بررسی نظرات علماء و فقهای اسلام در مورد طریقه ای که خود را اسلامی و حتی فراتر از آن خود را مصداق مسلمان واقعی می دانند ضروری به نظر می رسد. در این مقاله به اختصار به بررسی نظرات برخی از علماء و عرفای اسلامی در مرود تصوف می پردازیم
تصوف از نگاه ایت الله بهجت
آيت‌الله العظمي بهجت كسي است كه عرفان وي ثابت شده است و ايشان به اين عنوان در بين خواص و عوام از شيعه و سني معروف است. ايشان كه سخنان گهربارش سرلوحه عرفاي اهل سنت نيز قرار مي‌گيرد، مي‌فرمايد: «مهم، عمل به وظيفه شرعيه است. عمل به دستورات آسماني، عرفان واقعي را به انسان مي‌نماياند و به جايي مي‌رسد که مي‌گويد ما اَعْبُدُ رَبًّا لَمْ اَرَهْ. عرفان حقيقي از التزام کامل به تمامي دستورات شرع مقدس که اهم دستورات آن ترک معصيت در اعتقاد و عمل است، حاصل مي‌شود و اين التزام به عقيده و عمل، بايد در همه باشد تا نتيجه دهد. مسلمات را در مسايل شرعي رعايت کنيد و بعد جانب احتياط را نماييد. به كديگر نگاه نكنيد. به دفتر شرع نگاه كنيد و عمل و ترك را مطابق با آن نماييد. بايد به رساله عمليه (توضيح المسائل) بنگريد. آن را بخوانيد و بفهميد و حلال و حرام را با آن تشخيص دهيد. پس نمي‌توانيد بگوييد نمي‌دانيم چه كار كنيم و چه كار نكنيم. حضور در خانقاه و شرکت در مجالس صوفيه و پيروي از دستورات قطب و امثال آن جايز نيست. »1
آيت‌الله بانو نصرت امين اصفهاني
آيت‌الله بانو نصرت امين اصفهاني در عظمت بانوي اصفهاني آن عارفه نامي، همين بس كه از افتخارات آيت‌الله مرعشي نجفي اين است كه از ايشان اجازه روايي داشته است. بانو امين نصيحت فرمود: «بله، كسي كه مي‌خواهد آدم بشود، كسي كه مي‌خواهد به خداي تبارك و تعالي نزديك شود، بايد مواظب دام‌هايي كه پهن شده است، قَطّاع الطريق‌هايي كه ايجاد شده‌اند، باشد. بنابراين بايد درس بخوانيد و علوم ديني را كسب كنيد. فريب اهل تصوف را مخوريد! فريب كساني را كه دام پهن كردند به عنوان عرفان و طريق را مخوريد! فريب كساني كه مي‌گويند:
بشوي دفتر اگر همدرس مايي كه علم عشق در دفتر نباشد
اين شعر را بهانه مي‌كنند براي سوق دادن بندگان خدا به دوري از درس و علوم ديني تا از ناآگاهي مردم سوء استفاده كنند. فريب مخوريد! بخوان دفتر اگر همدرس مايي، كه علم عشق در كتاب خدا و در دفتر محمد و آل محمد (ص) باشد». اين بانوي بزرگوار تاكيد زيادي به درس خواندن داشت.2
آيت‌الله سيد شهاب الدين مرعشي نجفي
آيت‌الله سيد شهاب الدين مرعشي نجفي ايشان كه چندين بار نيز خدمت وليعصر(عج) مشرف شده و از معدود بزرگان طول تاريخ اسلام است كه حتي از بزرگان اهل سنت و زيديه اجازه روايي داشته است، مي‌فرمايد: «مصيبت صوفيه بر اسلام از بزرگترين مصائبي است که ارکان اسلام را ويران کرده است به گونه‌اي كه از اساس دين، سنگي را بر سنگي باقي نگذاشتند، نصوص قرآن و سنت را بر خلاف ظاهر آيات تأويل نمودند و با احکام فطري و عقلي اسلام مخالفت کردند و به وحدت وجود بلکه موجود معتقد شدند و به عبادات صوفيانه و مداومت بر اوراد و اذکاري که سراسر از کفريات و اباطيل پر بود و ساخته رؤساي صوفيه بود، پرداختند و ملتزم به نوعي از ذکر که آن را ذکر خفي قلبي! نامند، شدند که از طرف راست قلب شروع شده و به طرف چپ قلب ختم مي‌شود! چه عجيب است اين اوراد و اذکار و اعتقادات بي‌اصل و اساس و گزاف!». 3
آيت‌الله قاضي
آيت‌الله قاضي عارف بزرگي بود كه درباره او گفته‌اند شايد از صدر اسلام تاكنون عارفي به جامعيت وي نيامده است. كه صوفيان افتخار اظهار ارادت به ايشان را داشتند، همواره مي‌فرمود با دراويش و طريق آن‌ها كاري نداريم، طريقه طريقه علما و فقها است. بهار عليشاه رييس فرقه گنابادي‌هاي نجف و كوفه بود. وي فقط يك دستار مي‌پوشيد، دستار يك لباس بسيار گشاد است، ولي لباس‌هاي داخلي‌اش خيلي كثيف بود. آيت‌الله قاضي به او مي‌فرمود: آخر اين چه وضعي است؟ خودت را تميز كن، فقط اين دستار را پوشيده‌اي كه چه؟! ايشان مي‌گفت آدم بايد به بدنش خوب برسد، تميز باشد، مرتب باشد، عطر بزند، لباس‌هايش خوب باشد، نه اين كه تن را رها كن تا نخواهي پيراهن، كه چه بشود آخر؟! مي‌گفتند فرقه ذهبيه به ما خيلي اظهار ارادت مي‌كنند ولي من با آن‌ها ارتباط ندارم، ما با ذهبيه چكار داريم. حضرت آيت‌الله در جاي ديگر فرموده بود «اولين گام در راه سير و سلوك تصحيح اجتهاد يا تقليد است.»4
ميرزا جواد آقا ملكي
عرفان ميرزا جواد آقا ملكي نزد اهل معرفت كاملا شهره است و جان تسليم مالك هستي كردن وي به هنگام اقامه نماز و گفتن تكبيره‌الاحرام و احقاق حديث «الصلوة معراج المؤمن» در مورد اين عارف سترگ، معروف است. ايشان در كتاب ارزشمند المراقبات (اعمال السنه) خود كه يكي از بزرگترين آثار به جاي مانده در عرفان و اخلاق و سير و سلوك الي الله است، خطر صوفيه را از كافرين و مشركين و منافقين نيز بدتر مي‌داند و در مورد آنان مي‌نويسد: «ترك صورت (عبادات) چنان‌كه در صوفيان -خذلهم الله- ديده مي‌شود، هم ضلال (گمراهي) است و هم اضلال (گمراه كننده) و خروج از دين در آن مشاهده مي‌شود و براي اسلام زيان‌بارتر از هر چيز است.» عبارت زيان‌بارتر از هر چيز كاملا عمق خطر را مشخص مي‌سازد.5
-----------------------------------------------------------------------------------
1-ناقوس رسوایی گنابادیه ص 29
2- همان- ص30
3- همان- ص31
4- همان- ص32
5- همان- ص34