برخی کشته‌شدگان اغتشاشات، قربانیان ترور گروه‌های مسلح و برخی طعمه پروژه کشته‌سازی بودند، اما برخی کشته‌شدگانی که توسط نیروی امنیتی به قتل رسیده یا محکوم به اعدام شده نیز در مکتب اسلام محترم هستند و برگزاری مجلس یادبود و ختم برای آن‌ها نیز امری پسندیده است.
درباره کسانی که در اغتشاشات جان خویش را از دست می‌دهند، چندین جهت برای بحث و تفکر وجود دارد. یکی از مسائل مرتبط با این افراد، برگزاری مجالس ختم، دعوت از یک عالم دینی، قرائت قرآن و ذکر مطالب دینی است، برخی افراد ضد دین و شبهه افکن، ممکن است بخواهند با سوءاستفاده از داغداری خانواده متوفی، چنین مجالسی را تخریب نمایند و مردم را در جهت دشمنی با مطالب دینی و الهی تشویق نمایند. در مورد این‌گونه شبهات چند نکته به ذهن می‌آید:
1. رحمت خداوند بر غضبش سبقت دارد، دین اسلام، دینِ رحمت است و نگاه انسانی به عموم افراد در دین اسلام موج می‌زند. در روایتی از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله آمده است: «اذكُرُوا مَحاسِنَ مَوتاكُم، وكُفُّوا عَن مَساويهِم»؛[1] «نیکویی‌های مردگان خود را یاد کنید و از بدی آن‌ها درگذرید» یا درباره قصاص و اجرای مجازات افراد گناهکار در روایات ما تأکید شده که خداوند بزرگوارتر از آن است که یک فرد را برای یک گناه دو بار مجازات نماید.
امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام در توضیح انواع گناهان فرمودند: گناهی که عقوبت آن در دنیا بر گنهکار اجرا شود، بخشیده شده و دیگر در آخرت مجازات نخواهد شد؛ «الذَّنْبُ الْمَغْفُورُ فَعَبْدٌ عَاقَبَهُ اللَّهُ عَلَى ذَنْبِهِ فِي الدُّنْيَا فَاللَّهُ أَحْلَمُ وَ أَكْرَمُ مِنْ أَنْ يُعَاقِبَ عَبْدَهُ مَرَّتَيْنِ»؛[2] «گناه بخشیده شده،[برای] بنده‌ای است که خداوند او را در دنیا مجازات کرده است، خداوند صبورتر و بزرگوارتر از آن است که بنده‌ای را [به‌خاطر یک گناه] دو بار مجازات نماید».
همچنین نقل‌شده که اولیاء الهی و پیامبران از گناهکاران در حال اعدام تقاضای موعظه و نصیحت کرده‌اند،[3] پس توجه به امور معنوی برای یک شخص محکوم‌به اعدام و یا کشته‌شده در اغتشاشات، کاری معقول و پسندیده است، به‌ویژه اینکه این‌گونه مجالس اجباری نیست و خود خانواده اشخاص برای تسکین غم و یاد از نیکی‌های متوفی خود، مجلس را ترتیب می‌دهند.
2. مجالس ختم و عزاداری بیش از آنکه برای متوفی مفید باشد، می‌تواند به کار زندگان و افراد در قید حیات بیاید. یاد مرگ و احوال قیامت، نگاه عبرت‌آموز به گذر دنیا و یاد اهل‌بیت علیهم‌السلام ازجمله کارهایی است که با وجود عالِم دینی در مجلس ختم تأمین می‌گردد و در این مسئله بین فوتی‌های مختلف، تفاوتی وجود ندارد. در ثواب تسکین و تسلی به داغ‌دیده نیز تفاوتی بین افراد نیست.[4]
برگزاری مجلس ختم، طلب رحمت برای درگذشته و استفاده از عالم دینی بر درگذشتگان کاری معقول، دارای ثواب معنوی و مایه تسکین خانواده عزاداران است و در مکتب اسلام در این مسئله بین گناهکار و بی‌گناه وجود ندارد.
پی‌نوشت:
[1]. ابی داوود، سجستانی، سنن ابی داوود، چاپ اول، دار الرسالة العالمية، 2009م، ج7، ص261.
[2]. كلينى، محمد بن يعقوب، الکافی، چاپ چهارم، دارالكتب الإسلامية، 1403ق، ج2، ص443.
[3]. صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، چاپ دوم، دفتر نشر اسلامی، 1413ق، ج4، ص34.
[4]. دیلمی، حسن بن محمد، ارشاد القلوب، چاپ اول، الشریف الرضی، 1412ق، ج1، ص43.