بسم الله الرحمن الرحیم
حضرت اسرافیل چنانچه در روایت نبوی بیان شده[1] یکی از چهار فرشته بزرگ الهی و از جمله مدبّرات اربع محسوب می‌شود.[2] مهمترین وظیفه این فرشته بزرگ الهی دمیدن در صور است که در پایان جهان اتّفاق می‌افتد.
واژه صور در مجموع ده بار در آیات مختلف قرآن کریم به کار رفته است. صور در اصل لغوی به دو معنی استعمال می‌شود:
1. به معنای صورت‌ها
2. به معنای شیپور: شاخی که در آن می‌دمند.[3]
در اصطلاح وسیله‌ای است شبیه به شیپور که در پایان جهان فرشته‌ای بزرگ به نام اسرافیل در آن دو بار می‌دمد. در بارِ اوّل همه موجودات عالم می‌میرند و در بارِ دوم همه زنده می‌شوند.
«نفخ صور» حقيقتى است كه در قرآن كريم ده بار از آن ياد شده است. در ذيل، به چند نمونه از آن اشاره مى‌کنیم:
«وَيَوْمَ يُنفَخُ فِي الصُّورِ فَفَزِعَ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَمَن فِي الْأَرْضِ إِلَّا مَن شَاء اللَّهُ وَكُلٌّ أَتَوْهُ دَاخِرِينَ [نمل/87]؛ و روزى كه در صور دميده شود، پس هر كه در آسمان ها و هر كه در زمين است بهراسد، مگر آن كس كه خداى خواهد و همه سرافكنده و فروتن به نزد او آيند.»
«وَنُفِخَ فِي الصُّورِ فَإِذَا هُم مِنَ الْأَجْدَاثِ إِلَى رَبِّهِمْ يَنسِلُونَ [يس/51]؛ و در صور دميده شود و آنان ناگاه از گورها به سوى پروردگارشان مى‌شتابند.»
در قرآن كريم در آیات مختلفی با عبارات گوناگون به این حادثه بزرگ اشاره شده. از قبیل: «صيحه» (در چهار آيه قرآن)، «زجره»، «نقر فى الناقور»، «صاخه» (به معناى صيحه شديد) و «قارعه» تعبير شده است. بنابراين، «صور» واقعيتى است موجود كه دو گونه صيحه دارد: صيحه ميراننده، و صيحه زنده كننده.
بر اساس بعضى روايات «نفخ صور» سه بار انجام مى گيرد. در حديثى آمده است: اسرافيل سه نفخه دارد: «نفخه فزع»، «نفخه موت» و «نفخه بعث»... . در پايان جهان، اسرافيل به زمين مى آيد و نفخه اولى را در صور مى دمد، كه همان نفخه وحشت و فزع است. [4] بعد از آن، «نفخه صعق» (نفخه مرگ) است[5] و سپس «نفخه حيات و بعث» است. [6] بعضى نيز نفخه چهارمى بر آن افزوده اند و آن «نفخه جمع و حضور» است كه ظاهرا از اين آيه استفاده شده است: «إِن كَانَتْ إِلَّا صَيْحَةً وَاحِدَةً فَإِذَا هُمْ جَمِيعٌ لَّدَيْنَا مُحْضَرُونَ[يس: 53]؛ جز يک بانگ سهمناک نخواهد بود ، که همه نزد ما حاضر می آيند.»، ولى در حقيقت همان دو نفخه گسترش يافته و تبديل به چهار نفخه شده است؛ چراكه مسئله وحشت عمومى و فزع، مقدمه‌اى است براى مرگ جهانيان، كه به دنبال نفخه اولى يا صيحه نخستين رخ مى‌دهد، همان گونه كه جمع و حشر نيز ادامه همان نفخه حيات است.[7]
" صور" یک شیپور معمولى نیست
در روایتى از امام على بن الحسین زین العابدین علیه السلام آمده است: «ان الصور قرن عظیم له رأس واحد و طرفان، و بین الطرف الاسفل الذى یلى الارض الى الطرف الاعلى الذى یلى السماء مثل تخوم الارضین الى فوق السماء السابعة، فیه اثقاب بعدد ارواح الخلائق![8] صور شاخ بزرگى است که یک سر و دو طرف دارد، و میان طرف پائین که در سمت زمین است تا طرف بالا که در سمت آسمان است به اندازه فاصله اعماق زمین تا فراز آسمان هفتم است، و در آن سوراخ‌هایى به عدد ارواح خلائق مى‌باشد!»
در حدیث دیگرى از پیغمبر گرامى اسلام ص مى‌خوانیم: «الصور قرن من نور فیه اثقاب على عدد ارواح العباد[9]؛ صور شاخى است از نور که در آن سوراخ هایى به تعداد ارواح بندگان است.»
مطرح شدن مساله‌ی نور روشن مى‌سازد که این فریاد عظیم از قبیل امواج صوتى معمولى ما نیست، فریادى است برتر و بالاتر، با امواجى فوق‌العاده سریعتر از امواج نور که پهنه زمین و آسمان را در فاصله کوتاه طى مى‌کند، بار اول مرگ آفرین است، و بار دیگر زنده کننده و حیات بخش![10]
پی‌نوشت:
[1]. حضرت پیامبر ص فرمودند: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى اخْتَارَ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ أَرْبَعَةً اخْتَارَ مِنَ الْمَلَائِكَةِ جَبْرَئِيلَ وَ مِيكَائِيلَ وَ إِسْرَافِيلَ وَ مَلَكَ الْمَوْتِ ع و..َ.خداوند از هر چيز چهار تا را برگزيد: از فرشتگان جبرئيل و ميكائيل و اسرافيل و فرشته مرگ را و...- الخصال، ج1، ص: 225
[2]. عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج2، ص: 3
[3]. قاموس قرآن، ج4، ص: 163
[4]. نمل: 87.
[5]. زمر: 68.
[6]. زمر: 68.
[7]. ر.ك: سيدهاشم بحرانى، البرهان فى تفسيرالقرآن، ج 4، ص 85ـ87.
[8]. لئالي الأخبار، الصفحة 453.
[9]. علم اليقين، الصفحة 892.
[10]. تفسير نمونه، ج19، ص: 539
اللهم صل علی محمد و ال محمد و عجل فرجهم