان هستي است كه بر آن قانون اسباب و عوامل حكم‌فرما است.

در اين بين، پيامبران و امامان به جهت نزديكي و قرب به خداوند، نيز به خاطر اين كه صفات الهي در آنان به گونه كامل تر از ديگر موجودات تجلي يافته است، مورد توسل قرار مي گيرند. اينان تجلي گاه صفات خداوندند، يعني همان گونه كه خداوند رحمان و رحيم و جبار و سميع و عليم است، در حد نازل تر، صفات و اسماي الهي در اين انسان هاي به خدا پيوسته و تجلي يافته است. پس شايسته ترين افراد براي توسل و شفاعت و رسيدن به خداوند اين انسان های صالح هستند.

انسان با توسل به پيامبران و امامان، به مرتبه نازل وجود الهي تمسك و توسل يافته است.
اضافه مي كنيم كه توسّل يعني كسي را در پيشگاه خداوند شفيع قرار دادن.
 البته آدمي مي‏ تواند و مجاز است كه مستقيماً از خداوندحاجت خود را بخواهد؛ ولي اگر بتواند در اين مسير دعاي ديگران ـ به خصوص مقرّبان به درگاه الهي را هم همراه خودش کند، احتمال تأثير بیش‏تري در كار خواهد بود. ولي اگر خداوند به طور كلي فراموش گردد و تنها وسايط ديده شوند،بديهي است كه اين امر با آموزه‏هاي ديني و قرآني سازگاري ندارد.

اما اينكه چرا به ائمه (عليهم السلام) توسل مي‏ جوييم؟ علت‏ هاي مختلفي دارد:
مهمترین آن دستور خداست، خداوند در قرآن فرموده است: "وَابْتَغُوا اِلَيْهِ الْوَسِيلَهِ" [مائده آيه 35]؛ به سوي خداوند وسيله برگيريد، اين وسيله مي‏ تواند اعمال صالح باشد و مي‏ تواند شخص صالح و وجيهي باشد. زيرا انسان آلوده و گنهكار چون از ساحت قرب الهي دور است با استشفاع از محبوبين درگاه خدا تضمين بهتري براي درخواست خود مي‏ يابد.

در قرآن نيز آياتي در مورد توسل به اوليا آمده است. فرزندان يعقوب هنگام پشيماني از گناه خود به يعقوب(عليه السلام) گفتند: "يَا اَبَانَا اسْتَغْفِرْلَنَا" [يوسف آيه 97] ؛ اي پدر! تو براي ما طلب آمرزش نما.

 در آيه ديگر مي‏ فرمايد: "وَلَوْ اَنَّهُمْ اِذْ ظَلَمُوا اَنْفُسَهُمْ جَاوُءكَ فَاسْتَغْفِرْوالله وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُواللهَ تَوَّاباً رَحِيماً" [نساء آيه 64]؛ اگر به هنگام ستم برخويش نزد تو آيند "اي پيامبر" واستغفار كرده و تو نيز براي آنان استغفار كني خدا را توبه پذير و مهربان خواهند يافت".

پی نوشت :
1 . تفسير نمونه، ج4، ص 464.
2 . كافي،چ1، ص 183.
3 . نهج البلاغه ، خطبه 109 ، فيض الاسلام.
4 .سنن ابن ماجه، ج1، ص 441.