پاپ فرانسیس کلیسای کاتولیک را به کدام سمت می‌برد؟

در روزهای اخیر مهمترین بیانیه مکتوب پاپ فرانسیس خطاب به روحانیون و پیروان کلیسای کاتولیک منتشر شد که به خوبی دیدگاه‌های او و اقداماتی را که برای تغییر کلیسای کاتولیک در نظر دارد، منعکس می کند. از جمله آن میتوان به رئوس اقدامات مهم برای ایجاد تغییرات ساختاری در رابطه کلیسا با پیروان، اصلاحات در دیوانسالاری واتیکان، نزدیک‌تر کردن کلیسا به مردم و بالاخره تقویت رابطه کلیسا با ادیان دیگر و به خصوص اسلام و مسلمانان اشاره کرد.
در این بیانیه به برخی از مسائل مورد نظر کاتولیک های پیشرو و منتقد از جمله پذیرش زنان در لباس روحانیت، به رسمیت شناختن همجنسگرایی در صفوف کلیسا و در سطح جامعه و تحقیق جدی تر در مورد سوء استفاده جنسی کشیشان کاتولیک از کودکان اشاره‌ای نشده است.
به نظر می رسد که پاپ فرانسیس ضمن پذیرفتن این حقیقت که کلیسای کاتولیک به شدت به اصلاحات نیاز دارد تصمیم گرفته است که به جای تبعیت از فشارهای خارجی، با تکیه بر ابزارهای سنتی و همیشگی خود این نهاد جبهه های جدیدی را برای اصلاح کارکرد و جایگاه کلیسا بگشاید.
پاپ فرانسیس اولین پاپ غیراروپایی و از معدود روحانیون ارشد کلیسای کاتولیک است که تا قبل از ورود به واتیکان به فعالیت های روزمره کلیسا و امور روحانی در میان پیروان آن مشغول بوده است. او که اسقف اعظم شهر بوینس آیرس بود در سال ۲۰۰۵ نیز از جمله نامزدان اصلی برای گزینش پاپ قلمداد می شد.
به خاطر کهولت سن او، کمتر کسی انتظار داشت که برای رهبری کلیسای کاتولیک انتخاب شود. برخی از صاحبنظران معتقدند که پاپ فرانسیس در حقیقت نقطه توافق مناسبی بین گرایشهای گوناگون در رهبری کلیسا است. از نظر فقهی و دیدگاه کلیسا در مورد مسائل اخلاقی و خانوادگی به جریان سنت گرا و یا ارتدکس نزدیک است ولی در زمینه رابطه کلیسا با پیروان خود و موضوعاتی مثل مبارزه با فقر و یا توجه به عدالت اجتماعی به جریان پیشرو تمایل دارد.
آنچه که مسلم است پاپ فرانسیس دو عنصر مهم را با خود به واتیکان آورده است یکی ساده زیستی و دیگری برقرار کردن ارتباط بهتر و فروتنانه با پیروان. او به شکل چشمگیری از تجمل های همیشگی مربوط به جایگاه و زندگی پاپ کاسته است، در واتیکان بسیار ساده زندگی می کند و در سفرها، سخنرانی ها و بیانیه های خود اولویت اصلی را به موضوعاتی می دهد که برای مردم مهم است و نه آنچه که فقه و کلیسای کاتولیک را به خود مشغول کرده است.
پاپ فرانسیس برای بررسی راههای گوناگون اصلاح دیوانسالاری واتیکان و نزدیک تر کردن کلیسا به پیروان یک هیئت ویژه مشورتی متشکل از هشت اسقف را که در نقاط مختلف جهان فعالیت دارند، تشکیل داده است. او در یکی از مصاحبه های خود تاکید کرد که کلیسا به جای توجه به مسایل مردم به امور داخلی خود مشغول بوده است و "تمرکز بیش از حد امور در یک جا، حیات و فعالیت کلیسا و رواج دین را دشوار می کند."
یکی دیگر از اقدامات پاپ فرانسیس برای نزدیک کردن کلیسای کاتولیک به پیروان این مذهب، جویا شدن نظر آنها در مورد برخی از مسایل فقهی و اخلاقی است. او شخصا سعی کرده با مردم رابطه نزدیک و فروتنانه ای برقرار کند و تاکید دارد که اگر کلیسا به شکل یک جانبه و بیش از حد خود را در بحثهای فقهی و اخلاقی درگیر کند از پیروان خود فاصله خواهد گرفت. او در یکی از مصاحبه های خود گفت:" به اعتقاد من نباید از کلیسای کاتولیک انتظار داشت که برای تمام مسایلی که دنیای امروزی با آن روبرو است پاسخ کامل و قطعی داشته باشد."
در همین رابطه یک نظرسنجی گسترده از پیروان کلیسای کاتولیک در حال اجراست و در این نظرسنجی دیدگاه آنان در مورد موضوعاتی که تاکنون بسیار حساس قلمداد می شد پرسیده خواهد شد، از جمله رابطه کلیسا با افراد مطلقه ای که می خواهند دوباره طبق سنت کلیسایی ازدواج کنند، رابطه کلیسا با زوج های همجنسگرا و فرزندانی که آنها به سرپرستی قبول می کنند و همینطور نگاه فقه مسیحیت به روشهای پیشگیری از بارداری.
از اقدامات دیگر پاپ فرانسیس سپردن کنترل و وارسی حساب های مالی واتیکان به موسسه حسابداری "ارنست و یانگ" است . فعالیت های مالی و حسابرسی واتیکان از سالها پیش همواره بحث برانگیز بوده و هیچ یک از پاپ های قبلی نتوانستند این مشکل را حل کنند. منتقدان واتیکان ادعا می کند که کلیسای کاتولیک در فعالیت های اقتصادی مشکوک مشارکت داشته و برخی از ثروتمندان کلان از روابط پنهانی و ویژه خود با واتیکان برای شرعی کردن درآمدهای غیر قانونی خود استفاده می کنند.
پاپ فرانسیس در یکی از سخنرانی های خود در ماه اکتبر به شدت به فساد مالی حمله کرده و تاکید کرد که کلیسا باید درهای خود را به روی افرادی که از راههای غیرقانونی درآمد کسب می کنند، ببندد. او افزود که کلیسا به امت رشوه خوار نیاز ندارد و آنهایی که خدای فاسد پول را پرستش می کنند در کلیسا جایی نخواهند داشت.
به نظر می رسد که اولین پاپ اهل آمریکای لاتین و درس آموخته فرقه فرانسیس مقدس قصد دارد کلیسا را به سمتی هدایت کند که از نظر او وظیفه اصلی روحانیت و برقراری پیوندی نزدیک تر با اکثریت فقیر دین باوران است.
او در بیانیه اخیر خود مبارزه با نابرابری و محرومیت اقتصادی را بزرگترین چالش کلیسا می داند. او تاکید می کند:" امروزه باید در برابر اقتصادی که نابرابری و محرومیت ایجاد می کند ایستادگی کرد. یک چنین اقتصادی ویرانگر و کشنده است. و باید پرستش بت گونه پول و ثروت را محکوم و مجازات کرد."
پاپ فرانسیس در دوران فعالیت خود در آمریکای لاتین به خوبی دیده است که دور شدن کلیسای کاتولیک از مردم چگونه راه را برای رشد انواع و اقسام فرقه های پروتستان گشوده است. به نظر می رسد که نقشه راه او برای احیا نفوذ کلیسای کاتولیک، از یک سو از تجارب کشورهای آمریکای لاتین و از سوی دیگر از پیامدهای بحران اقتصادی سالهای اخیر الهام گرفته است.
پاپ فرانسیس معتقد است که کلیسا نمی تواند در تمامی عرصه هایی که زندگی امروزی و مدرن در برابر مردم می گشاید با منابع تاثیر گذار دیگر رقابت کند. به همین خاطر معتقد است که باید به وظیفه محوری کلیسا که در عین حال بنیادی ترین وجه زندگی اکثریت دین باوران است یعنی مبارزه با فقر و بی عدالتی بازگشت.
او درعین حال متوجه این واقعیت نیز هست که جهان امروزی شفافیت بیشتری می طلبد و بنابراین مصمم است که ضمن تغییر برخی از روشهای مدیریت داخلی کلیسا و کاستن از تجمل واتیکان رابطه با پیروان مذهب کاتولیک را تقویت کند. ولی آنجایی که به مطالبات کاتولیک های منتقد و پیشرو برمی گردد پاسخ هایش صریح و قاطع اند.
هر چند بارها از زنانی که برای کلیسا کار می کنند دلجویی کرده ولی با قاطعیت موضع همیشگی کلیسای کاتولیک را تکرار کرده است که زنان نمی توانند کشیش شوند. در عین حال با وجود سخنان نرم و دلجویانه در مورد همجنسگرایان تصریح کرده که رابطه بین دو نفر از یک جنس حرام و گناه است.
او سعی دارد از بار سنگین پاسخگویی به یک چنین مسائلی بر دوش کلیسای کاتولیک بکاهد و معتقد است که تاکید بیش از حد کلیسا و درگیر شدن آن در این موضوعات کار نادرستی است و این نهاد را از وظایف اصلی خود دور می کند.
پاپ فرانسیس تاکنون در به وجود آوردن فضای نسبتا مثبتی در افکار عمومی موفق بوده است. اگر بتواند موضوعات جنجالی و بحث برانگیزی را که در مقابل کلیسای کاتولیک قرار دارند دور بزند راه برای انجام اصلاحات مورد نظرش هموار خواهد شد. ولی در یک چنین مسیری علاوه بر تردیدهای دین باوران و انتقادها و حملات مخالفان کلیسا، با محافل قدیمی صاحب قدرت و امتیاز در این نهاد نیز روبرو خواهد شد.
باید دید پاپی که خود را "شنونده و نه مصون از گناه" می داند برای کنار گذاشتن صاحب امتیازان سابق، تا چه حد درهای کلیسا را به روی نفوذ و تاثیرگذاری پیروان عادی بر این نهاد پرقدرت خواهد گشود.پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_