آهسته برو تا زودتر برسی

انسان طبیعتاً عجول آفریده شده [1] و همین طبع انسان است که تمایل دارد کارها را به قیمت کنار گذاشتن تعمق و دوراندیشی به سرعت انجام دهد و زودتر به نتیجه برسد. شوق و ذوق انسان به حصول زود هنگام نتیجه، وی را از تدبر و تأمل در جوانب عمل باز خواهد داشت؛ به نحوی که ممکن است زمان طولانی تری را نسبت به زمان متعارف خود صرف نماید و چه بسا عمری را در اثر همین عجله و تصمیم نسنجیده به ویژه در تصمیمات سرنوشت ساز زندگی تباه کند.

حکایت
روزی تاجری در یکی از روستاها، مقدار زیادی گندم بر گاری بارگیری کرد تا به شهر ببرد. از پسری که در اون حوالی بود پرسید چقدر زمان می برد که از روستا خارج شوم و به جاده اصلی برسم؟ گفت اگر آهسته بروید حدودا 10 دقیقه و اگر با سرعت بروید ممکن است دو ساعت.
تاجر، جواب پسر را به پای بچگیش زد که هنوز تصوّر درستی از اعداد و ساعت ندارد. چون دم غروب بود به سرعت به راه افتاد تا زودتر به جاده برسد. سنگلاخیِ جاده، باعث شد تا گاری در اثر اصابت به سنگی واژگون شود! تاجر ماند و انبوهی از بار زمین افتاده و هوایی که رو به تاریکی می رفت. بعد از دو ساعت معطلی آهسته شروع به حرکت کرد تا یاد جواب پسر بچه ای بیفتد که تصور درستی از عدد و ساعت نداشت.

قلمرو عجله
عجول بودن انسان حالتی است که قرین انسان بوده و ممکن است او را در هر فضایی (سیاسی، فرهنگی، تربیتی، اجتماعی و اخلاقی و...) همراهی کند، و این انسان است که می بایست با عقل ورزی و آینده نگری، با توجه به ظرفیت ها و شرایط پیرامون، اقدام سنجیده انجام دهد و مغلوب طبیعت خود نشود چنانچه حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرماید: «به راستی که عجله، مردم را هلاک و تباه می سازد، و اگر مردم درنگ و تأمل می کردند، احدی از آنان هلاک نمی شد.» [2]

عجله در بستر خانواده
شوهری که خودسرانه تمایل دارد همسرش بدون چون و چرا مثل او فکر کند و مثل او تمایلات اعلای مذهبی داشته باشد و به قول معروف بدن دیگری برای روح خود بسازد، اگر ظرفیت ها و بستر لازمِ گرایشی و شناختی را لحاظ نکند ممکن است موانع و سنگلاخ های موجود در مسیر این «ساختن» باعث شود بار زندگی اش بر زمین پاشیده و متلاشی شود و این متلاشی شدن علاوه بر ویرانی ساختمان زندگی، به خورد شدن شخصیت زن منجر شود.
پدری که در مسیر تربیت فرزند عجول باشد و بدون توجه به ظرفیت های شناختی و روانی و بدون فراهم کردن بستری مناسب برای تربیت کودک، توقع داشته باشد هر چه زودتر به شناخت و یا مهارتی دست یابد که خود، سالیان سال به آن رسیده، نتیجه ای جز اختلال و پاشیده شدن روح و روان کودک نخواهد داشت.

راه درمان
همانطور که عجله با عدم تدبر و دوراندیشی همراه است، بنابراین درمان آن با تدبر و تأنی محقق می شود؛ چنانچه رسول خدا صلی الله علیه و آله به شخصی فرمودند: «سفارش می کنم هر گاه خواستی کاری انجام دهی به سرانجام آن بیندیش، اگر مایه ی رشد بود، آن را انجام بده و اگر مایه ی فساد و تباهی بود، آن را رها کن.» [3] امیرمومنان، علی علیه السلام در این باره می فرمایند: «قِوَامُ‏ الْعَيْشِ‏ حُسْنُ‏ التَّقْدِيرِ وَ مِلَاكُهُ‏ حُسْنُ‏ التَّدْبِير؛ [4] استواری زندگی به برنامه ریزی نیکو و سنجش آن به دور اندیشی نیکوست.»

پی‌نوشت:
1. وَيَدْعُ الْإِنْسَانُ بِالشَّرِّ دُعَاءَهُ بِالْخَيْرِ وَكَانَ الْإِنْسَانُ عَجُولًا
«انسان با شوق و رغبتی که خیر و منفعت خود را می‌جوید (چه بسا به نادانی) با همان شوق و رغبت شر و زیان خود را می‌طلبد، و انسان بسیار بی‌صبر و شتاب‌کار است» 11/ اسرا.
2. وسائل الشیعه، ج 27 ص 168
3. مفاتیح الحیات/ جوادی آملی
4. غررالحكم و دررالكلم ، ح 6807