واژه بنی اسرائیل، چهل و یک بار در قران ذکر گردیده است، اما خطاب به این گروه ، منحصر در واژه ی بنی اسرائیل نبوده بلکه، خداوند متعال با واژگانی نظیر ضمایر غائب وحاضرحروف موصوله ، کلمه شیعته وعبادی به قوم بنی سرائیل خطاب کرده است.خداوند متعال در آیات بسیاری به عملکرد کفرآمیز و سرنوشت شوم قوم بنی اسرائیل اشاره کرده است. قومی که شاخصه ی اصلی آن، کفران نعمت الهی و رجوع به تفکرات شرک آمیز ، ایجاد فساد در جامعه و پیامبر کشی بوده است. می توان به گوساله پرستی بنی اسرائیل به عنوان اولین اشتباه آنان بعد از مهاجرت از مصر اشاره نمود، در واقع حضرت موسی پس از آنکه با معجزه و عنایت الهی دریا را شکافت و قوم بنی اسرائیل را از شر نسل کشی و بردگی فرعون نجات بخشید، پس از اندکی بنی اسرائیل سر به نافرمانی زدند و در زمان غیبت موسی یکتا پرستی را رها نموده و به گوساله پرستی روی آوردند.
بسم الله الرحمن الرحیم
سیرت بنی اسرائیل در قرآن
واژه بنی اسرائیل، چهل و یک بار در قران ذکر گردیده است، اما خطاب به این گروه، منحصر در واژه ی بنی اسرائیل نبوده بلکه، خداوند متعال با واژگانی نظیر ضمایر غائب [1] وحاضر[2] حروف موصوله[3] ، کلمه شیعته [4] وعبادی[5] به قوم بنی سرائیل خطاب کرده است.خداوند متعال در آیات بسیاری به عملکرد کفرآمیز و سرنوشت شوم قوم بنی اسرائیل اشاره کرده است. قومی که شاخصه ی اصلی آن، کفران نعمت الهی و رجوع به تفکرات شرک آمیز ، ایجاد فساد در جامعه و پیامبر کشی بوده است. می توان به گوساله پرستی بنی اسرائیل به عنوان اولین اشتباه آنان بعد از مهاجرت از مصر اشاره نمود، در واقع حضرت موسی پس از آنکه با معجزه و عنایت الهی دریا را شکافت و قوم بنی اسرائیل را از شر نسل کشی و بردگی فرعون نجات بخشید، پس از اندکی بنی اسرائیل سر به نافرمانی زدند و در زمان غیبت موسی یکتا پرستی را رها نموده و به گوساله پرستی روی آوردند.[6]
نعمت بزرگ
خداوند متعال در قرآن کریم در بسیاری از آیات مرتبط به سرگذشت بنی اسرائیل، از عنایت و نعمت بزرگ خود نسبت به این قوم تصریح نموده است.. خداوند متعال می فرماید:« يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ اذْكُرُواْ نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَأَوْفُواْ بِعَهْدِي أُوفِ بِعَهْدِكُمْ وَإِيَّايَ فَارْهَبُونِ».[7]اى بنى اسرائيل! نعمتم را، كه به شما ارزانى داشتم به ياد آوريد؛ و به پيمان من وفا كنيد، تا من نيز به پيمان شما وفا كنم. و در اين راه تنها از من بترسيد!
می توان چنین محتمل دانست که مراد از نعمت بزرگ خداوند به بنی اسرائیل در میان نعمت ها و معجزات فراوان خداوند متعال به این قوم، معجزه ی بزرگ شکافتن دریا و نجات آنان از چنگال فرعون ظالم ، دانست، خداوند متعال می فرماید:« فَأَسْرِ بِعِبَادِي لَيْلًا إِنَّكُم مُّتَّبَعُون َوَاتْرُكْ الْبَحْرَ رَهْوًا إِنَّهُمْ جُندٌ مُّغْرَقُونَ».[8]فرمود: بندگان مرا شبانه حركت ده كه شما تعقيب مى‌شويد هنگامى كه از دريا گذشتيد دريا را آرام و گشاده بگذار و بگذر به يقين آنها كه در تعقيب شما مى‌آيند لشكرى غرق شده خواهند بود.
نکته ی عجیب در رخداد بزرگ نجات بنی اسرائیل اینکه؛ خداوند متعل برای نجات آنان از چنگال فرعون دریا را شکافت، در واقع شکافتن دریا تنها راه نجات قوم موسی از دست فرعون می بود زیرا فرعون پس از رسالت موسی به مصر و ایجاد شکاف در جامعه ی مصر، درصدد فشار بیشتر به مومنین خصوصا بنی اسرائیل بود تا آنکه آنان را از بین ببرد و در یک نسل کشی تمام عیار، از شر بنی اسرائیل خلاص شود ولی خداوند متعال با معجزه ای بزرگ آنان را از شر قتل و غارت فرعون نجات بخشید، و این رویداد بزرگ نه تنها موجب تقویت ایمان بنی اسرائیل نشد بلکه چنین برداشت نمودند که قومی برگزیده بوده و هر نوع رفتار خارج از شریعت آنان موجب خشم الهی نخواهد شد و خداوند متعال در آیات فراوانی به فساد و نافرمانی بنی اسرائیل از پیامبران الهی تصریح و آنان را مستحق عذاب خود دانسته است.
غذای آسمانی
پس از آنکه قوم فرعون از مصر خارج شده و از چنگال فرعو ن نجات یافتند، در جانب راست کوه طور مستقر شدند خداوند متعال بر آنان افاضه نمود و از خوراک بهشتی بر آنان نازل کرد خداوند متعال می فرماید:« يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ قَدْ أَنجَيْنَاكُم مِّنْ عَدُوِّكُمْ وَوَاعَدْنَاكُمْ جَانِبَ الطُّورِ الْأَيْمَنَ وَنَزَّلْنَا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى».[9]اى بنى‌اسرائيل! ما شما را از چنگال دشمنتان نجات داديم؛ و در جانب راست كوه طور، با شما وعده گذارديم؛ و «منّ» [نوعى صمغ شيرين گياهان] و «سلوى» [پرنده‌اى مانند بلدرچين] بر شما نازل كرديم.
اما بنی اسرائیل به غذای آسمانی اکتفا نکردند و بر اساس عادت بهانه جویی خود به موسی انتقاد کردند که چرا باید از غذای یکنواخت استفاده کنیم، خداوند متعال می فرماید:« وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَى لَن نَّصْبِرَ عَلَىَ طَعَامٍ وَاحِدٍ فَادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنبِتُ الأَرْضُ مِن بَقْلِهَا وَقِثَّآئِهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا قَالَ أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذِي هُوَ أَدْنَى بِالَّذِي هُوَ خَيْرٌ اهْبِطُواْ مِصْرًا فَإِنَّ لَكُم مَّا سَأَلْتُمْ وَضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ وَالْمَسْكَنَةُ وَبَآؤُوْاْ بِغَضَبٍ مِّنَ اللَّهِ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ كَانُواْ يَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَيَقْتُلُونَ النَّبِيِّينَ بِغَيْرِ الْحَقِّ ذَلِكَ بِمَا عَصَواْ وَّكَانُواْ يَعْتَدُونَ».[10]و نيز به ياد آوريد زمانى را كه گفتيد: «اى موسى! هرگز حاضر نيستيم به يك نوع غذا اكتفا كنيم از پروردگارت بخواه كه از آنچه زمين مى‌روياند، از سبزيجات و خيار و سير و عدس و پيازش، براى ما فراهم سازد.» موسى گفت: «آيا غذاى پست‌تر را به جاى غذاى بهتر انتخاب مى‌كنيد؟! اكنون كه چنين مى‌خواهيد در شهرى فرود آييد؛ زيرا هرچه خواستيد، در آن جا براى شما هست.» و مُهر ذلّت و نياز، بر آنها زده شد؛ و به خشم خداوند گرفتار شدند؛ چرا كه آنان نسبت به آيات خداوند، كفر مى‌ورزيدند؛ و پيامبران را به ناحق مى‌كشتند. اين به خاطر آن بود كه نافرمانى كرده و تجاوز مى‌نموده‌اند.
[1] سورة المائدة: 24.
[2] سورة ابراهیم: 3.
[3] سورة البقره: 6.
[4] سورة القصص: 15.
[5] سورة الدخان: 23-24.
[6] سورة طه: 85.
[7] سورة البقرة : 40.
[8] سورة الدخان: 23-24.
[9] سورة المومنون: 17-20.سورة طه: 80.
[10] سورة البقرة: 61.