مکانی که غیبت امام زمان علیه‌السلام از آنجا آغاز شده، مشخص نیست؛ بنابراین آغاز غیبت امام زمان علیه‌السلام در سرداب و یا زندگی ایشان در سرداب و چاه، مطلبی است که از سوی نویسندگان اهل‌تسنن به منابع متأخر شیعی ورود پیدا کرده و هیچ اعتباری ندارد.
باور شیعیان به امام غایب علیه‌السلام را می‌توان مهمترین عامل پویایی و پایداری مکتب شیعه در طول تاریخ دانست. دشمن به خوبی این مطلب را درک کرده و برای تخریب مکتب شیعه از این مسیر اقدام می‌کند. از این‌رو عالمان شیعه در پاسخگویی به شبهات مهدویت بسیار اهتمام ورزیده‌اند.
در میان دشمنان شیعه، خواه اسلام‌ستیزان و خواه طرفداران سقیفه، این مطلب مشهور و معروف شده که گمان می‌کنند شیعه باور دارد محل زندگی امام زمان علیه‌السلام در سرداب و یا چاه است و ایشان هنگام ظهور از همان‌جا خود را نمایان می‌سازد.
چند نکته در پاسخ به این ادعا بیان می‌شود:
الف- متاسفانه همواره شیوه و روش دشمنان شیعه آن بوده که تصورات غلط و نادرست خود از باورهای شیعی را به شیعه نسبت داده و سپس همان را به چالش می‌کشند. این روش نشان می‌دهد دشمن شیعه با تعصب و بی‌انصافی رفتار می‌کند.
البته کسانی که تصمیم دارند با روش منصفانه و علمی گفت‌وگو کنند، لازم است ادعای خود را مستند کرده و کتاب و منبعی که یک باور و نظریه خاص را به شیعه منسوب می‌کند، معرفی کنند.
بررسی‌ها نشان از این دارد که باور «غیبت امام زمان علیه‌السلام در سرداب» در هیچ یک از کتب و منابع معتبر و کهن شیعی ذکر نشده است. جالب آنکه برخی نویسندگان اهل‌تسنن بوده‌اند که نخستین بار این ادعا را به شیعه نسبت داده‌اند و به تدریج این باور در کتاب‌های متأخر و معاصر شیعی نیز راه پیدا کرده است. به طور کلی، مکان آغاز غیبت امام زمان علیه‌السلام در هیچ حدیث و گزارش معتبری بیان نشده است.[1]
ب- همچنین حضور و زندگی امام زمان علیه‌السلام در چاه نیز در هیچ کتاب معتبر و غیر معتبر شیعی بیان نشده است. به احتمال زیاد مقصود دشمنان شیعه از این چاه، چاهی است که سال‌ها قبل در مسجد جمکران به نام «چاه عریضه» وجود داشت.
البته این چاه هیچ ربطی به جریان تاسیس مسجد جمکران نداشته و در زمان‌های بعدی حفر شده است؛ علت حفر چنین چاهی نیز این بوده است که بر اساس روایات شیعی، یکی از راه‌های ارتباط با امام معصوم علیه‌السلام، انداختن نامه در آب روان یا آب چاه است.[2] به تدریج متولیان مسجد جمکران تصمیم گرفتند که این چاه را مسدود کنند و سال‌هاست که اثری از این چاه در آنجا وجود ندارد. [3]
پی‌نوشت:
[1]. جواد علي، المهدي المنتظر، ص81-78، طریق المعرفة.
[2]. مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، ج99، ص231، دار إحياء التراث العربي.
[3]. https://www.khabarfoori.com/fa/tiny/news-2262248