آن‌چه در برخی گزارش‌ها از رؤیاها به دست می‌آید، بیان‌گر این است‌که، تشخیص رؤیای صادقه از کاذبه، آن‌قدر مشکل است که برخی از علمای ربانی و اؤلیای الهی نیز از تعابیر اشتباه در امان نبوده و با گمان صادقه بودن رؤیا و استناد عقایدشان به آن، مسیر را به انحراف رفته‌اند.
پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از احتجاجات احمد بصری برای اثبات مدعای خود، خواب است، وی قائل است که اگر کسی ذکری را چهل روز بگوید، در خواب، معصومین حقایق را برای او روشن می‌کنند! اما از اشکالاتی که به این سخن می‌شود، اشکال به تعبیر و تأویل آن خواب است. اساسا فهم رؤیای صادقه به راحتی نبوده و افراد خاص (که علم تعبیر به آن‌ها الهام شده) می‌توانند این مطالب را تشخیص دهند.[1] به ویژه زمانی که خواب ما صراحتی نداشته و نیاز به تأویل دارد. از این‌روی علامه محمد تقی مجلسی می‌گوید: «تعبیر رؤیا را انبیاء و اوصیا و یا دریافت‌کننده‌های الهام الهی می‌دانند، تعبیر خواب دریای عمیقی است و تجربه نشان داده که تعبیر خواب در یک موضوع خاص برای تمام افراد یکسان نیست.»[2]
سختی تعبیر رؤیا و فهم کلام معصومین (علیهم‌السلام) در خواب، منجر می‌شود که نتوان به خواب کسی اطمینان کرد. علامه مجلسی و دیگر فقها [3] در این زمینه می‌گویند: «و همچنین آن‌چه در خواب می‌بیند، اگرچه از اقسام خواب‌های آشفته نباشد، به دلیل عدم درک صحیح تعبیر خواب و پیام‌های داده شده، نمی‌تواند حجت قرار گیرد.»[4]
آن‌چه در برخی گزارش‌ها از رؤیاها به دست می‌آید، بیان‌گر این است‌که، تشخیص رؤیای صادقه از کاذبه، آن‌قدر مشکل است که برخی از علمای ربانی و اؤلیای الهی نیز از تعابیر اشتباه در امان نبوده و با گمان صادقه بودن رؤیا و استناد عقایدشان به آن، مسیر را به انحراف رفته‌اند. به عنوان نمونه: می‌توان به قصه‌ی تحریم تنباکو اشاره کرد که برخی از اخباری‌ها با تمسک به رؤیا، و این‌که امام حسین (علیه‌السلام) دستور ترک استعمال تنباکو را داده‌اند، بر علمایی که استفاده از تنباکو را جایز دانسته، احتجاج کرده‌اند. در حالی‌که قائلین به جواز نیز، به رؤیای دیگری از آن حضرت (علیه‌السلام) استناد کرده که دلالت بر اذن امام (علیه‌السلام) به استفاده از قلیان دارد.[5]
آیت الله جوادی آملی نیز در عدم حجیت خواب در مباحث علمی و اعتقادی چنین می‌آورد: «شاید سرّش آن باشد که در صورت حدّ و مرزی برای رؤیا و مکاشفات عرفانی وجود نمی‌داشت و هرکس هرچه می‌خواست در عالم رؤیا می‌دید یا در عالم مکاشفه مشاهده می‌کرد؛ از امور ساده‌ای مثل این‌که فلانی باید فلان مبلغ را به فلان کس دهد؛ فلانی باید فلانی را به عقد خود در آورد یا به عقد فلانی در آید یا... گرفته تا امور مهمی مانند ادعای نیابت و سفارت از حضرت بقیةالله (ارواحنا فداه) و... در نتیجه بسیاری از امور واجب و بسیاری دیگر حرام می‌شدند و الزامات و التزامات فراوانی پدید می‌آمدند و راهی برای نفی و اثبات آن‌ها نبود و خلاصه، سنگی روی سنگی بند نمی‌شد، در حالی که معیار الزامات و التزامات فقهی در عصر غیبت آن است که دیگران راه عالمانه‌ای برای اثبات یا نفی آن داشته باشند و این، راهی جز استناد و اتکا به ادّله‌ی اربعه (کتاب و سنت، عقل و اجماع) در استنباطات فقهی ندارد.»[6]
پی‌نوشت:
[1]. روضة المتقین، محمد تقی مجلسی، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، چاپ دوم، 1406 ق، ج5، ص 399.
[2]. همان.
[3]. الدرر النجفیة من الملتقطات الیوسفیة، بحرانی، یوسف بن احمد، دار المصطفی لإحیاء التراث، 1423 ق، ج2، ص 283.
[4]. بحار الأنوار، محمد باقر مجلسی، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، 1403 ق، ج58، ص 238؛ الدرر النجفیة من المتقطات الیوسفیة، بحرانی، یوسف بن احمد، دار المصطفی لإحیاء التراث، 1423 ق، ج2، ص 283.
[5]. حق المبین فی تصویب المجتهدین و تخطئة الأخباریین، شیخ جعفر کاشف الغطاء، تهران، شیخ احمد شیرازی، 1319ق، ص 84.
[6]. ادب فنای مقربان، عبدالله جوادی آملی، قم، نشر اسراء، 1388 ش، ج6، ص 141.
برای اطلاع بیشتر به؛ خواب پریشان، محمد شهبازیان، مراجعه کنید.