احسان و گره گشایی

احسان به معنای نیکویی کردن و گره گشایی به معنای یاری کردن دیگران در هنگام گرفتاری‌ها و مشکلات است. اهل بیت(ع) احسان و گره گشایی را یکی از بهترین و دوست داشتنی‌ترین کارها نزد خداوند و خود معرفی کرده‌اند .کسی که گرفتاریی‌های مردم را برطرف می‌کند، هم رضایت خداوند و هم خوشنودی بندگان او را می‌خرد و به کرامت و سروری دنیا و آخرت می‌رسد. در روایت اهل بیت مطالب فراوانی درباره فضیلت و آثار احسان و گره گشایی به چشم می‌خورد که عبارتند از؛  

۱.شادی و خوشنودی خدا و پیامبر اکرم 
در معارف دینی،گره گشایی از کار بندگان خداپرست،هم پایه شادکردن خداو پیامبر دانسته شده است. بی‌اعتنایی به خواسته‌های مومنان و کوتاهی در رفع گرفتاری‌های آن ها رشته پیوند انسان با پروردگار و اولیای او را سست می‌کند و انسان را از ولایت و سرپرستی ویژه پروردگار دور می‌کند. مومن باید دیگر مومنان و مسلمانان را همچون جان خود عزیز بدارد، با آنان هم دردی کند و درسختی‌های روزگار دست یاری به سویشان دراز کند، یعنی دردشان را درد خود، شادی شان را شادی خود بدانند. امام صادق (ع) فرمودند:۰ مردم عیال من اند. پس محبوب‌ترین آنان نزد من، مهربان‌ترین آنان نسبت به عیال من و کوشنده‌ترین آن ها نسبت به نیازهایشان هستند.¹ 

۲.رحمت، مغفرت و سعادت سرای آخرت 
یکی از آثار احسان و گره گشایی از کار مسلمانان، کسب رحمت ویژه الهی است امام صادق(ع) فرمودند: آن که برادر مسلمانش را با کلمه‌ای احترام آمیز اکرام کند و گرفتاریش را برآورد، تا زمانی که در این کار دست دارد، در سایه سار رفیع رحمت خدا به سر می‌برد.² یکی دیگر از آثار گره گشایی از دیدگاه اسلام، آمرزش گناهان است. امیرالمومنین(ع) فرمودند: از کفاره‌های گناهان بزرگ، فریاد رسی گرفتار و گشایش دادن از گرفتار است.³ از بهترین پاداش‌های خداوند بزرگ به انسان‌های نیکوکار و گره گشا، نجات دادن آنان از آتش دوزخ و داخل کردن آنان در بهشت پر نعمت است. احسان و گره گشایی سبب جلب رحمت و خوشنودی پروردگار می‌شود، و ترک آن سبب محرومیت انسان از رحمت پروردگار و شقاوت آخرت می‌شود.

۳.رفع گرفتاری‌های دنیا و آخرت 
گره گشایی علاوه بر آثار فراوان در آخرت در این دنیا آثار و برکات فراوانی دارد. امام صادق (ع) فرمودند: هر مومنی که یک گرفتاری از گرفتاری‌های دنیا را از برادر مومنش برطرف سازد، خداوند حوائج او را در دنیا و آخرت آسان سازد و تا زمانی که مومن در یاری برادرش است، خداوند در یاری اوست.⁴ هر کسی که بخواهد گرفتاری‌های دنیوی همچون کشته شدن، ناداری، زندان از او دور شود، باید در هر پست و مقامی که هست در حد توان خود برای حل مشکلات مردم بکوشد تا اهل بیت نیز به او نظر داشته باشند. بسیاری از بیماری‌ها و آفت‌ها نیز به وسیله گره گشایی از آدمی دور می‌شود. در روایتی از امام صادق(ع) آمده است؛ برآوردن حاجت مومن، دیوانگی و خوره و پیسی را دفع می‌کند.⁵ از سوی دیگر احسان و گره گشایی سبب رفع گرفتاری‌های دنیا و آخرت می‌شود، ترک گره گشایی و کوتاهی در این زمینه، انسان را به گرفتاری‌های دنیا و آخرت دچار می‌کند.

۴.تقویت همبستگی اجتماعی 
احسان و گره گشایی از منظر جامعه شناختی آثار مطلوبی همچون بهبود وضع نیازمندان و کاهش فاصله طبقاتی، کاهش بزهکاری‌های برخاسته از فقر، افزایش سطح امید به زندگی و تقویت وحدت و همبستگی اجتماعی را به دنبال دارد. پیامبر اکرم(ص) فرمودند؛ خداوند دل‌های بندگانش را بر دوست داشتن کسی که به آن نیکی کند و بر دشمن داشتن کسی که به آن بدی کند، سرشته است.⁶

۱.کلینی.کافی.ج۲.ص۱۹۹
۲.کلینی.کافی.ج۲.ص۲۰۶
۳.نهج البلاغه.حکمت۲۴
۴.کلینی.کافی.ج۲.ص۲۰۰
۵.کلینی.کافی.ج۴.ص۳۴
۶.حرانی.تحت العقول.ص۵۳