در متون شرعی بر اهمیت و لزوم و ثواب درختکاری تأکید شده است و به مسلمانان توصیه شده که به اندازه توان خود به درختکاری و حفظ محیط زیست خود اهتمام داشته باشند.
باغ و باغبانی و فضای سبز و زندگی پر از محبت که نهرهای آب از میان درختان آن گذر می‌کنند، یکی از ویژگی‌های زندگانی در بهشت است. «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ذَلِكَ الْفَوْزُ الْكَبِيرُ؛[1] كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده اند براى آنان باغ‌هايى است كه از زير [درختان] آن جوی‌ها روان است اين است [همان] رستگارى بزرگ.»
از نظر اسلام، قطع درختان و نابودی باغ و مزارع و سرسبزی، عمل زشتی است و حتی در جنگ نیز هیچ‌کس حق چنین کاری را ندارند.[2] رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در مقام بیان اهميت درختكارى مى‌فرمايد: «إن قامَتِ السَّاعةُ و في يَدِ أحَدِكُم فَسِيلَةٌ، فإنِ استَطاعَ أن لا يَقومَ حتّى يَغرِسَها فَلْيَغرِسْها؛[3] اگر قیامت برپا شود و نهالى در دست شما باشد، اگر مى تواند آن را بكارد، بايد بكارد.»
همچنین در حدیثی دیگر مى‌فرمايد:
«مَن نَصَبَ شَجرَةً و صَبَرَ على حِفظِها و القِيامِ علَيها حتّى تُثمِرَ، كانَ لَهُ في كُلِّ شَيءٍ يُصابُ مِن ثَمَرِها صَدَقةٌ عِندَ اللّه؛[4] آن شخصی كه درختى بكارد و تا هنگام باردهى، از آن نگهدارى كند، به اندازه ميوه‌هاى آن نزد خدا برايش صدقه و ثواب مى نويسند.»
در روایت مشابه دیگر از جانب رسول الله(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) ثواب کاشت درخت را نسبت به مصرف کنندگان آن، درنظر گرفته است:
«فَلَا يَغْرِسُ الْمُسْلِمُ غَرْسًا، فَيَأْكُلَ مِنْهُ إِنْسَانٌ ولاَ دَابَّةٌ، وَلَا طَيْرٌ، إِلَّا كَانَ لَهُ اجرٌ؛[5] مسلمان درخت و بذری نمی‌کارد جز آنکه هر انسان و پرنده‌ای که از آن بهره می‌برد، برایش ثوابی محاسبه می‌شود.»
همچنین امام صادق(علیه‌السلام) بر مسلمان لازم مى‌داند كه درختکاری نموده و نگهدارى و آبیاری‌اش كند: «وَ خُلِقَ لَهُ الشَّجَرُ فَكُلِّفَ غَرسَها وَ سَقيَها و القِيامَ عَلَيها؛[6] خداوند درخت را برای انسان خلق کرده است، پس بر مسلمانان لازم است تا درختی بکارد و از آن نگهداری کنند و آبیاری‌اش کنند.»
در روایتی دیگر امام صادق(علیه السلام) فرمود که یکی از شش خصلتی که انسان را بعد از مرگش منفعت می‌رساند، درختکاری و کاشت نهال است.[7]
اسلام به زراعت و ايجاد فضاى سبز و درختكارى و پرورش گل و گياه اهميت مى دهد و اجر معنوى براى كسى كه به كشت و كار مى پردازد، در نظر مى‌گيرد و نويد ثواب و بهشت مى دهد؛ از آن روست كه سرسبزی دنياى انسان مسلمان را شاداب نگه می‌دارد تا انسان‌های مسلمان را در فضاهاى سبز و خرّم و در لابه لاى انبوه درختان از افسردگى بيماري‌هاى روحى و روانى به دور بدارد.[8]
به طورخلاصه برنامه عملی اسلام برای نشاط اجتماعی و فضاسازی مناسب برای زندگی بشر، ایجاد فضای سبز مناسب، توسط خود شهروندان و مراقبت و نگهداری از نهال کاشته شده تا زمانی که بار دهد و اگر چنانچه موجودات عالم از آن بهره و استفاده‌ای ببرند، خداوند متعال ثوابی را برای فردی که درخت می‌کارد، درنظر می‌گیرد.
درنتیجه برای درختکاری و محیط زیست سالم، یک مسلمان نباید منتظر دولت و سازمان یا نهاد شهرداری و ... باشد؛ بلکه با توجه به مباحث ارائه شده فرد باید به صورت جهادی و خودجوش به اندازه توان و نیاز محیط خود، فضای سبز محیط خود را احیاء یا بازسازی نماید.
پی‌نوشت‌ها:
[1]. بروج/11.
[2]. یعقوبی، ابوالقاسم، نشریه حوزه، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ج 105، ص 227.
[3]. نهج الفصاحه، ج 1، ص 267.
[4]. کنزالعمال، ج 3، ص 897.
[5]. همان.
[6]. بحارالانوار، ج 3، ص 86.
[7]. همان، ج 100، ص 64.
[8]. یعقوبی، ابوالقاسم، نشریه حوزه، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ج 105، ص 330.
درختکاری و توجه به محیط زیست و سلامت و حفاظت از آن، یکی از آموزه‌های مهم اسلامی است که در روایات و کلام فقها بدان پرداخته شده است. کاشت نهال و نگهداری از آن تا مرحله‌ای که میوه دهد و تنومند شود، یکی از کارهای مؤکد اسلام است که خداوند به نسبت افراد و موجوداتی که از آن بهره‌مند می‌شوند، ثواب و حسنه‌ای را برای آن فرد در نظر می‌گیرد. مسلمانان برای درختکاری و زیبا سازی و نظافت محیط نباید منتظر نهاد یا سازمان‌های دولتی باشد؛ بلکه با در نظرگرفتن مبانی اسلامی، لازم است تا خودجوش به سراغ درختکاری بروند.