چکیده: امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «تلاش برای حاجت برادر مسلمان پاداش یک حج و یک عمره و دو ماه اعتکاف در مسجد الحرام را دارد».
ملا صدرا می گوید: انسانی که محصول عمر او ساختن یک قصر و تهیه کردن یک سلسله امور مادی و مالی باشد، هرگز ترقی نمی کند.
سپس در مثالی زیبا ادامه می دهد: شاخه های درختی که بالا آمده فرع درخت است نه اصل آن. اصل، که دهان و چشم و مغز و سر آن است، در گل فرو رفته است.
همین گونه انسانی که در طبیعت فرو رفته و دل به گل داده و تمام فکر و همتش آن است که از زمین در بیاورد و زمین را مزین کند، مانند درختی است که تمام عمق فکرش به درون خاک رفته و پاهای او چون شاخه بالا آمده باشد کجا او ترقی دارد؟ خاکی را روی خاکی انباشته، هرچه بیشتر به گل فرو برود شاخه ها و فرع آن بیشتر است. شاخه های درخت چنار بلندتر است، چون فرو رفتگی آن در عمق خاک بیشتر است.[1]
با این مقدمه می خواهیم عرض کنیم یکی از زمان هایی که انسان می تواند دلبستگی های خود را به عالم طبیعت کم کرده و به عالم معنا نزدیک تر شود، ایام اعتکاف است.
ایامی که انسان روزه دار در خانه خدای متعال مهمان است و با شرایطی که معتکف باید رعایت کند می تواند اندکی از تعلقات مادی فاصله بگیرد که خود تمرینی است برای همه ی ازمنه. اما به هر حال همین فرصت اندک را باید قدر دانست و از آن بهره برد.
امام پیرامون عظمت اعتکاف نکات قابل تاملی وجود دارد، از جمله اینکه:
یک: اعتکاف مانند نماز نیست که بتوان آن را در هر مکانی به جا آورد، بلکه باید در مسجد و خانه خدا باشد و آنهم نه هر مسجدی.
دو: ارزش اعتکاف به حدی است که یکی از برجسته ترین ارکان دین که روزه می باشد، شرط اعتکاف قرار گرفته است. همانطور که نماز بدون وضو صحیح نیست، اعتکاف هم بدون روزه صحیح نیست.
سه: معتکف از چند جهت به خدا نزدیک است. (هرچند خدای متعال به همگان نزدیک است؛ اما به روزه داران، نمازگزاران، و مهمانان خود نزدیک تر است.) حضورش در مسجد، نماز و روزه اش همگی مایه تقرب اوست.
حال اگر معتکف در چنین موقیعت شریف زمانی و مکانی قرار بگیرد و به دعا هم مشغول باشد، از خدایی حاجت می طلبد که میهمان خود ناامید بر نمی گرداند.
اما باید دانست که اعتکافی با این عظمت، خود تحت الشعاع عملی قرار می گیرد که بخاطر آن عمل امام حسن مجتبی (علیه السلام) اعتکافش را رها می کند و به دنبال آن کار خیر می رود.
میمون بن مهران می گوید: من در محضر امام مجتبی (علیه السلام) بودم، در حالیکه ایشان معتکف بودند. مردی خدمتشان آمد و عرض کرد: من به شخصی بدهکار هستم و طلبکار پولش را می خواهد و چون قدرت پرداخت ندارم، می خواهد مرا به زندان بیفکند. امام حسن (علیه السلام) فرمود: «پولی ندارم که دین شما را ادا کنم.
آن شخص عرض کرد: شما اگر بیاید با طلبکار صحبت کنید، ممکن است به خاطر شما مرا به زندان نبرد.
میمون بن مهران می گوید دیدم حضرت آماده شد که از مسجد خارج شود. عرض کردم: آیا فراموش کردید که در حال اعتکاف هستید و معتکف نباید از مسجد خارج شود؟
امام فرمود: فراموش نکرده ام؛ ولی پدرم از جدم نقل کرد که اگر کسی گره ای از کار مسلمین یا شخص مومنی بگشاید و حاجت او را برآورده سازد، مانند آن است که نه هزار سال خدا را عبادت کرده، روزه ها را به روزه و شب ها را به شب زنده داری سپری کرده باشد».[2]
آری این است اهمیت گره گشایی از کار مسلمین. در روایتی دیگر امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «تلاش برای حاجت برادر مسلمان پاداش یک حج و یک عمره و دو ماه اعتکاف در مسجد الحرام را دارد».[3]
- - - - - - - - - -
پی نوشت:
[1]. تفسیر القرآن الکریم، صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، ج1، ص117.
[2]. وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج10، ص550.
[3]. همان، ص555.