چکیده : جهاد دانشگاهی از اول خواست بگويد که نيروهای مؤمن، حزب اللهی، انقلابی و کمربستگان انقلاب آن‌چنان که دشمن می‌خواهد وانمود کند، عبارت نيستند از يک عده مردمی که از دانش، معرفت، تخصص و تجربه تهی هستند.
جهاد دانشگاهی یک نهاد فرهنگی، پژوهشی و آموزشی است. پس از پيروزی انقلاب اسلامی، فضای جامعه از فرهنگ طاغوتی پاك نشده بود و مظاهر آن در همه جا به چشم میخورد، هم‌چنين عوامل فعال طاغوتی در دانشگاه‌ها مانع اشاعه فرهنگ اسلامی بودند، دانشجويان در برابر اين مسأله، به مقابله برخاستند و دانشگاه‌ها تعطيل شد. حضرت امام این حرکت را تایید کردند، و دستور تشکیل نهاد انقلابی جهاد دانشگاهی را دادند.
در پی فرمان رهبركبير انقلاب‌اسلامی حضرت امام خمينی(قدس سره الشريف) در تاريخ 23/3/59 مبنی بر تشكيل ستاد انقلاب فرهنگی، ستاد مزبور در جلسه مورخ 16/5/59 به منظور تحقق بخشيدن به اهداف انقلاب فرهنگی، جهاد دانشگاهی را به عنوان يك نهاد انقلابی و برخاسته از انقلاب فرهنگی تأسيس كرد.
پس از تبديل ستاد به شورای عالی انقلاب فرهنگی، اساس‌نامه اين نهاد در تاريخ 11/9/65 مورد تجديد نظر قرار گرفت و با حذف وظيفه مشاركت در مديريت اداره دانشگاه‌ها و تأكيد بر انجام فعاليت‌های فرهنگی و تحقيقاتی به منظور اسلامی شدن دانشگاه‌ها به تصويب رسيد. لذا جهاد دانشگاهی نهادی عمومی و غیردولتی است زیر نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی، و از لحاظ اداری، استخدامی و مالی، تابع مقرراتی است که به تصویب هیات امنای جهاد دانشگاهی برسد.
اين نهاد پلی ميان دانشگاه و جامعه است. عمده‌ترين هدف جهاد دانشگاهی در حال حاضر، عينيت بخشيدن به آرمان‌های انقلاب‌اسلامی در سطح دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، تحقق اهداف انقلاب فرهنگی، گسترش گرايش دينی و مذهبی در بين دانشجويان، توسعه فنّاوری با بهره‌گيری از نيروهای متخصص داخلی برای حذف وابستگی‌های علمی، فرهنگی، و استقرار نظام آموزش‌عالی مبتنی بر ارزش‌های اسلامی در سطح دانشگاه‌هاست.
برای آشنايی بيشتر با اين نهاد، به اهداف کلی آن در چند بخش می‌پردازيم:
الف) گسترش تحقيقات و شكوفايی روحيه تتبع و استعدادها در سطح جامعه برای رسیدن به خوداتكايی؛
ب) توسعه امور فرهنگی در سطح جامعه از طريق هم‌كاری با حوزه، دانشگاه و ساير مراجع و نهادهای فرهنگی به خصوص برای نسل جوان؛
ج) گسترش طرح‌های كاربردی و نيمه صنعتی از طريق پيوند با مراكز علمی و تحقيقاتی به منظور به كارگيری نتايج پژوهش‌ها.
هم‌چنين اين نهاد برای عينيت بخشيدن به آرمان‌های انقلاب‌اسلامی در سطح دانشگاه‌ها وظايفی هم دارد که آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهيم:
1. تبليغ و ترويج فرهنگ و هنر اسلامی و برنامه‌ريزی فرهنگی و تربيتی و ايجاد آمادگی فكری و مكتبی در قشر جوان به خصوص دانش‌آموزان دبيرستانی و دانشجويان به منظور مقابله با غرب زدگی و انحرافات در چارچوب سياست‌های فرهنگی كشور.
2. ايجاد تشكيلات مناسب به منظور تأليف، ترجمه و انتشار كتب، نشريات نتايج تحقيقات و مقالات علمی، فرهنگی و توليد مواد كمك آموزشی
3. انجام دادن تحقيقات توسعه‌ای و كاربردی
4. پی‌گيری طرح‌های تحقيقاتی جهاد تا پايان مرحله نيمه صنعتی و صنعتی
5. ارائه خدمات علمی، فنی در زمينه‌های مختلف و مورد نياز جامعه
6. حمايت، تشويق و جذب دانشجويان و پژوهش‌گران جوان و مستعد و برنامه‌ريزی و ايجاد شرايط و امكانات لازم به منظور فراهم آوردن زمينه فعاليت‌های علمی و پژوهشی آنان بر مبنای شناخت مشكلات واقعی و نيازهای تخصصی جامعه.
7. اجرای دوره‌های رسمی آموزش‌های علمی، كاربردی مطابق ضوابط و مقررات آموزش عالی كشور.
8. ايجاد تشكيلات آموزشی و تحقيقاتی مطرح شده در بندهای اين ماده بر اساس قوانين و مقررات آموزش عالی.
9. مشاركت در ايجاد زمينه‌های مناسب برای اشتغال بيشتر فارغ التحصيلان دانشگاهی.[1]
از ديگر وظايف مهم ديگر جهاد دانشگاهی توجه به کتاب و کتاب‌خوانی و نقد کتاب است.
توجه به کتاب و کتاب خوانی، يکی از سرفصل‌های مهم فعاليت‌های فرهنگی جهاد دانشگاهی است.
به اين منظور، اين نهاد از سال 1362، توليد و انتشار کتاب را با هدف‌های کمک به دانشجويان براي دست‌يابی به منابع علمی، و ايجاد ارتباط با استادانی که آثار خود را از طريق امکانات جهاددانشگاهی در اختيار جامعه دانشگاهی کشور قرار دهند، آغاز کرد.
اين نهاد به منظور پر کردن خلاء موجود در زمينه توليد کتاب، به تشکيل گروه‌های آموزشی پرداخت و با توجه به نيازهای دانشجويان و پيشنهادهای استادان و محققان به تأليف و ترجمه کتاب‌های درسی دانشگاهی پرداخت.
يکی از برنامه‌های دیگر جهاد دانشگاهی نقد کتاب‌های منتشر شده در دانشگاه‌هاست و واحدهای جهاد در دانشگاه‌ها، نقد و بررسی کتاب را به طور مرتّب در دستور کار خود قرار داده‌اند.
اين واحدها، با برپايی جلسه‌هايی با استادان نويسنده و دعوت از نويسندگان کتاب‌ها و تشکيل ميزگرد، به نقد و بررسی کتاب‌ها می‌پردازند.
علت اين کار هم اين است که آن‌ها معتقدند که دانشگاه محل بحث و پژوهش و نقد و نظر است و در غير اين صورت، تفاوتی ميان دانشگاه و مقطع دبيرستان نخواهد بود.
مقام معظم رهبری در مورد تشکيل جهاد دانشگاهی چنين می‌فرمايند: «مجموعه شما جهاد دانشگاهی يک حرفی زد که بحمداللّه اين حرف، امروز تقريبا در کشور ثابت شده است. جهاد دانشگاهی از اول خواست بگويد که نيروهای مؤمن، حزب اللهی، انقلابی و کمربستگان انقلاب آن‌چنان که دشمن می‌خواهد وانمود کند، عبارت نيستند از يک عده مردمی که از دانش، معرفت، تخصص و تجربه تهی هستند».
هم چنين ايشان در جای ديگری فرموده‌اند: «تاکنون، کارنامه درخشان جهاد دانشگاهی نيز بيانگر آن‌است که اين نهاد، تجلی‌گاه تعهد و فرهنگ ناب در محيط های علمی بوده است و نام جهاد، همواره با تبلور فرهنگ، معنويت و حفظ اصول و ارزش‌های متعالی، عجين بوده است».
هم‌چنین در جای دیگر می‌فرمایند: «جهاد دانشگاهی می‌تواند آن دستگاهی باشد که این موج جوان دانشجوی کشور را در داخل دانشگاه‌ها هدایت و این‌ها را به پختگی و کمال لازم برساند».
------------------------------------------------------------
پی‌نوشت
[1]. ابن بند درجلسه 472 مورخ 13/10/79 شورای عالی انقلاب فرهنگی به وظايف كلی جهاد اضافه گريده است .
[2]. استفاده شده از سايت دفتر بودجه، تشكيلات و روشها، جهاد دانشگاهی bom.acecr.ac.ir
[3]. استفاده شده از سايت www.jahad.ac.ir