نگاهی به سیاست‌های تشویقی افزایش جمعیت | اسپانیا

نگاهی به سیاست‌های تشویقی افزایش جمعیت  اسپانیا | وجود جمعیت جوان و فراوان، از مهم‌ترین مؤلفه‌های قدرت یک کشور از منظر سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، نظامی و... است و از دست دادن این مؤلفه، حیات جامعه آن کشور را به خطر می‌اندازد.

علاوه بر ایران، در کشورهای مختلف نیز مدتی است زنگ خطر کاهش جمعیت و بحران سالمندی به صدا درآمده است. روند نزولی نمودار نرخ رشد جمعیت، خصوصاً در کشورهای اروپایی، حاکی از کاهش نرخ باروری و بالتبع نرخ جمعیت است که ارتباط مستقیمی با هم دارند. همین امر باعث شده کشورهای مختلف، از جمله کشورهای اروپایی، با اتخاذ سیاست‌های حمایتی و تشویقی مختلف در جهت ترغیب خانواده‌ها به فرزندآوری، سعی در جبران کاهش جمعیت خود کرده، در تلاشند این شیب نزولی را متوقف کنند و به سمت افزایش جمعیت سوق دهند.

در این مقاله با نگاهی به روند جمعیتی کشور اسپانیا، سیاست‌های تشویقی اتخاذشده‌ دولت این کشور را در راستای فرزندآوری بررسی کنیم؛ چراکه بررسی اقدامات مؤثر و غیر مؤثر دولت‌ها و میزان موفقیت آنها می‌تواند الگوهای مناسبی در جهت اتخاد سیاست‌های صحیح کاربردی در زمینه حمایت از جمعیت و فرزندآوری در ایران باشد.

براساس داده‌های موسسه ملی آمار اسپانیا (INE)، میزان موارد مرگ و میر در این کشور در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶، بیش از میزان زاد و ولد است. همچنین جمعیت این کشور در ۵ سال اخیر به ۴۶ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر کاهش یافته است.

شدیدترین افت جمعیت اسپانیا، در سال 2010 بود. این افت جمعیتی کماکان ادامه دارد و تا به امروز جبران نشده است.[1]

همچنین از چند دهه پیش تاکنون نرخ باروری در این کشور از ۲.۱ کودک به ازای هر زن در سال 1981 (که نرخی بالاتر از حد جایگزینی بود) به ۱.۲۳ کودک به ازای هر زن در سال ۲۰۱۹ رسیده است که این نرخ زیر حد جایگرینی است! بر اساس پیش‌بینی کارشناسان، این نرخِ زیر حد جایگزینی، تا سال 2050 ادامه خواهد داشت![2]

* عوامل مؤثر در کاهش جمعیت و عدم تمایل به فرزندآوری در این کشور

یکی از عوامل کاهش فرزندآوری این کشور، بحران اقتصادی سال 2008 است.

عامل دیگر، تغییر نظام سیاسی اسپانیا به نظام مبتنی بر دموکراسی (که در آن تامین حقوق بازنشستگی و کمک‌هایی برای افراد بیکار در اولویت بود _نه فرزندآوری_ وهزینه‌های مبتنی بر آن)، سیاست‌های اجتماعی را به شدت تغییر داد. بر اساس این سیاست، حمایت‌های دولتی از خانواده‌ها به سرعت کاهش یافت و در نتیجه نظام خانواده افول پیدا کرد.

همچنین علی‌رغم کیفیت خوب مهدهای دولتی و دریافت بخشی از هزینه، اما تعداد محدود این مراکز آموزشی موجب شد خانواده‌های بسیاری، کودکان خود را به مراکز خصوصی ببرند. خانوارهای کم درآمد نیز به علت هزینه‌های بالای این مراکز، به راه‌هایی چون کمک گرفتن از مادربزرگ‌ها برای مراقبت از کودکان متوسل شدند و همین موجب تبعیض و نابرابری در وضعیت تحصیل کودکان و عدم تمایل به فرزندآوری شد.

این سیاست‌ها به مرور تغییر کرد.

* عوامل مؤثر بر جمعیت و خانواده در اسپانیا

- مهاجرپذیری: آمارهای ارائه شده از میزان تولد در اسپانیا در سال ۲۰۱۹ نشان می‌دهد که از هر چهار نوزاد، یک نفر (۲۷.۲ درصد) از پدر یا مادر با ملیت خارجی متولد شده است؛
- تضمین دسترسی رایگان به آموزش و خدمات مراقبتی از سه سالگی؛
- پرداخت 2500 یورو برای تولد هر فرزند[3]؛
- بهبود امکانات مراقبت از کودکان؛
- کمک مالی به خانواده‌ها از طریق معافیت‌های مالیاتی؛
- مرخصی‌های بلندمدت برای پدر و مادرها؛
- کاهش سن قانونی ازدواج از ۲۳ به 16 سال؛
- حمایت از زنان بیوه، زوج‌ها و کودکان مستقل؛
- کاهش سن تحصیل فرزندان در قوانین دوره دوم تحصیلی به سه سال که مشکل والدین کارمند و عدم توانایی آنها در نگهداری از فرزندان را بهبود داد؛
- مرخصی 16 تا 18 هفته‌ای با حقوق برای پدر و مادر نوزادان؛
- قانونی بودن ترک محل کار برای نگهداری کودک در خانه تا سه سالگی و تضمین عدم اخراج؛
- تخفیف‌های مالیاتی (برای نمونه: خانواده‌ها‌ی دارای فرزندان مجرد یا دارای فرزند ناتوان جسمی از پرداخت مالیات معاف هستند)؛
- امتیازات و تخفیفات ویژه برای خانواده‌های بزرگ، پدر و مادرهای تنها، خانوارهای کم‌درآمد و کودکان ناتوان جسمی؛
- کاهش سن قانونی ازدواج از23 به 16.

پی‌نوشت:
[1]. سایت مسیر اقتصاد: https://b2n.ir/mase.
[2]. خبرگزاری جمهوری اسلامی: https://irna.ir/xjDSqX.
[3]. خبرگزاری صدا وسیما: https://www.iribnews.ir/004lp1.