کشور ژاپن هر چند به عنوان یکی از کشورهای پیشرفته در تکنولوژی و مدیریت مطرح است؛ اما با بحران‌های اجتماعی مختلف ناشی از کاهش رشد جمعیت و سالمندی دست به گریبان است. رصد این مشکلات می‌تواند برای مردم و مسئولین کشور ما عبرت آموز باشد.
آینه عبرت ژاپن | در هنگام شناخت و تحلیل هر موضوع، جامع‌نگری امری لازم بوده و نباید نگاه صفر و صدی داشته باشیم، تا بتوانیم محاسن و معایب آن موضوع را در کنار هم مورد توجه قرار داده و آنگاه به قضاوت بنیشینم. استفاده از تجارب و دستاوردهای علمی و فن‌آوری هر کشوری اگر در چارچوب پیشبرد اهداف تمدنی ما قرار بگیرند، نه تنها مذموم نیست بلکه شرط عقل است.
ژاپن یکی از کشورهایی است که در بین مردم کشور ما به پیشرفت و فن‌آوری و نظم‌پذیری اجتماعی معروف است، تا جایی که برخی از سیاسیون برای پیشرفت و توسعه ایران، «نسخه ژاپن اسلامی» را تجویز می‌کردند؛ اما وجود برخی از معضلات اجتماعی که امروزه ژاپن با آن دست به گریبان است، می‌تواند تمرینی برای جامع‌نگری و مایه عبرت و احتیاط ما در الگوبرداری از آنها باشد.
هر چند تکنولوژی در بسیاری از جهات به بشر خدمت کرده و بر عافیت و آسایش او می‌افزاید؛ اما روی دیگر این سکه، عدم توانایی آن در پاسخ به همه «نیازهای اجتماعی بشر» است. امروزه تجربه کشور ژاپن به عنوان یک کشور پیشرفته اما سالمند که با بحران‌های اجتماعی متعددی روبرو شده است، می‌تواند برای ما هشدار باشد. مسئولان ژاپن در «اعتماد به فن‌آوری» به قدری افراط کردند که تصور می‌کردند به وسیله آن می‌توانند جای نیروی انسانی را پر کنند و مشکلات خود را برطرف کنند؛ اما امروز که فهمیده‌اند چنین پیشرفت‌هایی نمی‌تواند جایگاه «نیروی انسانی» را بگیرد، با هیچ یک از توانایی‌های تکنولوژی، مدیریت، نظم و مشوق‌های اجتماعی، نه تنها نمی‌توانند اقتصاد خود را از خطر بحران نجات دهند؛ بلکه حتی نتوانسته‌اند انگیزه زیادی در مردم این کشور برای ترغیب به ازدواج و افزایش فرزندآوری ایجاد کنند.
در بحث اقتصادی، بحران سالمندی و کاهش نیروی جوان کار، این کشور را به یکی از بدهکارترین کشورهای جهان تبدیل کرده است.[1] مشکلات اقتصادی موجود در این کشور به حدی است که بسیاری از جوانان تمایل زیادی به ازدواج و فرزندآوری نداشته و آینده این کشور را با کاهش شدید جمعیتی روبرو خواهند کرد.
سایت "ایندیپندنت فارسی" با درج خبری از گزارشگر "سی‌ان‌ان"، به عدم موفقیت خانواده‌های ژاپنی در پیدا کردن شریک زندگی برای فرزندانشان توجه داده است. این گزارش افزایش هزینه‌های زندگی، چشم‌انداز اقتصادی ضعیف و فرهنگ کاری سختگیرانه را دلیل کاهش تمایل جوانان این کشور به ازدواج و بچه‌دار شدن بیان کرده است، به گونه ای که پدر و مادرهای ژاپنی را به این نتیجه رسانده که خودشان باید برای یافتن همسری برای فرزندانشان دست به کار شوند؛ اما در این کار موفق نمی‌شوند.
این گزارش می‌افزاید که ژاپن در جایگاه سومین اقتصاد بزرگ جهان قرار دارد؛ اما آمار ازدواج، زاد و ولد و جمعیت آن، نسبت به گذشته کاهش پیدا کرده و نمودار جمعیتی آن از مدت‌ها پیش در مسیر نزولی قرار گرفته است.
میانگین سن ازدواج جوانان ژاپنی در سال ۲۰۲۱، برای مردان ۳۴ سال بوده است، در حالی که در سال ۱۹۹۰، میانگین سنی ۲۹ سال ثبت شده بود. برای زنان نیز در سال ۲۰۲۱، میانگین سنی ۳۱ سال برای ازدواج ثبت شد که از میانگین سنی ۲۷ سال در ۱۹۹۰ بیشتر است.
در کنار کاهش ازدواج‌ها، کاهش نرخ باروری نیز مطرح بوده و در سال گذشته به پایین‌ترین سطح، یعنی ۱.۳، رسیده که از نرخ لازم برای حفظ یک جمعیت پایدار، معادل ۲.۱، بسیار پایین‌تر است. این مسائل دردسر فزاینده‌ای برای دولت ژاپن ایجاد کرده است که باید به نحوی، هزینه مراقبت‌های بهداشتی و بازنشستگی جمعیت رو به سالمندی را در کشور تامین کند.[2]
کشور ما به دلیل اجرای برخی سیاست‌های اشتباه در زمینه کنترل جمعیت، مشابهت‌هایی با کشور ژاپن در موضوع جمعیت پیدا کرده است. تأسف‌بارتر این است که ایران هنوز دارای مدیریت و تکنولوژی کشور ژاپن نشده است. از این رو مردم و مدیران کشور باید از امروز به فکر آینده سالمندی کشور باشند تا یا با بحران‌های متعدد آینده جمعیتی رو برو نشده و یا بتواند آن را مدیریت کنند.
پی‌نوشت:
[1]. کارآفرین نیوز، https://zaya.io/2ygvz.
[2]. ایندیپندنت فارسی، https://zaya.io/9xorq.