«الهى پيشانى بر خاك نهادن آسان است دل از خاك برداشتن دشوار است.»[1]
یکی از مقامات معنوی که نصیب انسان‌های خاص میگردد رسیدن به مقام ابرار است و حق‌تعالی در سوره انسان، که نام دیگرش سوره ابرار است[2]، در رابطه با پاداشی که در قیامت نصیب آنها میگردد، می‌فرماید: «إِنَّ الْأَبْرارَ يَشْرَبُونَ مِنْ كَأْسٍ كانَ مِزاجُها كافُوراً * عَيْناً يَشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ يُفَجِّرُونَها تَفْجِيرا»،[الانسان،5،6]؛ «همانا ابرار همواره از جامى مىنوشند كه نوشيدنىاش آميخته به كافور [آن ماده سرد، سپيد و معطر] است. آن جام از چشمهاى است‌كه همواره بندگان خدا از آن مىنوشند و آن را به دلخواهشان هرگونه كه بخواهند جارى مىنمايند»
و در آیه دیگر می‌فرماید: «إِنَّ الْأَبْرارَ لَفِي نَعِيمٍ* عَلَى الْأَرائِكِ يَنْظُرُونَ*تَعْرِفُ فِي وُجُوهِهِمْ نَضْرَةَ النَّعِيمِ* يُسْقَوْنَ مِنْ رَحِيقٍ مَخْتُومٍ* خِتامُهُ مِسْكٌ وَ فِي ذلِكَ فَلْيَتَنافَسِ الْمُتَنافِسُونَ* وَ مِزاجُهُ مِنْ تَسْنِيمٍ * عَيْناً يَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُون»،[المطففین، 22،28]؛ «محققا ابرار غرق در نعمتند، بر اريكهها تكيه زده تماشا مىكنند، در سيمايشان طراوت تنعم مشاهده مىشود، از شراب بىغش و صافى به ايشان مىنوشانند، شرابى كه مهر و مومش مشك است و شايسته است كه مردم نسبت به چنين زندگى مسابقه بگذارند، شرابى كه ممزوج با چشمه تسنيم است، منظور چشمهاى است خاص مقربين كه جز از آن نمىنوشند»
و ابرار شرابی می‌نوشند: «سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُورا»،[الانسان،21]؛ «و پروردگارشان از شرابى پاكيزه سيرابشان سازد» که ربّ ُالابرار ساقی ابرار است.[3] و امام صادق علیه السلام در بیانی فرمودند: «این شراب، ابرار را از هر چه غیر خداست پاک می‌کند.»[4]
حال سوال این است‌که چه باید بکنیم تا به مقام ابرار برسیم؟
شرط رسيدن به مقام ابرار، انفاق است، آن‌هم انقاق دوست داشتنيها و اموری که مورد علاقه ماست، نه انفاق زوائد و ضایعات زندگی که گاهی استفاده از آن ملال آور خواهد بود، و حق‌تعالی در این زمینه می‌فرماید: «لنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَليم»،[آل عمران،92]؛ «شما هرگز به مقام ابرار و خاصان خدا نخواهيد رسيد مگر از آن‌چه دوست مىداريد و محبوب شماست در راه خدا انفاق كنيد، و آن‌چه انفاق كنيد خدا بر آن آگاه است.»
و اگر می‌بینیم که آیات سوره انسان، در شأن حضرت علی و حضرت زهرا و امام حسن و امام حسین علیهم السّلام نازل می‌شود، به‌خاطر این است‌که آنها مصداق بارز ابرار هستند، چون در طیّ آن سه روز، به‌خاطر نذر ی که کرده بودند و روزه گرفتند، موقع افطار، غذای خود را با علاقه و نیازی که به آن داشتند، انفاق نمودند و به نیازمندان دادند: «وَ يُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى حُبِّهِ مِسْكيناً وَ يَتيماً وَ أَسيرا»[الانسان،8]؛ «و غذاى (خود) را با اين‌كه به آن علاقه (و نياز) دارند به مسكين و يتيم و اسير مى دهند.»
ابرار کسانی هستند که فیش عمره خود و خانواده خویش را با تمام علاقه و اشتیاق برای زیارت خانه خدا و سال‌ها چشم انتظاری و در نوبت بودن، با طیب نفس و رضایت کامل می‌فروشند و صرف خرید جهیزیه برای آن دختری می‌نمایند که به خاطر نداشتن وضعیت مالی مناسب خانواده، هنوز به خانه بخت نرفته، و یا پول رهن خانه جوانی را فراهم می‌کنند، تا هر چه زودتر دست همسرش را بگیرد و زندگی‌اش را شروع نماید.
ابرار افرادی می‌باشند که مال مورد علاقه خود را که با زحمت و خون جگر به دست آورده‌اند، صرف آزادی آن زندانی‌ای بکنند که به‌خاطر فراهم نکردن پول دیه در زندان به‌سر می‌برد و با این عمل او را به آغوش گرم خانواده، بر می‌گردانند، تا از تزلزل بنیان خانواده‌اش جلوگیری شود.
مصداق بارز و اتمّ ابرار شهدا می‌باشند، چون جان خویش، که محبوب‌ترین امر برای هرکسی می‌باشد را در راه حق‌تعالی انفاق نمودند. ابرار پدران و مادران شهدا هستند که میوه و ثمره جانشان را با شدت علاقه‌ای که نسبت به آنها داشتند در راه خدا قربانی نمودند.
بنابراین اگر می‌خواهیم جزو ابرار که یکی از مقامات معنوی است قرار بگیریم باید امور مورد علاقه و محبوب خود از مال، آبرو، قدرت و جان خویش را در راه خدا انفاق نماییم.
پی نوشت:
[1]. علامه حسن زاده آملی،الهی نامه،ص 18
[2]. ترجمه تفسیر جوامع الجامع،ج6،ص
[3]. علامه حسن زاده آملی، مجموعه مقالات،ص199
[4].منهاج النجاح،فی ترجمة مفتاح الفلاح،ص 84