سلبریتی‌ها و خواص نقشی تعیین کننده در شکل‌گیری بنیان فکری طیف طرف‌دار خود دارند؛ لذا تردید نسبت به جبهه حق توسط این قشر از جامعه، بعد از آشکار شدن آن، موجب انحراف طیف وسیعی از افراد خواهد شد.
در یک تقسیم‌بندی، افراد یک جامعه به دو گروه عوام و خواص تقسیم می‌شوند که بر اساس آن، عوام قشری می‌باشند که دنباله‌رو خواص در جهات مختلف دینی، اخلاقی، رفتاری، سیاسی و... هستند؛ لذا نقش خواص در تشکیل بنیان فکری عوام بسیار حائز اهمیت است.
بر این اساس اگر خواص در جریانات و وقایع، تحلیل و دیدگاه صحیحی اتخاذ کنند، عاملی برای رشد و ترقی بخش غیرنخبگانی خواهند بود؛ اما اگر به دلیل جهل، تعصب، طمع و... مواضعی غیر اصولی را برگزینند، نه تنها خود به بیراهه کشانده می‌شوند؛ بلکه طیف وسیعی از افراد طرف‌دار خود را نیز به انحراف خواهند کشاند؛ رهبری در این مورد فرموده است: حرکت خواص، به دنبال خود حرکت عوام را میآورد... یک وقت یک حرکت بجا، تاریخ را نجات می‌دهد؛ گاهی یک حرکت نابجا که ناشی از ترس و ضعف و دنیاطلبی و حرص برای زنده ماندن است، تاریخ را در ورطه گمراهی میغلتاند.[1]
یکی از بازخوردهای این مسئله، تردید در میان افکار عمومی مردم به خاطر شکل‌گیری نادرست یک بنیان فکری است که تحت تأثیر خواص بی‌بصیرت است؛ آسیب خطرناکی که در روایات نسبت به آن هشدارهای مختلفی داده شده است؛
حضرت علی علیه‌السلام در این رابطه می‌فرماید، ثَمَرةُ الشَّکِ الحَیرَة؛ میوه شک و تردید حیرت و سرگردانی است[2] و واضح است با وجود حیرت و سرگردانی، شیطان محل مناسبی را یافته و با سرمایه گذاری در آن سبب می‌شود مردم گام‌های بعدی را به دنباله روی از باطل در مسیر انحراف بردارند، مسیری آمیخته از شک که در آن ایمان و حق، به یغما برده می‌شود.
لذا بایسته و لازم است که هرگاه جبهه حق مشخص شد، تردید در مورد آن وجود نداشته باشد؛ حضرت علی علیه‌السلام در این مورد می‌فرماید: مَا شَكَكْتُ فِي الْحَقِّ مُذْ أُرِيتُهُ. از آن زمان كه حق به من نشان داده شده هرگز در آن شك و ترديد نكردم؛[3] چراکه با احتمال شک و تردید که به واسطه القائات شیطانی ایجاد می‌شود، حق مخفی و مشتبه شده و شناسایی دقیق آن به راحتی امکان‌پذیر نخواهد بود.
در مورد واقعه عاشورا نیز این جریان وجود داشته و تردید خواص در مورد جبهه حق، عامل مهمی برای وقایع روز عاشورا بوده است.
در همین رابطه یکی از افرادی که در واقعه عاشورا دچار شک و تردید شده و باعث انحراف خود و پیروانش از همراهی با امام حسین علیه‌السلام شد، «سلیمان بن صرد خزاعی» بود.
او که از افراد سرشناس کوفه بود با ارسال نامه به امام حسین علیه‌السلام از ایشان برای حرکت به سمت کوفه و بیعت دعوت نمود؛ اما در ادامه راه به دلیل تردید و شک نسبت به امام از همراهی با ایشان منصرف شد و از جبهه حق روی‌گردان شد؛ ابن‌سعد در این باره نوشته است: «سلیمان از کسانی بود که به حسین بن علی نامه نوشت تا به کوفه آید؛ اما زمانی که حسین به کوفه آمد از او دریغ کرد و در رکابش نجنگید، او فردی بود که بسیار شک و تردید می‌کرد، از این رو زمانی که حسین علیه‌السلام کشته شد از کرده خود پیشمان شد».[4]
البته این حرکت سلیمان پیشینه تاریخی نیز داشته است؛ در جریان جنگ جمل، وقتی حضرت علی علیه‌السلام از کوفه درخواست نیرو کرده بود، وی حاضر به همراهی نشد تا جایی که پس از جنگ جمل به دلیل عدم حضور در جنگ و بهانه‌هایی که آورد مورد سرزنش حضرت قرار گرفت و حضرت در مورد او فرمود که دچار تردید شده است؛[5] این اقدام او خسارتی بزرگ داشته و موجب عدم همراهی طرف‌داران و قبیله وی با امام شد.
از دیگر کسانی که به دلیل تردید یا انکار خود نسبت به امام، زمینه ساز واقعه عاشورا گردیدند، «عبدالله بن زبیر» است. وی که در ماجرای منجر به جنگ جمل، پدرش را از یاری علی علیه‌السلام برگردانید و او را در مقابل حضرت قرار داد... هر چند گاهی به ظاهر، پیشنهاد انصراف از سفر عراق را به امام حسین علیه‌السلام میداد؛ اما چون هوای خلافت را در سر میپروراند و در فکر سقوط حکومت یزید بود، خود را رقیب جدّی امام میدانست و نه تنها با هدف او موافق نبود، بلکه به شکست او نیز تمایل داشت. از این رو، از شهادت امام، کمال استفاده را به نفع خود بر علیه یزید برد.[6]
هر چند این دو شخص، سرنوشت متفاوتی داشتند و یکی با توبه به مسیر حق برگشت و منشأ قیام توابین شد و دیگری به طمع قدرت پس از رسیدن به آن به هلاکت رسید؛ اما نقطه مشترک هر دو، تردید نسبت به امام و جبهه حق بوده است. هم سلیمان به دلیل مشکوک بودن به هدف قیام حسینی منحرف شد و هم ابن زبیر به دلیل تردید در اصل امامت ایشان دچار انحراف گردید.
پی‌نوشت:
[1]. بیانات در دیدار فرماندهان لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله (ص)، https://b2n.ir/d45854.
[2]. غرر الحکم و درر الکلم، ج1، ص327.
[3]. خصائص الائمه، ج1، ص107.
[4]. پایگاه تخصصی امام حسین علیه السلام، https://b2n.ir/j93115.
[5]. پرتال جامع علوم انسانی، https://b2n.ir/a69144.
[6]. پایگاه اطلاع رسانی حوزه، https://b2n.ir/h98317.