رهروان ولایت ـ تربیت درست در یک کلام همان چیزی است که نتیجه‌اش عاقبت به خیری و به سلامت گذرکردن از دنیایی است که فرد در آن زندگی می‌کند. در واقع تربیت مقدمه‌ای است برای رسیدن به هدایت و کارکرد آن بسان یک نیرویی است که قرار است ما را از گذرگاه‌های پر پیچ و خم دنیا به سلامتی عبور دهد و ما را به شکلی صحیح و در کمال سلامت، قدمی به سرمنزل حقیقی خود که آخرت و بهشت برین الهی است نزدیک گرداند. امام علی علیه‌السلام با تاکید فروان درباره انسان و ارزش و قیمت او می‌فرمایند:« أَلَا إِنَّهُ لَيْسَ لِأَنْفُسِكُمْ ثَمَنٌ إِلَّا الْجَنَّةُ فَلَا تَبِيعُوهَا إِلَّا بِهَا؛[1] آگاه باشید!براى جان‌هاى شما بهايى جز بهشت نيست، پس آنها را جز به بهشت مفروشيد.»
بنا به فرموده معصومین علیهم‌السلام ارزش این دنیا و حرکت در آن وقتی می‌تواند نمایان شود که ما را به آن هدف والا هدایت سازد و چه چیزی این توانایی را دارد که فرد را به این موقعیت برساند مگر یک تربیت درست؟ آن هم تربیتی که ریشه اصلی آن را در همان سنین آغازین کودکی و حتی قبل از ولادت فرزند باید جستجو کرد.
هم روایات ما و هم علوم روانشناسی این نکته را تایید می‌کنند که نقطه آغازین تربیت حتی قبل از ولادت شروع می‌شود و مراقبت‌های بارداری و... در تربیت درست یا نادرست فرزندان اثری غیر قابل انکاری دارد. در این زمینه روایات متعددی وجود دارد که ما به ذکر دو نمونه از آن بسنده می‌کنیم.
پيامبرخدا صلى‌الله‌عليه‌وآله می‌فرمایند:«السَّعيدُ مَن سَعِدَ في بَطنِ اُمِّهِ، وَالشَّقِيُّ مَن شَقِيَ في بَطنِ اُمِّهِ؛[2] خوش‌بخت، كسى است كه در رَحِم مادرش خوش‌بخت شده است و بدبخت، كسى است كه در رَحِم مادرش بدبخت شده است.»
و در حدیثی دیگر راوی می‌گوید«سَأَلْتُهُ عَنْ شِرْكِ الشَّيْطَانِ قَوْلِهِ "وَ شارِكْهُمْ فِي الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ" قَالَ مَا كَانَ مِنْ مَالٍ حَرَامٍ فَهُوَ شِرْكُ الشَّيْطَانِ؛[3] از امام باقر علیه‌السلام درباره شریک شدن شیطان در اموال و اولاد انسان که در قول خداوند تبارک‌وتعالی در آيه 64/سوره اسراء آمده است سوال کردم ایشان فرمودند:آن نطفه ای که از مال حرام به وجود آید شیطان در آن شریک است.»
در واقع یکی از توضیحاتی که در باب این دو حدیث خصوصا حدیث اول باید داده شده این است که فعل اختیاری پدر و مادر به جهات مختلف در زمان قبل از ولادت در زمینه‌های سعادت و شقاوت و به عبارتی در تربیت فرزند تاثیر مستقیم و غیر قابل انکار دارد.
در کنار این توضیحاتی که داده شد ذکر این نکته نیز بسیار اهمیت دارد که اگر ما طالب عاقبت به خیری یا در واقع همان هدایت حقیقی از جانب خدا هستیم، چاره‌ایی نداریم جز این‌که به عنوان زمینه سازی برای این مسئله، به دنبال یک تربیت صحیح باشیم. خدا برای رسیدن انسان به این هدایت، اهلبیت علیهم‌السلام را معرفی کرده که در زیارت جامعه کبیره از آن بزرگواران به عنوان مصابیح الهدی نام برده شده است؛ ولی جالب اینجاست اگر بگوییم ما علاوه بر این که برای استفاده از هدایت و قرار گرفتن در کانون آن به پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله و خاندان پاک او نیاز داریم بلکه برای فراهم کردن زمینه رسیدن به این هدایت نیز به آنها نیازمندیم و سنگ بنای تربیت را باید بر پایه محبت پیامبر و اهلبیت اطهر او سلام‌الله علیهم قرار دهیم.
اگر بخواهیم بفهمیم که فرزندان ما بر مسیر تربیتی درست قرار دارند باید آنها را با این محبت بیازماییم و در مسیر بودن آنها را با معیار محبت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و اهل‌بیتش بسنجیم. در جریان شراکت شیطان در نطفه فرزندِ انسان به سبب استفاده از مال حرام که پیش‌تر به آن اشاره کردیم، شخصی از امام صادق علیه‌السلام سوال می‌کند:«فَبِأَيِّ شَيْءٍ يُعْرَفُ ذَلِكَ قَالَ بِحُبِّنَا وَ بُغْضِنَا؛[4] با چه چیزی فهمیده می‌شود که آیا شیطان در این نطفه شراکت داشته یا نه؟ ایشان می‌فرمایند: این مسئله با بررسی حب و بغض نسبت به ما در دل فرزند، مشخص می‌شود(اگر به ما محبت داشت پس شیطان در نطفه او شریک نبوده و اگر نسبت به ما بغض داشت پس شیطان در نطفه او شراکت کرده و اثر خود را نهاده است).»
و نیز اگر بخواهیم در فرزند خود زمینه‌های پذیرش تربیت درست را نهادینه سازیم بهترین پیشنهاد همان محبت به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و اهلبیت ایشان می‌باشد.
نبی مکرم اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرمایند:«أَدِّبوا أولادَكُم عَلى ثلث خِصالٍ: حُبِّ نَبيِّكُم وَحُبِّ أَهلِ بَيتِهِ و تلاوةِ القرآنِ؛[4] فرزندان خود را بر سه خصلت تربيت كنيد: دوستى پيامبرتان و دوستى خاندانش و قرائت قرآن.»
تربیت درست ما را به اهلبیت علیهم‌السلام که چراغ‌های هدایت هستند می‌رساند ولی همین تربیت درست اگر بخواهد محقق شود تحققش نیز با محبت به حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله و اهلبیت او میسر خواهد بود؛ محبت به پیامبری که خود رحمتی است برای تمام نسل‌های بشر و اساس بعثت او برای این استوار بوده که آخرین مراحل و مراتب از پاکی‌ها و درستی‌ها که دیگر بالاتر از آن مرحله و مرتبه‌ایی نیست را به همه جهانیان نشان دهد و همان‌گونه که چراغ هدایتی برای روشن کردن تاریکی‌های جاهلیت اُولی بوده برای نورانیت ظلمات جاهلیت مدرن نیز این نقش را نیز ایفا کند.
___________________________________________________
پی‌نوشت
1.غرر الحكم و درر الكلم (مجموموعة من كلمات و حكم الإمام علي عليه السلام)، ص177، 1جلد، دار الكتاب الإسلامي - قم، چاپ: دوم، 1410 ق.
2.، التوحيد شیخ صدوق ،ص356 ، 1جلد، جامعه مدرسين قم، چاپ: اول، 1398ق.
3.البرهان في تفسير القرآن، ج3، ص546، 5جلد، مؤسسه بعثه - قم، چاپ: اول، 1374 ش.
4.قاموس قرآن، مقدمه، ص2، 7جلد، دار الكتب الاسلامية - تهران، چاپ: ششم، 1412ق.