چکیده: روش انبیاء تحریم لذت‌ها و تحریم غرائز مادی نیست، بلکه آنها به دنبال هدایت و جهت بخشیدن صحیح به غرائز و تمایلات بشر بوده‌اند.
اساسا ایجاد هرگونه اصلاح و تحولی در افراد جامعه مستلزم شناخت دقیق روحیات و خصوصیات و عادات و افکار آنهاست؛ چرا که امر خطیر اصلاح و تربیت، چیزی نیست که در خلاء صورت پذیرد و با خصوصیات و افراد با خلقیات و نظرات مختلف در ارتباط بوده و این خلقیات و نظرات نیز باید مورد توجه مصلحین واقع گردد.
یکی از خصوصیات اصلی در قوانین جامعه دینی مبتنی بودن قوانین، بر احکام دین و شرع مقدس می‌باشد.
نظام اسلامي در عين آنكه الهي است، مردمي نيز ميباشد. مهندسي نظام اجتماعي و سياسي اسلام، نه مانند نظامهاي استبدادي و ديكتاتورانه است كه جايگاهي براي مردم و مشاركت آنان در امور باقي نگذارد و نه مانند دمكراسي هاي سكولار و دينگريز است كه هواهاي نفساني و خواستهاي نفس آدميان، جاي را بر خدا تنگ كند و خود بنياد همه هنجارها، برنامهريزيها و قوانين باشد.
مردم در نظام اسلامي در عرض خدا (به عنوان یکفرد مستقل) قرار نميگيرند. در چنين نظامي منشأ حاكميت خداوند است؛ خدايي كه خالق، مالك، رب و پرورش دهنده انسانها و دوستدار و خيرخواه مردم است. او به اراده حكيمانه خود، مردم را به مشاركت طلبيده و از آنان خواسته است كه در چارچوب اصول، قوانين و هنجارهاي الهي، سرنوشت خويش را در دست گيرند و در پديدآوري نظام اسلامي و حفظ و صيانت از آن بكوشند.
بنابراين مشاركت مردم آنهم مردمي مؤمن، دينباور و دينخواه چيزي است كه خداوند اراده نموده و زمينههاي آن را فراهم كرده است. آموزههاي ديني، نمايشگر جايگاه بلند توجه به خصوصیلت مادی افراد در نظام اسلامي است تا به اين وسيله، مجالي فراخ براي مشاركت مردم و تضارب آرا و در نهايت رشد و بالندگي جامعه اسلامي فراهم آيد.
از این رو رهبران و مصلحان الهی به خوبی به این نکته واقف‌اند که دست یابی به اهداف والای انسانی و الهی بدون توجه به نیازهای ضروری و تمایلات فطری انسانها امکان‌پذیر نیست، از این رو نمی‌توان از کنار این خواسته‌های فطری که لازمه تداوم حیات بشر است به راحتی گذشت و به آن بی اعتنا بود.
درست به همین دلیل است که می‌بینیم پیامبران الهی از جنس بشر و با ساختاری همانند تمامی انسانها از حیث غرائز و نیازمندی‌های مادی انتخاب شده اند و پیامبر اکرم نیز به این امر اشاره دارند که من هم بشری از جنس خود شما هستم، چرا که در غیر اینصورت هیچگاه نمی‌توانستند نیازها و مشکلات، دردها و گرفتاری‌های مختلف انسانها را درک کنند و الگویی برای تبعیت آنها قرار گیرد.
قرآن کریم در قالب برخی داستانها به این امر اشاره دارند که رهبران دینی علاوه بر ارشاد و هدایت مردم و توجه به نیازهای معنوی آنها، به نیازهای مادی آنها مانند امنیت، معیشت و رفاه توجه داشته اند و برای آن تلاش و دعا می‌کرده‌اند، ازجمله:
1ـ ابراهیم خلیل در سرزمین مکه مشاهده می‌کنیم که در دعای خویش به درگاه الهی چنین عرضه می‌دارد:
«رَبِّ اجْعَلْ هَـَذَا بَلَداً آمِناً وَارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَرَاتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُم بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ [بقره/126] پروردگارا این سرزمین را شهری امن قرار ده و اهل آن را، آنهایی که ایمان به خدا و روز آخرت دارند، از ثمرات گوناگون روزی ده».
2ـ در داستان سرگردانی چهل ساله قوم بنی اسرائیل در صحرای وسیع و سوزان سینا می‌بینیم آنها با شکایت از گرمای شدید و تشنگی و گرسنگی روی به حضرت موسی آوردند و از وی خواستند تا نیازهای معیشتی آنان را برآورده سازد. به دنبال دعای حضرت موسی خداوند به نیازهای مادی آنها پاسخ مثبت داد و با جوشیدن دوازده چشمه آب برای دوازده گروه بنی اسرائیل عطش آنان سیراب شد و با سایبان شدن ابرها از گرمای شدید رهایی یافتند و با نزول «من» و «سلوی» (دو نوع غذای انرژی زا و مقوی) از گرسنگی نجات یافتند.(آیات 160 اعراف و 57بقره)
3ـ حضرت لوط برای اصلاح رفتار قومی که راهی انحرافی را در ارضای غریزه جنسی در پیش گرفته بودند، راهی مشروع و فطری در پیش روی آنها قرار میدهد و می‌گوید:
«هَؤُلَاءِ بَنَاتِي إِن كُنتُمْ فَاعِلِينَ [حجر/71] اینها دختران من هستند (آماده ام آنها را به ازدواجتان در آورم) اگر می‌خواهید کار صحیحی انجام دهید راه این است».
در نتیجه معلوم می‌شود که روش انبیاء تحریم لذت‌ها و تحریم غرائز مادی نیست، بلکه آنها به دنبال هدایت و جهت بخشیدن صحیح به غرائز و تمایلات بشر بوده‌اند. تا رهایی برای تکامل و پیشرفت انسانها به واسطه این جهت دهی‌ها ایجاد کرده و باعث تکامل آنها گردند.
منبع بیشتر برای مطالعه:
«اصلاح و افساد در داستانهای قرآن، حمید محمد قاسمی»