هم برای شناسایی افراد خیرخواه از غیر آنها و هم برای شناخت خود لازم است كه اجمالاً با برخی نشانه‌های نُصح و خیرخواهی آشنا گردیم:
1 تا 4. نشانه‌های انسان خیرخواه در كلام پیامبرصلی الله علیه وآله
رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود: اَمَّا عَلامَةُ النَّاصِحِ فَأَرْبَعَةٌ یقْضِی بِالْحَقِّ وَیعْطِی الْحَقَّ مِنْ نَفْسِهِ وَیرضی لِلنَّاسِ ما یرضاهُ لِنَفْسِهِ وَلا یعْتَدِی عَلی اَحَدٍ؛ 12 امّا نشانه ناصح [و خیرخواه] چهار چیز است: 1. به حق داوری و حكم می‌كند؛ 2. و خود نیز حق را مراعات می‌كند [و به حق رفتار می‌كند] ؛ 3. و آنچه برای خود می‌پسندد، برای مردم نیز می‌پسندد؛ 4. و بر هیچ كس تعدّی [و تجاوز] روا نمی‌دارد.»
5. نهی از آنچه برای خود نمی‌پسندد
علی علیه السلام فرمود: «حَسَبُ الْمَرْءِ... مِنْ نُصْحِهِ نَهْیهُ عَمَّا لا یرْضاهُ لِنَفْسِهِ؛ 2 از خیرخواهی مرد همین بس كه... از آنچه برای خود نمی‌پسندد، [دیگران را] نهی نماید.»
6. فرمانبرداری از خدا
علی علیه السلام فرمود: «اِنَّ اَنْصَحَ النَّاسِ لِنَفْسِهِ أَطْوَعُهُمْ لِرَبِّهِ وَاِنَّ أَغَشَّهُمْ لِنَفْسِهِ أَعْصاهُمْ لِرَبِّهِ؛ 3 همانا مطیع‌ترین مردم برای خدا ناصح‌ترین آنان به خود می‌باشد و نافرمان‌ترین مردم نسبت به خداوند فریبكارترین نسبت به خود می‌باشد.»
7. حسود نباشد
كسی می‌تواند خیرخواه مردم باشد كه از پیشرفت دیگران ناراحت نشود و به تعبیر بهتر، حسود نباشد. حسود هرگز نمی‌تواند ناصح و خیرخواه خوبی برای مردم باشد.
امام صادق علیه السلام فرمود: «اَلنَّصِیحَةُ مِنَ الْحاسِدِ مُحالٌ؛ 4 خیرخواهی از انسان حسود [نسبت به دیگران محال است.» منظور محال عادّی است؛ یعنی معمولاً انسان حسود خیرخواه مردم نیست؛ نه محال عقلی؛ چون ممكن است در موردی بر اثر انفعال و... حسود هم بتواند خیرخواهی كند.
پی نوشت:
1) تحف العقول، ص 20؛ منتخب میزان الحكمة، ص 502، ح 6098.
2) كشف الغمّة، اربلی، ج 3، صص 137 - 138، به نقل از: منتخب میزان الحكمة، ص 502.
3) نهج البلاغة، ترجمه مكارم شیرازی، خطبه 86، ص 212؛ الدرة الباهرة، ص 26؛ منتخب میزان الحكمة، ص 502.
4) بحار الانوار، علامه مجلسی، ج 78، ص 194، ح 9.
منبع: ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره96.