مقام معظم رهبری: ماه رمضان؛ یعنی ماه فرصت ها

ماه رمضان ماه عروج و معراج و تزکیه و تصفیه است.[1] از نگاه مقام معظم رهبری «مسألۀ اساسی در باب ماه رمضان این است که بشر فرصتی پیدا کند که در آن بتواند روح را که به عروج و اعتلا تمایل دارد، به سمت عروج و اعتلا سوق دهد و به خدا تقرب جوید.»[2] سه مطلب مهم در این ماه، روزه، ادعیۀ معصومین و قرآن است. قضیۀ روزه و لزوم رعایت اخلاص در آن و التفات به مراتب روزه‌­داران و سعی در ارتقای عیار روزۀ خویش و نیز مسئلۀ قرائت قرآن و اندیشیدن در مضامین آیات الهی که روشن است؛ در باب دعا هم باید به این نکته توجه نمود که «دعاها، هم کیفیّت سخن گفتن با خدا و استعانت از پروردگار و توجّه به خدا را به ما تعلیم می دهد، هم معارف بسیاری را که نظیر آن را انسان حتّی در روایات متعارف اخلاقی پیدا نم ­کند، به ما تعلیم می دهند.»[3]
مقام معظم رهبری می ­فرماید که اگر بخواهیم در یک جمله، ماه رمضان را تعریف کنیم، باید بگوییم: رمضان ماه فرصت­هاست.[4] فرصت برای تزکیه و اعتلای روح و نزدیک شدن به مقام قرب الهی و سنخیت بیشتر با ابرار و اولیای خدا، و یکی از اقدامات مهم قبل از این ماه و در ابتدای آن و نیز در تمام طول آن، مسئلۀ توبه است. ما غیر معصومین از گناه خالی نیستیم و به تعبیر امام راحل، محال عادی است که گناه نکنیم. با توجه به اینکه «ماه توبه»(شهر التوبه) یکی از نام­های ماه مبارک رمضان است،[5] عزم بر انجام یک توبۀ واقعی بسیار مهم است. به ویژه اینکه در این ماه شیاطین دربند هستند و درهای بهشت باز بوده و اینگونه مسئله‌­ای در تمام طول سال، بی­‌نظیر است.[6]
توبه مراتب، مقدمات و شرایطی دارد که در کتب متعدد می­ توان آن­ها را خواند. منتها بحث در این یادداشت، پیرامون زمان فوق ­العاده مهم ماه مبارک برای توبه به ویژه در اوایل آن و بخصوص در یکشنبۀ اول آن و انجام اعمال خاص یکشنبه ‌های ماه ذی­قعده است. عارف توانا مرحوم شیخ محمد بهاری همدانی می نویسد: پس از اینکه انسان مقدمات توبه را انجام داد، خوب است مقداری «تحصیل حزن» نماید.[7] حزن و اندوه معنوی بر خلاف توهم روانشناسان غیر دینی، امری نامطلوب و مضر نیست، بلکه حزن معنوی، شادابی روح و طراوات جان و نورانیتش را در پی دارد، زیرا این حزن انسان را به خدا نزدیک می­کند و هرچه انسان به خدا، که منبع طراوت و شادابی و نورانیت است، نزدیکتر شد، روحش که پاره‌­ای از روح خداست، بیشتر احساس طراوات و خوشی می کند. تحصیل، یعنی به دست آوردن؛ و کسی که تحصیل حزن کند، قلبش حزین خواهد شد و قلب حزین، مأوای تجلیات الهی است.
راه کسب و تحصیل حزن، استمرار عبادت به همراه اندیشه و تفکر در عواقب امور و کارهاست. اگر انسان خردمند به ارزش حزن پی ببرد و شبانه ­روز، به ویژه در ایامی خاص چون ماه مبارک، لختی درنگ و اندیشه نموده و پیرامون حجم فرصت هایی که می­تواند بهشت جاودان و رضوان الهی را با آنها بخرد، از دست داده یا در حال از دست دادن است، بیندیشد، خواه‌­ ناخواه حزن، انیس و همنشین وی خواهد شد. مرحوم ملا حسینقلی همدانی، که رئیس عارفان و اخلاقیون دوران معاصر شیعه است، می فرماید انسان باید در جهت اینکه واصل به مطلوب نشده، همواره فکرش مشغول باشد تا حزن قلبی پیدا کند. طبیعتا انسان زمانی که امور دنیوی و مادی را ندارد همواره ناراحت و نگران است و همّ و غمش در رسیدن به نداشته ‌های مادی است، اما متاع ماندگار اخروی که قابل قیاس با زندگانی فانی دنیوی نیست، هم باید ذهن آدمی را به خودش مشغول کند و وی به این بیندیشد که نداشته­‌ های معنوی او بسیار است و حداقل همان­طور که به دنبال برآورده کردن نیازهای مادی است، در پی تحقق آمال معنوی خویش هم باشد. دعا و توسل نیز در سوق داده‌­ شدن به این سمت تاثیر بسیار دارد و نباید مورد غفلت قرار گیرد.[8] مبادا فراموش کنیم که ماه رمضان با اینکه ماه خدا و ماه امیرالمؤمنین و ماه قرآن و ماه عبادت و روزه است، «ماه ولایت» در معنای عام آن نیز هست. یعنی همان­گونه که مسئلۀ ولایت امیرالمؤمنین و اولاد معصوم وی در عید غدیر(در نزول تدریجی قرآن) نازل شده، در شب قدر هم همان(به نزول دفعی) نازل شده است و توسل به صاحبان ولایت به‌­ویژه مولا علی(علیه­ السلام) و حضرت مهدی(عجل الله ‌فرجه) در کسب توفیقات انسان در این ماه و سایر اوقات زندگی­ اش اهمیتی بسزا دارد.
ــــــــــــــــــــــــــ
[1] . بیانات در دیدار فرماندهان نیروی انتظامی جمهوری اسلامی؛ 6 اردیبهشت 1394.
[2] . حدیث ولایت، ج4، ص61.
[3] . بیانات در دیدار مسئولان نظام در نهمین روز ماه مبارک رمضان ۱۴۳۵؛ 16 تیر 1393.
[4] . بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران‌؛ 26 شهریور 1386.
[5] . اقبال الاعمال، سید ابن طاووس، ج ۱، ص ۲۵.
[6] . المراقبات، میرزا جواد ملکی تبریزی، چاپ نهاوندی، ص89.
[7] . تذکره المتقین، شیخ محمد بهاری و دیگران، چاپ نهاوندی، ص47.
[8] . پندهای سعادت، محمدمهدی شب زنده دار، ص139 و 140.