پس از ماهها تصرف و اشغال شهر، در نهایت در طی عملیات گستردهای با نام عملیات «بیت المقدس» که ۲۵ روز به طول انجامید و در چهار مرحله اجرا شد، شهر به محاصره کامل نیروهای ایرانی درآمد و پس از انهدام قوای عراقی و اسارت شماری از نیروهای آن، در ۳ خرداد سال۱۳۶۱ش خرمشهر بهطور کامل آزاد شد.
فتح خرمشهر در عملیات بیت المقدس | آزادسازی خرمشهر در ۳ خرداد سال۱۳۶۱ش از رخدادهای مهمِ تاریخ جنگ ایران و عراق است. این شهر پس از ۵۷۸ روز اشغال توسط ارتش بعث عراق بهدست نیروها و رزمندگان ایرانی آزاد شد. خرمشهر، از شهرهای خوزستان، اولین شهری بود که مورد تهاجم عراقیها قرار گرفت. این شهر، علیرغم ۳۴ روز مقاومت و تلاش رزمندگان و مردم، سرانجام در ۴ آبان سال ۱۳۵۹ش، به اشغال ارتش بعثی عراق درآمد.
در فاصله ماههای مهر تا دی ۱۳۵۹ش، پس از سقوط خرمشهر، نزدیک به سه ماه عملیاتهایی برای آزادسازی شهر از طرف ارتش، سپاه پاسداران و نیروهای مردمی انجام شد، اما نتیجه مؤفقیتآمیزی حاصل نشد. پس از ماهها تصرف و اشغال شهر، در نهایت در طی عملیات گستردهای با نام عملیات «بیت المقدس» که ۲۵ روز به طول انجامید و در چهار مرحله اجرا شد، شهر به محاصره کامل نیروهای ایرانی درآمد و پس از انهدام قوای عراقی و اسارت شماری از نیروهای آن، در ۳ خرداد سال۱۳۶۱ش خرمشهر بهطور کامل آزاد شد و پرچم جمهوری اسلامی ایران بر فراز مسجد جامع این شهر به اهتزاز درآمد.
عملیات بیت المقدس
در منطقهای به وسعت ۶۰۰۰ کیلومتر مربع در تاریخ ۱۰ اردیبهشت ماه ۱۳۶۱ش آغاز گردید و طی ۲۵ روز در چهار مرحله به طول انجامید:
مرحله اول این عملیات در ۳۰ دقیقه بامداد در روز ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱ش و با حمله نیروهایی از قرارگاههای فتح، کربلا، قدس و تیپهای ۲۵ کربلا، بیت المقدس و ثارالله، به مواضع عراقی آغاز شد. تیپهای بیت المقدس و ثارالله موفق شدند که با وجود فشار سنگین، از مواضع تحت تصرف عراقیها عبور کرده و منطقهای در جنوب رودخانه «کرخه کور» را به عنوان سرپل، تصرف کنند. در محور قرارگاه فتح، نیروها ضمن عبور از رودخانه کارون خود را به جاده اهواز-خرمشهر رساندند و به ایجاد استحکامات پرداختند و در محور قرارگاه نصر، یگانها به دلیل تأخیر در حرکت نیروها و وجود باتلاق در کنار جاده اهواز-خرمشهر مؤفق به تصرف اهداف مورد نظر و الحاق با قرارگاه فتح نشدند.
دومین مرحله از عملیات در ساعت ۲۲:۳۰ روز ۱۶ اردیبهشت ۱۳۶۱ش آغاز شده و تصمیم گرفته شد که قرارگاههای «فتح» و «نصر» از جاده اهواز – خرمشهر به سمت مرز پیشروی کنند و قرارگاه «قدس» نیز ماموریت یافت تا به صورت محدود برای تصرف سرپل در جنوب کرخه کور اقدام نماید و سپس آن را گسترش دهد. نیروهای قرارگاه «فتح» در همان ساعات اولیه به جاده مرزی رسیدند و یگانهای قرارگاه «نصر» نیز با اندکی تاخیر و تحمل فشارهای سنگین، به مرز رسیده و به قرارگاه «فتح» ملحق شدند. در پی این عملیات، برخی از نیروهای عراقی مجبور به عقبنشینی شده و تعدادی از آنها به اسارت گرفته شدند و بدین ترتیب جاده اهواز-خرمشهر و نیز مناطقی نظیر جفیر، پادگان حمید و هویزه آزاد شدند.
سومین مرحله در آخرین ساعات روز ۱۹ اردیبهشت ماه ۱۳۶۱ش با نیروهایی متشکل از چهار تیپ مستقل سپاه پاسداران و دو تیپ ارتش، آغاز شد و به دلیل هوشیاری نیروهای عراقی و تمرکز بر خطوط پدافندیاش، نیروهای ایرانی در انجام ماموریت خود توفیق نیافتند. تکرار این عملیات در روز بعد نیز به شکست انجامید، به همین خاطر تصمیم گرفته شد تا برای انجام عملیات نهایی فرصت بیشتری به یگانها داده شود و مقرر شد دو تیپ المهدی(عج) و امام سجاد(ع) از قرارگاه «فجر» نیز در حرکت بعدی استفاده شود.
مرحله چهارم عملیات با هدف محاصره و آزادسازی خرمشهر در ساعت ۲۲:۲۵ دقیقه مورخ ۱ خردادماه ۱۳۶۱ش آغاز شد. یگانهای قرارگاه «فتح» پس از درگیری و پیشروی موفق شدند که با روشن شدن هوا در پلیسراه خرمشهر، نیرویهای بعثی را منهدم کنند و نیروهای قرارگاه «فجر» با عملیات خود توانستند «پل نو» را تصرف کنند و به سمت «شطالعرب» پیشروی کنند. نیروهای قرارگاه «نصر» نیز در امتداد مرز پیشروی کرده و با پاکسازی و انهدام نیروهای بعثی به سمت جنوب حرکت کردند و بدین ترتیب شهر خرمشهر بهطور کامل به محاصره نیروهای ایرانی درآمد. اگرچه نیروهای عراقی همچنان مقاومت میکردند؛ اما در روز ۲ خردادماه حلقه محاصره خرمشهر تنگتر شد و بخشی از نیروهای عراقی به اسارت درآمدند و در نهایت در ساعت ۱۴ روز ۳ خردادماه ۱۳۶۱ش شهر خرمشهر بهطور کامل آزاد و پرچم جمهوری اسلامی ایران بر فراز مسجد جامع این شهر به اهتزاز درآمد.
منبع: ویکی شیعه