ایثار، بالاترین مرتبه ایمان

بسم الله الرحمن الرحیم

ایثار، بالاترین مرتبه ایمان

ایثار به معنای تقدم دیگران بر نفس خویش در بخشش، فداکاری و طلب منفعت و دفع ضرر در حالت سختی و تنگنا، از مکارم و فضائل بزرگ اخلاقی شمرده شده و در لسان روایات معصومین علیهم السلام از ایثار به عنوان بالاترین مراتب ایمان و مکارم اخلاق یاد شده است، چنانچه حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام می فرماید: «الایثار أحسنُ الإحسانِ و أعلی مراتب الإیمان».(۱)در مواردی دیگر از ایثار با عنوان افضل العباد ت تعبیر شده است:« ألإیثار أفضل العبادةِ و أجلُّ سیادةٍ».(۲)

خدای متعال در موارد متعددی از آیات شریف قرآن کریم به ایثار و فضیلت و جایگاه رفیع ایثارگران تصریح فرموده است؛((وَ یُؤْثِرُونَ عَلَی أَنفُسِهِمْ وَ لَوْ کَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَ مَن یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ )).(۳)و [دیگران را] بر خویشتن مقدّم می‌دارند، هرچند خودشان نیازمند باشند. و آنها که از خسّت نفس خویش، مصون بمانند، آنان، همان رستگاران اند.

ایثار حقیقت واقعی نیکی کردن به مومن می باشد، چنانچه امام صادق علیه السلام در بیان تعریف حقیقی و جامع از ایثار فرمودند:(( یا أبانُ، تُقاسِمُهُ شَطرَ مالِکَ، ثُمَّ نَظَرَ إلَیَّ فَرَأی ما دَخَلَنی، فَقالَ: یا أبانُ، أ ما تَعلَمُ أنَّ اللّهَ عز و جل قَد ذَکَرَ المُؤثِرینَ عَلی أنفُسِهِم ؟ قُلتُ: بَلی جُعِلتُ فِداکَ! فَقالَ: أمّا إذا أنتَ قاسَمتَهُ فَلَم تُؤثِرهُ بَعدُ، إنَّما أنتَ و هُوَ سَواءٌ ؛ إنَّما تُؤثِرُهُ إذا أنتَ أعطَیتَهُ مِنَ النِّصفِ الآخَرِ.)).(۴)«ای ابان! [از حقوق مؤمن بر مؤمن، این است که ]دارایی ات را با او به دو نیم، قسمت کنی». سپس به من نگریست و چون حالت [اعجاب ]دست داده به مرا دید، فرمود: «ای ابان! مگر نمی دانی که خداوند عزّ و جلّ از ایثارگران، یاد کرده است؟ ».گفتم: چرا، فدایت شوم. فرمود: «هر گاه دارایی ات را با او قسمت کنی، هنوز ایثار نکرده ای ؛ بلکه تو و او یکسانید. وقتی ایثار می‌کنی که از نیم دیگر هم به او بدهی».

روزی حضرت امیر المومنین علی علیه السلام با گروهی مواحه شد و از ایشان پرسید:((مَن أنتُم؟ قالوا: نَحنُ قَومٌ مُتَوَکِّلونَ. فَقالَ: ما بَلَغَ بِکُم تَوَکُّلُکُم؟ قالوا: إذا وَجَدنا أکَلنا، و إذا فَقَدنا صَبَرنا. فَقالَ علیه السلام: هکَذا یَفعَلُ الکِلابُ عِندَنا! فَقالوا: کَیفَ نَفعَلُ یا أمیرَ المُؤمِنینَ؟ فَقالَ: کَما نَفعَلُهُ ؛ إذا فَقَدنا شَکَرنا، و إذا وَجَدنا آثَرنا.)).(۵)«شما کیستید؟ ». گفتند: ما جماعتی اهل توکّل هستیم. فرمود: «توکّلتان، شما را به چه رسانیده است؟ ». گفتند: هر گاه چیزی بیابیم، می‌خوریم، و اگر نیابیم، صبر می‌کنیم. فرمود: «سگ‌های ما هم همین کار را می‌کنند! ». گفتند: پس چه کنیم، ای امیر مؤمنان؟ فرمود: کاری که ما می‌کنیم: هر گاه نداشته باشیم، شکر می‌کنیم و هر گاه به دست آوریم، ایثار می‌کنیم.

منابع

۱.آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم و دررالکلم، ح1705.

۲. آمدی، عبدالواحد، غررالحکم و دررالکلم، 1148.

۳.سوره حشر: ۹.

۴.کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۸، ص۱۷۲/ ۲.

۵.محدث نوری، محمد، مستدرک الوسائل، ج۷، ص۲۱۷/ ۸۰۷۶.