بر اساس دلايل عقلي و نقلي فراوان، رزق و روزي همه جانداران به ويژه انسان، توسط خداوند ضمانت شده است و به هر طريق ممكن به آنان خواهد رسيد. از سوي ديگر، در آيات و روايات فراواني، روزي دهنده تنها و تنها خداوند دانسته شده و بر اين موضوع تأكيد فراوان شده است.
قرآن كريم، در آيه 58 سوره ذاريات و با بيان جمله:
"اِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتينُ"؛ "تنها خداوند، روزي دهنده و صاحب قوت و قدرت است."
با استفاده از جمله اسميه، به كارگيري ضمير "هو"، استفاده از صيغه مبالغه "رزّاق" به جاي به كارگيري واژه رازق و نيز تأكيد بر قدرتمند بودن حق تعالي (ذوالقوة المتين)، بر منحصر بودن رازق هستي در خداوند متعال تأكيدي تمام دارد. بر اساس اين آيه شريفه، تنها رازق حقيقي خداوند است و اگر كسي متصف به صفت "رازق" باشد، از باب مجاز و نسبت فعل به غير فاعل حقيقي و از طريق اذن و اعطاي خداوند است.
اين نكته در مكتب اهل بيت عليهم السلام چندان واضح و مبرهن است كه چون يكي از اصحاب امام سجادعليه السلام با نگراني از گران شدن كالايي خبر مي دهد، امام با خونسردي پاسخ مي دهند:
"گراني اين كالا به من مربوط نيست. اگر گران است [روزي من ] بر عهده خداوند است و اگر هم ارزان است، [باز هم روزي من ] بر عهده اوست." (1)
گويا در ذهن بسياري از مردم چنان است كه اگر قيمت كالاها ارزان باشد، روزي رساني خداوند سهل و آسان است؛ اما اگر قيمتها افزايش يابد، روزي رساني خداوند با مشكل مواجه شده و به سختي صورت مي گيرد. به عبارت ديگر، گويا وعده هاي الهي مبني بر ضمانت روزي آدميان، مربوط به دوران پايين بودن قيمتها و نبود تورم است؛ اما در روزگار گراني و تورم بالاي اقتصادي، وعده هاي خداوند قدري سست مي شود و انسانها بايد با تلاش و سعي بيشتري از پَسِ زندگي خود برآيند.
امام سجادعليه السلام در اين جمله كوتاه، از ديدگاهي توحيدي بيان مي دارند كه تنها خداوند رازق است و كاهش و افزايش قيمتها تأثيري در وعده هاي الهي ندارد و از گنجينه نعمتهاي او نخواهد كاست. خداوند، هم در شرايط ارزاني رازق است و هم در شرايط گراني؛ چرا كه ارزاني و گراني، مفاهيمي اعتباري و در افق فكر بشر داراي معنا و مفهوم است؛ اما از افق بالاي هستي و از منظر خداوند، واژه هاي ارزان و گران كلماتي بي معنا هستند.
از سوي ديگر، امامان معصوم عليهم السلام در جايي كه با افكار غير توحيديِ عده اي از ياران و هواداران خود مواجه مي شدند و مي ديدند كه آنان، ائمه عليهم السلام را از كارگزاران نظام هستي مي دانند و به تفويض برخي از افعال خداوند مانند رزاقيت او به امامان معصوم عليهم السلام معتقد هستند، به شدّت با اين افكار و عقايد مقابله مي كردند و منشأ همه تأثيرات و حوادث در جهان هستي را فقط خداوند معرفي مي كردند.
امام رضاعليه السلام همواره در دعاي خود مي فرمود:
"خداوندا! از كسي كه مي پندارد ما ارباب [امور هستي ] هستيم، بيزاري و دوري مي جوييم و نيز از كسي كه مي پندارد كار خلق كردن و روزي رساندن از آن ماست [و به ما تفويض شده ]، دوري مي جوييم، همچون دوري جستن عيسي بن مريم عليهما السلام از مسيحيان [كه آنان عيسي عليه السلام را خدا مي دانستند]. خداوندا! ما آنان را به آنچه پنداشته اند، نخوانده ايم؛ پس ما را به گفتار [باطل ] آنان مؤاخذه مكن و ما را از آنچه مي پندارند، مورد غفران و آمرزش قرار ده!" (2)
پی نوشت:
1) وسائل الشيعه، حرّ عاملي، قم، مؤسسة آل البيت عليه السلام لاحياء التراث، چاپ دوم، 1414 ق، ج 17، ص 57: "ذُكِرَ عِنْدَ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ ع غَلَاءُ السِّعْرِ فَقَالَ وَ مَا عَلَيَّ مِنْ غَلَائِهِ إِنْ غَلَا فَهُوَ عَلَيْهِ وَ إِنْ رَخُصَ فَهُوَ عَلَيْه."
2) الاعتقادات في دين الامامية، شيخ صدوق، بي جا، بي نا، بي تا، ص 74: "اللَّهُمَّ مَنْ زَعَمَ أَنَّا أَرْبَابٌ فَنَحْنُ مِنْهُ بِرَاءٌ وَ مَنْ زَعَمَ أَنَّ إِلَيْنَا الْخَلْقَ وَ عَلَيْنَا الرِّزْقَ فَنَحْنُ بِرَاءٌ مِنْهُ كَبَرَاءَةِ عِيسَي ابْنِ مَرْيَمَ ع مِنَ النَّصَارَي اللَّهُمَّ إِنَّا لَمْ نَدْعُهُمْ إِلَي مَا يَزْعُمُونَ فَلَا تُؤَاخِذْنَا بِمَا يَقُولُونَ وَ اغْفِرْ لَنَا مَا يَدَّعُون."
ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره97
منبع: سایت ذی طوی