لازم است پدر و مادر به تناسب تکامل کودک، به او آزادی بدهند و او را به اختیار خود بگذارند تا در به رشد عقلی برسد.
در تعریف تربیت باید گفت که تربیت به معنای افزودن و کمک به رشد و نمو صحیح کودک در ابعاد مختلف شخصیتی او می‌باشد. البته هر کسی از زاویه‌های مختلفی به این موضوع پرداخته است و تعریف خاص از این واژه ارائه داده لذا یکی بر اساس هدف به تربیت پرداخته است و دیگری بر اساس روش و شخص دیگری بر اساس تلفیقی از روش و هدف به موضوع تربیت پرداخته است. اما ما سعیمان بر آن است که تعریفی جامع و کامل و ذو ابعاد از تربیت ارائه دهیم که عبارت است از:
[هرگونه فعالیتی که معلمان، والدین یا هر شخص دیگری به منظور اثرگذاری بر شناخت، نگرش، اخلاق و رفتار یک فرد دیگر، بر اساس اهداف از پیش معین شده انجام میدهند.]
البته از این نکته مهم نیز نباید غافل گشت که اهداف و محتوای تربیت نسبت به هر فرد، گروه و یا مکتبی متفاوت است. همچنین طبق این تعریف نه مربی تنها به معلم اطلاق میشود و نه متربی به دانش آموز، و همچنین باید عرض شود که محیط تربیت نیز اعم از مدرسه و محیط‌های آموزشی می‌باشد و شامل مدرسه، خانه، محل کار و حتی کوچه و خیابان‌ها نیز میشود.
اما تربیت صحیح از دیرباز تاکنون دغدغه اصلی والدین به شمار می‌رفته و والدین برای تربیت صحیح فرزند خود اهمیت ویژه‌ای قائل هستند، و حاضرند تمام سعی خودشان را داشته باشند تا فرزند سالم و صالح تربیت کنند که بتواند در بزرگسالی آبروی خود و والدین را حفظ کرده و سبب سربلندی آنان و جامعه گردد. نه آنکه بخواهد آبروی خود را والدین را ببرد لذا برای تربیت صحیح فرزند نکاتی را ارائه می‌دهیم که عبارتند از:
(۱)در حضور فرزندتان برخورد مثبت و آرامی از خود بروز دهید کودکان به شادی و قدرت پدر و مادرشان بسیار متکی هستند و از آن الهام میگیرند این بدان معنی نیست که حق ندارید گاهی اندوهگین یا خشمگین باشید این امر اجتناب ناپذیر است ولی کودکان به محیطی امن و آرام و اغلب مثبت نیاز دارند. هیچ کس نمیتواند بیشتر از شما در ایجاد چنین فضایی مؤثر باشد.
(۲) مهم است که این نکته را در نظر بگیرید که بیشتر کودکان خوب، حتی در شادمان ترین و منسجم ترین خانواده ها هم مرتکب بدرفتاری، حاضر جوابی، قانون شکنی و کارهای اعصاب خرد کن می شوند، احتمالاً شما هم کم و بیش همین کارها را کرده اید این گذری طبیعی به سوی استقلال و خودکفایی کامل است و هر چند شاید برای هر دوی شما دردناک باشد بخشی گریزناپذیر از رشد کردن و بزرگ شدن است.
(۳) کودکان بین ۹ تا دوازده سال معمولاً آرزو دارند که بیشتر مانند بزرگسالان و کمتر مانند خردسالان با آنان رفتار شود.
(۴) رسول اکرم صلى الله عليه وسلم فرمود: مراقب کودکان خود باشید و آنان را خوب تربیت کنید زیرا آنان هدیهای هستند برای شما از جانب خداوند.
(۵) تلاوت قرآن مجید بخصوص مداومت بر سوره ی انبیاء هر قدر که امکان دارد برای صالح شدن فرزند بسیار مؤثر است و این عمل در طول دوره های بارداری باید انجام شود.
(۶) رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: فرزندانتان را بر سه خصلت تربیت کنید؛ محبت پیامبر محبت اهل بیت پیامبر و قرائت قرآن
(۷) یکی از وظایف پدر و مادر در تربیت ،فرزند پرورش فطرت راستگویی کودک است والدین موظف هستند تا در خانه طوری رفتار نمایند که اطفال به راستی و راستگویی عادت کنند و برای رسیدن به این نتیجه مراقبتهای علمی و عملی بسیاری لازم است.
(۸)وازش یکی از دغدغه های روانی کودک است که باید به قدر کافی از آن برخوردار شود و گاهی گریهی بچه فقط برای این است که تشنه ی مبحت و نوازش .است بچه ای که در محیط خانواده به قدر کافی محبت دیده است تشنه ی محبت نیست و در مقابل چند جمله ی این و آن خود را نمی بازد و شخصیت خود را گم نمی کند.
(۹) والدین موظفند که از کودکی قبح گناه و تنفر مردم از گناهکار را به کودک بفهمانند و در کارهای بد او را توبیخ و در کارهای خوب او را تشویق نمایند تاشخصیت او احیا شده و موجبات امیدواری و دلگرمی آنان فراهم شود البته توبیخ و تحسین بی موقع و بیجا یا بیش از حد خود منشأ فساد است.
(١٠) والدین توجه داشته باشند که شیطنت کودک در خردسالی نشان دهنده ی زیادی عقل او در بزرگسالی است پس در این مورد نگران نباشند و آن را سرکوب نکنند
(۱۱) به فرزندان خود قرآن بیاموزید زیرا در محیط قرآنی بودن انس با قرآن شنیدن قرائت قرآن و عمل کردن به دستوران آن تأثیر به سزایی در زندگی دارد و کودکی که در محیط قرآنی تربیت شده ،باشد از همان کودکی اکثر معارف را فرا گرفته و هرگز فراموش نخواهد کرد.
(۱۲) پدر و مادر و مربیان تربیتی هیچ گاه نباید تفاوتهای فردی کودکان را نادیده بگیرند و نمرات آنان را با هم مقایسه کنند زیرا همین امر موجب ناراحتی و وارد آمدن فشارهای روانی بر آنان خواهد شد.
لطیفه ای در اینباره: پدری به فرزند خود گفت:پسرم برو ببین پسر همسایه درست همسن و سال توست و شاگرد اول شده است پسرک گفت: پدر تو هم برو ببین که رئیس جمهور درست به سن و سال توست پس چرا تو رئیس جمهور نشدی؟
(۱۳) اگر پدر یا مادر هیچ گونه حرمت یا هیبتیباشند یا احیاناً در نظر آنان فردی ضعیف و بی کفایت جلوه کنند فرزندان آنها را به حساب نخواهند آورد و نسبت به آنها حرف شنوی نخواهند داشت.
(۱۴) اگر پدر و مادری به ر علت یکی از فرزندان خود را بیشتر از سایرین دوست میدارد باید این محبت را در دل پنهان دارند و آن را آشکار نکنند حتی اگر بخواهند یکی از فرزندان را مورد لطف و محبت بیشتر قرار دهند این کار را نباید در حضور سایر کودکان انجام دهند گاهی این گونه تبعیضها تا آن حد است که در جمع خانواده و حتی فامیل معروف میشود که فلان کودک بیش از سایرین در خانواده مورد مهر و محبت والدین است این گونه عملکردها ناشی از بی بصیرتی والدین است آنها نمیدانند که با این گونه رفتارها چه آسیبهای جبران ناپذیری بر روح و روان کودکان خود وارد می آورند.
(۱۵) از حدود چهار سالگی نباید پسران با مادر و دختران با پدر به حمام بروند بخصوص که نباید پسر بچه ها را بعد از این سنین به حمامهای عمومی زنانه برد و به گمان اینکه آنها بچه هستند و چیزی از این مسائل نمیفهمند آنها را با صحنه هایی روبرو کرد که بی شک در ذهن و خاطرشان ثبت میشود و موجب رانده شدن آنها به سوی مسائل جنسی میگردد حتی پدر نباید در محیط خانه پوشش نامناسب داشته باشد و قسمتهایی از بدن خود را عریان سازد زیرا این کار در تربیت دختر بچه ها اثراتی نامطلوب دارد بخصوص اگر توجه کنیم که کودکان به مسائل مربوط به جنس مخالف کنجکاو بوده، چه بسا با نگاههای دزدانه به دنبال کشف اسرار وجود او باشند از این رو هنگام استحمام تعویض لباس بیرون آمدن از رختخواب و امثال آن باید دقت و مراقبت کافی به عمل آورد تا بدن نیمه عریان در معرض دید و تماشای کودکان قرار نگیرد پوشش نامناسب مادران یا خواهران در محیط خانه و لاقیدی و بی توجهی آنها در این زمینه موجب رشد پیش رس میل جنسی در پسر بچه ها میشود.
(۱۶) والدین باید بدانند که با فرزندان به شیوه ارباب و رعیتی و فرمانده و فرمانبردار نمیشود رفتار کرد اساس تربیت مهربانی و دلسوزی است مبادا والدین شالودهی زندگانی را بر اساس خودخواهانه بنا کنند سرشت فرزندان با عاطفه و محبت میسازد و از خشونت و خودخواهی میگریزد اهمیت رفتار پدران و مادران به مراتب بیشتر از گفتارشان است آری دو صد گفته چون نیم کردار نیست.
(۱۷) ما پدران و مادران در پیشگاه خداوند در قبال فرزندان خود مسؤولیم و باید بدانیم که تلاش و زحمت و مشقت برای تربیت آنان موجب اجر اخروی است با رعایت دو اصل مهم تشویق و تنبیه و پرهیز از افراط و تفریط میتوان فرزندانی صالح و شایسته تربیت کرد و در همهی امور باید از خداوند کمک و استعانت جست.
(۱۸) لازم است پدر و مادر به تناسب تکامل کودک به او آزادی بدهند و او را به اختیار خودش بگذارند تا در ضمن بازی کردن و دویدن حس ابتکار و عشق و استقلال فطری را در خود احیا کند و با اعتماد به نفس بار اید ولی کمال مراقبت را معمول دارند که آزادی از حد لازم تجاوز نکند و طفل از قدرت خود سوء استفاده ننماید بعضی از پدران و مادران به علت شانه خالی کردن از زیر بار مسؤولیت تربیت یا به علت محبتهای بی مورد چندی به کودک آزادی بی حساب میدهند و او را در تمام رفتارها و گفتارهایش به حال خود میگذارند ولی طولی نمیکشد که کودک بزرگ میشود در حالی که از وظایف زندگی کمترین اطلاعی ندارد در آن موقع پدر و مادر دائماً او را به تکالیفش متوجه مینمایند ولی نتیجه ی مطلوب نمیگیرند بعضی از کودکان نیز از جانب پدران و مادران به قدر کافی آزاد نیستند و به آنها فرصت ابتکار و فعالیتهای شخصی را نمیدهند و همواره مزاحم فرزند خود هستند و بی جهت در تمام کارهای کودکانه ی او مداخله میکنند که مطمئناً هر دو در اشتباهند و نتیجه ی مثبتی نخواهند گرفت.