علت استفاده کردن ازعلم غیب

در موارد متعددي كه لازم و ضروري بوده است معصومين عليهم السلام از علم غيبي و پيشگوييهاي غيبي استفاده كرده اند و در مواردي كه اساس حقانيت اسلام يا مصالح عالي اُمّت (همچون مشروعيت امامت آنان) در معرض خطر قرار مي گرفت، از اين آگاهي به صورت "ابزار" هدايت استفاده مي كردند، تا آنجا كه مي توان گفت پيشگوييها و گزارشهاي غيبي امامان، بخش مهمّي از زندگينامه آنان را تشكيل مي دهد، ولي با يك نگاه گذرا به زندگاني امام حسن عسكري عليه السلام در مي يابيم كه آن حضرت بيش از امامان ديگر آگاهي غيبي خود را آشكار نموده و از آن بهره برده است. (1)
در اين قسمت، اين موضوع را مورد بررسي قرار مي دهيم كه چرا حضرت عسكري عليه السلام به صورت گسترده از علم غيبي استفاده كرده است.

1. شرائط نامساعد
اولين عاملي كه مي توان به آن اشاره نمود، شرائط نامساعد و جوّ اختناقي است كه براي حضرت عسكري و پدر بزرگوارش پيش آمد. از زماني كه امام هادي عليه السلام به صورت اجباري به سامرا مُنتقل گرديد، به شدّت تحت كنترل بود، از اين جهت امكان معرّفي فرزندش "حسن" به عنوان جانشين و امام بعدي براي شيعيان وجود نداشت، و كوچك ترين گامي در اين مسير مي توانست جان فرزندش را به شدّت به خطر اندازد.

به همين دليل كار معرّفي امامتِ حضرت عسكري عليه السلام به شيعيان و گواه گرفتن در اين باب در ماههاي پاياني عمر امام هادي عليه السلام صورت گرفت(2) به گونه اي كه هنگام رحلت حضرت هادي عليه السلام هنوز بسياري از شيعيان از امامتِ امام حسن عسكري عليه السلام آگاهي و اطلاع نداشتند. (3) به اين جهت مجبور بود جهت معرّفي خويش از علوم غيبي و پيشگوييهاي پنهاني استفاده كند.

2. مطرح شدن امامت محمد!
عامل ديگر در اين زمينه اعتقاد گروهي از شيعيان به امامت "محمد بن علي" برادر حضرت عسكري عليه السلام در زمان حيات حضرت هادي عليه السلام بود، هرچند حضرت با آن مبارزه مي كرد، ولي در عين حال عده اي تلاش داشتند اين مسئله را تبليغ و تثبيت نمايند. پس از شهادت امام هادي عليه السلام گروهي از نادانان و خيانت كاران همچون "ابن ماهويه" اين پندار را دستاويز قرار داده و به انحراف و گمراه ساختن افكار شيعيان از امامت حضرت عسكري عليه السلام پرداختند." (4)

اين عوامل باعث شده بود كه گروهي نسبت به امامت آن حضرت تشكيك روا دارند، و حضرت را مورد امتحان و آزمايش قرار دهند. (5) و يا در اين زمينه با حضرت مكاتبه نمايند. (6) كه از داستانهاي آتي به خوبي اين مسئله را مي توان متوجّه شد. تا آنجا حضرت مورد شك و ترديد قرار گرفته بود كه در پاسخ گروهي از شيعيان در اين زمينه دردمندانه فرمود:

"ما مُنِيَ اَحَدٌ مِنْ آبائي بِمِثْلِ ما مُنِيتُ بِهِ مِنْ شَكِّ هذِهِ الْعِصابَةِ فِيَّ فَاِنْ كانَ هذَا الاَْمْرُ اَمْراً اِعْتَقَدْتُمُوهُ وَ دِنْتُم بِهِ اِلي وَقْتٍ ثُمَّ يَنْقَطِعُ فَلِلشّكِ مَوْضِعٌ وَ اِنْ كانَ مُتَّصِلاً مَااتَّصَلَتْ اَمُورُ اللَّهِ فَما مَعْني هذَا الشّكِّ؟(7)؛

هيچ يك از پدرانم، آن گونه كه من گرفتار ترديد [گروهي از ]شيعيان شدم مورد ترديد واقع نشدند. اگر اين موضوع (امامت) كه شما به آن معتقد و پاي بنديد موقت و منقطع بود، جاي شك و ترديد داشت و اگر امامت امري است پيوسته و مستمر كه [چنين است و ]تا امور الهي جريان دارد پابرجاست، ديگر اين شك و ترديد چه معنا دارد؟"

به راستي خداوندي كه نامش بلند است، حجّتش را از ديگر مخلوقاتش ممتاز نموده [به اين صورت كه ] به او شناخت همه چيز را عطا فرموده و او (حجّت خدا) به زبانهاي مختلف، اسباب و علل كارها و حوادث [گوناگون كه پيش مي آيد] آگاهي و شناخت دارد، اگر اين نبود، بين حجّت (امام) و مردم فرقي نبود.

حضرت عسكري عليه السلام براي از بين بردن شك و ترديدها، حفظ ياران و دلگرمي آنها، و يا هدايت گمراهان، ناگزير بود از علوم غيبي استفاده كند، و اين راه بهترين روش براي هدايت، جلب مخالفان، و تقويت ايمان و برطرف شدن شك و ترديد، از دل شيعيان بود.

پی نوشت:

1) ر.ك: سيره پيشوايان، مهدي پيشوايي، ص 644.
2) حياة الامام العسكري، محمدجواد طبسي، دفتر تبليغات اسلامي قم، ص 121، سيره پيشوايان، همان، ص 644.
3) اثبات الوصية، مسعودي، نجف، المطبعة الحيدريه، 1374، ص 234، سيره پيشوايان، همان، ص 645.
4) همان.
5) اثبات الوصية، همان، ص 246.
6) همان، ص 238.
7) تحف العقول، علي بن شعبة الحرّاني، ترجمه حسن زاده، انتشارات آل علي عليه السلام، 1382، ص 888، ح 7.
 ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره90

منبع: سایت ذی طوی