در میان اقوال مورخان دربارة چگونگی دفن حضرت سید الشهداء ـ علیه السّلام ـ و یاران باوفای آن حضرت اندك تفاوتی، دیده می‌شود؛ جهت روشن شدن موضوع به تشریح بعضی از آنها می‌پردازیم:
الف. مرحوم مفید پس از ذكر اسامی هفده نفر از شهیدان بنی‌هاشم كه همگی از برادران و برادرزادگان و عموزادگان امام حسین ـ علیه السّلام ـ بودند، می‌فرماید: آنان پایین پای آن حضرت در یك قبر (گودی بزرگ) دفن شدند و هیچ اثری از قبر آنان نیست و فقط زائران با اشاره به زمین در طرف پای امام ـ علیه السّلام ـ آنان را زیارت می‌كنند و علی بن الحسین ـ علیهم السّلام ـ (علی اكبر) از جملة آنان است، برخی گفته‌اند: محل دفن علی اكبر نسبت به قبر امام حسین ـ علیه السّلام ـ نزدیك‌ترین محل است.[1]
ب. و نیز می‌گوید: پس از بازگشت عمر بن سعد از كربلا، جماعتی از بنی‌اسد كه در غاضریه سكونت داشتند، آمده و بر پیكر امام حسین ـ علیه السّلام ـ و یارانش نماز گذاردند و آن حضرت را همان جایی كه الآن قبر اوست دفن كردند و علی ابن الحسین (علی اكبر) ـ علیه السّلام ـ را در پایین پای پدر به خاك سپردند، سپس برای دیگر شهیدان از اهل بیت و اصحاب، حفیره‌ای كندند و همة آنان را در آن حفیره به صورت دسته جمعی دفن كردند و عباس بن علی ـ علیه السّلام ـ را در راه غاضریّه، در همان محلی كه به شهادت رسید و اكنون قبر اوست به خاك سپردند.[2]
ج. در بعضی از روایات آمده است: امام سجاد ـ علیه السّلام ـ (با قدرت امامت و ولایت) به كربلا آمد و بنی‌اسد را سرگردان یافت، چون كه میان سرها و بدن‌ها جدایی افتاده بود و آنها راهی برای شناخت نداشتند، امام زین العابدین ـ علیه السّلام ـ از تصمیم خود برای دفن شهیدان خبر داد، آن گاه به جانب جسم پدر رفت، با وی معانقه كرد و با صدای بلند گریست، سپس به سویی رفت و با كنار زدن مقداری كمی خاك قبری آماده ظاهر شد، به تنهایی پدر را در قبر گذاشت و فرمود: با من كسی هست كه مرا كمك كند و بعد از هموار كردن قبر، روی آن نوشت: «هذا قبر الحسین بن علی بن ابی طالب الّذی قتلوه عطشاناً غریباً»؛ این قبر حسین بن علی بن ابی طالب است، آن حسینی كه او را با لب تشنه و غریبانه كشتند. پس از فراغت از دفن پدر به سراغ عمویش عباس ـ علیه السّلام ـ رفت و آن بزرگوار را نیز به تنهایی به خاك سپرد.
سپس به بنی‌اسد دستور داد تا دو حفره آماده كنند، در یكی از آنها بنی‌هاشم و در دیگری سایر شهیدان را به خاك سپردند، نزدیك‌ترین شهیدان به امام حسین ـ علیه السّلام ـ فرزندش علی اكبر ـ علیه السّلام ـ است؛[3] امام صادق ـ علیه السّلام ـ در اینباره به عبدالله بن حمّاد بصری فرموده است: امام حسین ـ علیه السّلام ـ را غریبانه كشتند، بر او می‌گرید كسی كه او را زیارت كند غمگین می‌شود و كسی كه نمی‌تواند او را زیارت كند دلش می‌سوزد برای كسی كه قبر پسرش را در پایین پایش مشاهده كند.[4]
گر چه بعضی از مطالب در كیفیت به خاك سپاری امام حسین ـ علیه السّلام ـ و این كه چه كسی امام حسین ـ علیه السّلام ـ را دفن كرده، در این نقل‌ها متفاوت است، ولی از مجموع آنها یك نكته قابل استفاده است كه به عنوادن نتیجه ارائه می‌گردد و آن این كه: قبر علی اكبر ـ علیه السّلام ـ در پایین پای امام حسین ـ علیه السّلام ـ قرار دارد.
نتیجه: بنابراین می‌توان ادعا كرد كه ضریح كوچكی كه بر ضریح حضرت سیدالشهدا ـ علیه السّلام ـ متصل است و در طرف پایین پای آن حضرت قرار دارد و از مجموع دو ضریح یك ضریح شش گوشه درست شده به احترام علی اكبر ـ علیه السّلام ـ و به نام آن حضرت است.
عبدالرّزاق حسنی ضریح امام حسین ـ علیه السّلام ـ را چنین توصیف كرده است:
«ضریح امام حسین ـ علیه السّلام ـ عبارت است از: یك بلندی (صندوق مانند) چوبی كه به عاج زینت شده و روی آن دو مشبك[5] قرار دارد، مشبك داخلی از فولاد گران قیمت و مشبك خارجی از نقرة روشن سفید است... به مشبك خارجی مشبك دیگری بدون این كه مانعی بین آن دو باشد، متصل است و فقط از هر طرف به اندازة یك متر كوتاه‌تر از مشبك خارجی متعلق به امام حسین ـ علیه السّلام ـ است و زیر آن مشبّك قبر علی بن الحسین ـ علیهم السّلام ـ است كه همراه پدر در یك روز شهید شده و در كنار پدر دفن گردیده است.[6]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. الارشاد، شیخ مفید.
2. مقتل الحسین، عبدالرزاق موسوی مقدم.
3. موجز تاریخ البلدان العرافیه، عبدالرزاق حسنی.
پي نوشت ها:ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] . مفید، الارشاد، سلسلة مؤلفات شیخ مفید، دار المفید للطباعة و النصر و التوزیع، ج11، صص 125 ـ 126، جزء 2.
[2] . مفید، همان، ص 114؛ خلیلی، جعفر، موسوعة العتبات المقدسه قم-كربلا، بیروت، منشورات مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، 1407 ق، ص 73، جزء8.
[3] . عبدالرزاق الموسوی، المقرم، مقتل الحسین ـ علیه السّلام ـ ، تهران، قسم الدراسات الاسلامیه، مؤسسه البعثة، ص320 ـ 321.
[4] . قمی، جعفر بن محمد، ابن قولویه، كامل الزیارات، مؤسسه نشر الفقاهه، چاپ اول، 1417 ق، صص 537 ـ 538، المقرم، همان، ص321.
[5] . هر چیز سوراخ، سوراخ پنجره مانند را مشبك گویند.
[6] . خلیلی، جعفر، موسوعة العتبات المقدسه، قسم كربلا، جزء 8، بیروت، منشورات مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ص 182، به نقل از حسنی، عبدالرزاق، موجز تاریخ البلدان العراقیّه.
منبع: اندیشه قم