اصرار بر قصاص پدر!

چگونه ممکن است دین اسلام که سقط جنینی را که هنوز به دنیا نیامده حرام و ممنوع می داند اما اگر پدری فرزندش را بکشد اشکالی ندارد و می گویند پدر صاحب فرزند است و قصاص نمی شود و پدر را صاحب فرزند و اموال او می داند؟

قصاص در اسلام
اگر فردی از روی خطا و اشتباه مرتکب قتل انسانی دیگر شود مانند تصادف، هرچند گناه نکرده ولی باید دیه او را بپردازد و کفاره هم دارد. اما قتل انسان بی گناه از روی عمد، گناه بزرگی است. در قرآن کریم آمده: «مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسٰادٍ فِي اَلْأَرْضِ فَكَأَنَّمٰا قَتَلَ اَلنّٰاسَ جَمِيعاً؛[1] هر کس انسانی را جز برای حق، [قصاص] یا بدون آنکه فسادی در زمین کرده باشد، بکشد، چنان است که همه انسان ها را کشته.»
کشتن دیگران از روی ستم و گرفتن جان انسان های بی گناه، عمل شنیعی است که علاوه بر کفاره، اولیاء مقتول حق دارند قاتل را قصاص کنند یا دیه بگیرند. قانون قصاص عام است و شامل هر قتلی می شود؛ با این حال روایات متعددی وجود دارد که در مورد پدر استثاء شده و به همین دلیل فقهاء فتوا به عدم قصاص پدر داده اند.

مجازات پدری که فرزندش را بکشد
هرچند در مورد پدر قصاص انجام نمی شود اما اینگونه نیست که قتل فرزند توسط پدر اشکالی نداشته باشد و هر پدری آزاد باشد هر وقت دلش خواست فرزندش را بکشد. کشتن انسانی دیگر گناه بزرگی است و در مورد پدر این گناه بزرگتر است. هرچند قصاص نمی شود اما علاوه بر پرداخت دیه، باید کفاره بدهد و مورد تعزیر حاکم قرار می گیرد. صاحب جواهر در مورد قتل فرزند توسط پدر می گوید: اگر پدری فرزندش را بکشد قصاص نمی شود ولی کفاره دارد و بلکه کفاره جمع و پرداخت دیه به وارثین و تعزیر به مقداری که حاکم تشخیص بدهد.[2] علاوه بر این در روایتی از امام باقر(ع) نقل شده:

«فِي الرَّجُلِ يَقْتُلُ ابْنَهُ أَوْ عَبْدَهُ- قَالَ لَا يُقْتَلُ بِهِ وَ لَكِنْ يُضْرَبُ ضَرْباً شَدِيداً- وَ يُنْفَى عَنْ مَسْقَطِ رَأْسِهِ؛[3] در مورد پدری که فرزندش را بکشد فرمود: کشته نمی شود ولکن به شدت تعزیر می شود و از شهر خود تبعید می گردد.»

پدری که فرزندش را به قتل برساند علاوه بر پرداخت دیه و کفاره و تعزیر و حتی تبعید، از اموال و دیه فرزندش ارث نمی برد. در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده: «سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يَقْتُلُ ابْنَهُ أَ يُقْتَلُ بِهِ- قَالَ لَا وَ لَا يَرِثُ أَحَدُهُمَا الْآخَرَ إِذَا قَتَلَهُ؛[ 4] از امام پرسیدم در مورد مردی که فرزندش را کشته آیا قصاص می شود؟ فرمود خیر و هیچکدام از دیگری در صورت قتل ارث نمی برد.»

قصاص حق است نه حکم قطعی
نکته دیگری که برخی ایراد گرفته اند این است که چرا مادر از قصاص  استثناء نشده است؟ در پاسخ باید گفت:

اولا: قصاص یک حق است و در همه موارد اولیاء مقتول حق دارند قاتل را قصاص کنند و یا دیه او را بگیرند و حتی می توانند قاتل را عفو کنند و سفارش قرآن هم این است که عفو بهتر است. در مورد مادری که فرزندش را کشته نیز اولیاء مقتول می توانند از قصاص او صرف نظر کنند یا او راببخشند. تعجب است از افرادی که اصل قصاص را زیر سوال می برند اما اینجا اصرار دارند پدر باید قصاص شود.

ثانیا: با محبتی که پدر به فرزندش دارد مگر چند مورد قتل ممکن است اتفاق بیفتد؟ داغ فرزند بر پدر بسیار سنگین است. کدام پدر است که بخواهد فرزندش را بکشد با این حال در جایی که پدر فرزندش را به قتل برساند علاوه بر پرداخت دیه و کفاره و محرومیت از ارث و تعزیر حاکم باید احساس گناه و عذاب وجدان و داغ سنگین مرگ فرزند آن هم به دست خودش را تحمل کند.

ثالثا: پدر نقش مهمی در زندگی  اهل و عیال دارد، هرچند مرتکب قتل شده ولی با قصاص او نه تنها داغی کم نمی شود بلکه داغ سنگین تر می شود و مشکل اقتصادی با نبود پدر به مشکلات سایر فرزندان و اعضای خانواده نیز اضافه می شود. همچنین شاید یکی از حکمت های عدم قصاص پدر حقی است که بر فرزند دارد. از رسول خدا (ص) سوال شد چه کسی بیشترین حق را بر مرد دارد؟ رسول خدا فرمود: پدر.[5]

جمع بندی
قصاص حقی است که خدا برای اولیاء مقتول قرار داده و می توانند قاتل را قصاص کنند یا دیه بگیرند یا او را ببخشند. در مورد پدری که فرزندش را به قتل رسانده هرچند قصاص نمی شود ولی علاوه بر عذاب وجدان کشتن فرزند باید دیه او را بپردازد و کفاره نیز بدهد. همچنین از اموال فرزندش ارث نمی برد و طبق حکم حاکم تعزیر و در برخی موارد از شهر خود نیز تبعید می شود.

پی نوشت:
[1] مائده،32.
[2] جواهر الكلام، ج 42، ص169.
[3] وسائل الشيعة، ج‌29، ص: 79.
[4] همان.
[5] همان، ج ۲۰ ،ص ۱۵۸.