مهدي سليماني آشتياني
انبياي الهي سختیهای بسیاری را به جان خريدند تا در فکر و زندگی غفلت زدگان، اصلاحات اساسي ايجاد كنند؛ اما هرگز نتوانستند برخی را هدايت كرده، به سعادت برسانند. البته اين اشكال به انبيا مربوط نيست؛ بلكه به عملكرد خود آن مردم باز مي گردد. يكي از مهم ترين عواملي كه مي تواند علت اين شقاوت باشد، لقمه هاي حرامي است که به پوست و خون تبدیل شده است.
زماني كه حضرت اباعبدالله(ع) به كربلا رسيد، فرمود: «اِنَّ النَّاسُ عَبِيدُ الدُّنْيَا وَ الدِّينُ لَعِقٌ عَلَى أَلْسِنَتِهِمْ يَحُوطُونَهُ مَا دَرَّتْ مَعَايِشُهُمْ فَإِذَا مُحِّصُوا بِالْبَلَاءِ قَلَّ الدَّيَّانُونَ؛ مردم، بندة دنيا مي باشند. دين، لقلقة زبان ايشان است، ]آنها[ تا آن موقعي ديندارند كه معيشت شان تأمين شود؛ اما وقتي به وسيلة بلا آزمايش شوند، دينداران، اندك خواهند بود.»
ابن زياد از عمر سعد خواست تا با امام حسين (ع)بجنگد؛ اما او از قبول اين امر خودداري كرد؛ ولي پس از وعده هاي ابن زياد مبني بر اعطاي حكومت ري، جنگ با حضرت را پذيرفت و همراه چهار هزار نفر حركت كرد. امام حسين(ع) قبل از آغاز جنگ، چند بار با عمر سعد صحبت كرد و او را از عواقب اين كار بر حذر داشت و فرمود كه هيچ گاه به آرزويش براي حكومت بر ري نخواهد رسيد.
حضرت سيدالشهداء(ع) در روز عاشورا خطبه خواند تا شايد اين انسانهاي غافل از خواب سنگين غفلت بيدار شوند و كساني كه فريب خورده اند - چه كساني كه به آنها وعدة پول و رياست داده شده و چه كساني كه ترسانيده شده اند - از اين راه هلاكت بار نجات يابند؛ اما آنان به سخنان حضرت بي اعتنايي كردند. اينجاست كه حضرت از راز اين بی اعتنایی برمي دارد و مي فرمايد: «فَقَدْ مُلِئَتْ بُطُونُكُمْ مِنَ الْحَرَام ؛ شكمهايتان از حرام پر شده است.»
یعنی چون لقمة حرام خورده ايد، هيچ سخن حقي در شما اثر نمي كند و همين باعث مي شود كه به حرفهاي من گوش ندهيد.
افرادی كه عمر سعد به صحراي كربلا آورده بود، مسلماً به غذا و خوراك نياز داشتند. تمامي هزينه ها و غذاهای سربازان از بيت المال مسلمين تأمین می شد. عمر سعد اموال مسلمانان را به شكمهاي آنها مي ريخت. هر چند نماز مي خواندند و عبادت مي كردند؛ اما مال حرام در دل آنها چنان اثر كرده بود كه در واقع نه گوشهايشان مي شنيد و نه چشمانشان مي ديد.
رشوه خواری و حادثه عاشورا
يكي از عوامل مهم انحراف انسان از مسير حق و عدالت، قدرت طلبي و دنياپرستي است. دلبستگي قاتلان امام حسين(ع) به زرق و برق دنيا و آرزوهاي طولاني، عامل ارتكاب آن جنايات بزرگ شد.
به طور قطع، دنياخواهي در کار عاملان اصلي جنگ، همچون يزيد، ابن زياد و فرماندهاني چون عمر سعد و شمر (لعنة الله عليهم)، در واقعة كربلا نقش اساسي داشته است. اين افراد براي رسيدن به منافع مادي و نيل به قدرت، به قتل جگرگوشة رسول خدا(ص) راضي شدند؛ چنان كه عامر بن مجمع بن عبدالله عائذي به امام گفت: رؤساي آنها رشوة فراوان گرفته اند و خورجينهاشان پر شده است؛ از این رو همگی عليه تو هستند. البته تمام كساني كه در كربلا حضور داشتند به علت قدرت طلبي نيامده بودند؛ بلكه عده اي نيز به خاطر مال دنيا در مقابل فرزند رسول خدا(ص) ايستادند.
هواپرستی
هوا و هوس و گرایش به باطل، نقطة مقابل حقيقت است. هوس از شهواتِ نفساني نيرو مي گيرد. عالم بزرگوار، صاحب كتاب «نزهة النواظر» مي نويسد: «ريشة هوا از چهار چيز است:
1. از خوردن مال حرام؛
2. از غفلت كردن در انجام فرایض و تكاليف واجب؛
3. از سستي و مسامحه در به جا آوردن آداب و سنن الهي؛
4. از بي باكي در فرو رفتن در شهوات نفساني و لهو و لغو.
بنابراين، انسان بايد از مال حرام اجتناب كند؛ زیرا اشدّ انواع مهلكات و اعظم موانع وصول به سعادات است و اكثر مردم كه از فيوضات و توفيقات محروم هستند، به واسطة همين امر است. پس كسي كه مي خواهد نجات یابد، بايد از به دست آوردن حلال دست نكشد و دست و شكم خود را به هر غذايي (حرام و شبهه ناك) آلوده نكند و از ظلم، عدوان، خيانت در امانت، حيله، غضب، دزدي، كم فروشي، رشوه، ربا و ... بپرهیزد و لباس ورع و تقوا را بر خود بپوشاند: لِباسُ التَّقْوى ذلِكَ خَيْرٌ؛ «و لباس تقوا براي شما بهتر است.»
آنچه اندر شرع باشد ناپسند
گِرد آن هرگز مگرد، اي هوشمند
هر چه را كرده است بر تو حق، حرام
دور باش از وي كه گردي نيكنام
پيامبر عظيم الشأن اسلام(ص) در حجة الوداع فرمود: آگاه باشيد كه روح الامين در قلب من دميد كه: هيچ كس نمي ميرد، مگر آنكه روزيش را كاملاً دريافت مي دارد، پس كمتر دنبال طلب دنيا باشيد. اگر روزيتان به تأخير افتاد، مبادا از طريق معصيت، آن را بجوييد، همانا خداوند متعال، روزي حلال را بين مردم تقسيم نمود؛ ولي حرامي را تقسيم نكرده است. كسي كه صبر كند و تقوا را مراعات نمايد، روزي حلال خدايي به او مي رسد و كسي كه پرده دري كند و عجله نمايد و از غير طريقِ حلال، آن را دريافت كند، در دنيا از روزي حلالش به همان مقدار، كم خواهد گرديد و در آخرت نيز برای آن به ميز محاكمه كشيده خواهد شد.»
اثرات لقمة حرام:
1. پذيرفته نشدن نماز و دعا:
طبق روايات بسياري كه از اهل بيت(ع) به ما رسيده است، اثر لقمة حرام تا چهل روز در بدن انسان باقي مي ماند و دعاي شخص در اين مدت پذيرفته نمي شود. خاتم الانبيا حضرت محمد مصطفي(ص) فرمود: «مَنْ أَكَلَ لُقْمَةَ حَرَامٍ لَمْ تُقْبَلْ لَهُ صَلَاةٌ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً وَ لَمْ تُسْتَجَبْ لَهُ دَعْوَةٌ أَرْبَعِينَ صَبَاحا؛ و «مَنْ أَحَبَّ أَنْ يُسْتَجَابَ دُعَاؤُهُ فَلْيُطَيِّبْ مَطْعَمَهُ وَ مَكْسَبَهُ؛ هر كه لقمة حرامي بخورد، تا چهل شب نمازش قبول نمی شود و تا چهل روز دعايش مستجاب نگردد.» و «هر كس دوست دارد كه دعايش مستجاب شود، خوراك و كسبش را پاكيزه كند» و در حديث قدسي آمده است: «فَمِنْكَ الدُّعَاءُ وَ عَلَيَّ الْإِجَابَةُ فَلَا تَحْجُبْ عَنِّي دَعْوَةً إِلَّا دَعْوَةَ آكِلِ الْحَرَامِ؛ از تو دعا و از من اجابت است. هيچ دعايي از من محجوب نمي شود، جز دعاي حرام خور.»
2. مانع بهشت:
هر گوشتي كه از لقمة حرام برويد، مانع ورود به بهشت مي شود. امام باقر(ع) فرمود: «الذُّنُوبُ كُلُّهَا شَدِيدَةٌ وَ أَشَدُّهَا مَا نَبَتَ عَلَيْهِ اللَّحْمُ وَ الدَّمُ لِأَنَّهُ إِمَّا مَرْحُومٌ وَ إِمَّا مُعَذَّبٌ وَ الْجَنَّةُ لَا يَدْخُلُهَا إِلَّا طَيِّبٌ؛ تمام گناهان، سخت است (از نظر نافرماني خدا و كيفر و عقوبت آنها)؛ ولي سخت ترين آنها گناهاني است كه با آن، گوشت و خون برويد (مانند خوردن مال حرام)؛ زيرا آن گنهكار يا بخشوده و يا معذب گردد، و جز شخص پاك به بهشت وارد نشود (پس چنين گنهكاري بايد در برزخ و يا محشر عذاب كشد تا آن گوشت و خونش بريزد و تصفيه گردد، و سپس داخل بهشت شود).»
3. لعن فرشتگان:
حضرت رسول اكرم(ص) فرمود: «إِذَا وَقَعَتِ اللُّقْمَةُ مِنْ حَرَامٍ فِي جَوْفِ الْعَبْدِ لَعَنَهُ كُلُّ مَلَكٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ الْخَبَرَ بِطُولِه؛ هر گاه يك لقمه حرام در معده بنده قرار گيرد، تمامى فرشتگان آسمانها و زمين او را لعنت كنند.»
لقمه كامد از طريق مشتبه
خون خور و خاك و بر آن دندان منه
كان تو را در راه دين مفتون كند
نور عرفان از دلت بيرون كند
4. شفاعت نشدن در قيامت:
امير المؤمنين(ع) در وصيت خود به امام حسن(ع) فرمود: «وَ لَا يَرِدُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ(ص) مَنْ أَكَلَ مَالًا حَرَاماً لَا وَ اللَّهِ لَا وَ اللَّهِ لَا وَ اللَّهِ؛ كسي كه مال حرام بخورد، در قيامت بر رسول خدا وارد نمی شود؛ به خدا سوگند! به خدا سوگند! به خدا سوگند!» «وَ لَا يَشْرَبُ مِنْ حَوْضِهِ وَ لَا يَنَالُ شَفَاعَتَهُ؛ و از حوض كوثر نمي نوشد و مشمول شفاعت آن حضرت نمي گردد.»
5. مشارکت شیطان:
خداوند متعال در كتاب محكم خود فرموده است: وَ شارِكْهُمْ فِي الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلاد. ابليس براي فريب دادن از راه هاي مختلف و متناسب با روحيه و شغل افراد وارد مي شود، مانند: تبليغات رنگارنگ، وعده ها، آرزوها، وسوسه ها، همراهي، مشاركت و... انسان را محاصره مي كند و در اين ميان، عد ه اي همراه او مي شوند.
در بعضي از روايات، مصاديق شريك شدن شيطان در اموال و اولاد انسان، بيان شده است؛ از جمله: كسي كه باكي ندارد چه مي گويد و يا درباره او چه گفته مي شود و دست به هر كاري مي زند و علناً گناه يا غيبت مي كند، مولود مشارکت شيطان است. همچنين: كسب لقمة حرام، حرام خوري، زنا و به وجود آوردن نسلي فاسد، منحرف و... از موارد شريك شدن شيطان هستند.
6. بي بركت شدن اموال و زندگي:
امام كاظم(ع) مي فرمايد: «إِنَّ الْحَرَامَ لَا يَنْمِي وَ إِنْ نَمَى لَمْ يُبَارَكْ لَهُ فِيه ؛ مال حرام افزون نمي گردد و اگر هم افزون گردد، بركت نمي يابد.»
7. بي اثر بودن حرف امام معصوم(ع):
حضرت سيدالشهداء(ع) در روز عاشورا دو بار خطبه خواند؛ ولي سخن ايشان بر کوفیان، اثر نكرد. در آخر، حضرت فرمود كه بي اثر بودن نصيحت من بر شما به دلیل، لقمه هاي حرامي است كه در شكمهاي شما انباشته شده است.
8. اثر در نسل آدمي:
امام صادق(ع) فرمود: «كَسْبُ الْحَرَامِ يَبِينُ فِي الذُّرِّيَّةِ؛ مال حرام در فرزندان آشكار مي شود و روي آنها اثر مي گذارد.»
9. بي اثر شدن عبادت:
پيامبر(w) فرمودند: «الْعِبَادَةُ مَعَ أَكْلِ الْحَرَامِ كَالْبِنَاءِ عَلَى الرَّمْلِ وَ قِيلَ عَلَى الْمَاءِ؛ كسي كه مال حرام مي خورد و عبادت مي كند، مثل كسي است كه روي ماسه (و به قولي روي آب)، ساختمان مي سازد.»
چون شكم را پاك داري از حرام
مرد ايماندار باشي، والسلام
هر كه دارد اين صفت، باشد شريف
ور ندارد، دارد ايمان ضعيف
هر كه باطن از حرامش پاك نيست
روح او را ره سوي افلاك نيست
10. دشمنان علي(ع):
اميرالمؤمنين(ع) فرمود: «لَيْسَ بِوَلِيٍّ لِي مَنْ أَكَلَ مَالَ مُؤْمِنٍ حَرَاماً؛ كسي كه به حرام، مال مؤمني را بخورد، هرگز دوستدار من نيست.»
آثار لقمة حلال
پيامبر گرامي اسلام(w) فرمود: «الْعِبَادَةُ سَبْعُونَ جُزْءاً وَ أَفْضَلُهَا جُزْءاً طَلَبُ الْحَلَالِ؛ عبادت، هفتاد جزء است و افضل آن كسب حلال است.» اين جمله، اهميت لقمة حلال را بيان مي كند كه به مواردي اشاره مي شود:
1. امام صادق(ع) فرمود: «تَرْكُ لُقْمَةِ حَرَامٍ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى مِنْ صَلَاةِ أَلْفَيْ رَكْعَةٍ تَطَوُّعاً؛ ترك لقمة حرام نزد خدا بهتر از خواندن هزار ركعت نماز مستحبي است.»
دهد رزق حلال، آسايش دل
شود بر طاعت دلدار مايل
حرام از دل بَرَد مهر و وفا را
كند ناپاك، قلب باصفا را
2. از پيامبر گرامي اسلام(w) روايت شده است: «مَنْ أَكَلَ الْحَلَالَ أَرْبَعِينَ يَوْماً نَوَّرَ اللَّهُ قَلْبَهُ؛ هر كسي چهل روز، غذاي حلال بخورد، خداي تعالي، قلبش را نوراني مي كند.»
3. اثر ديگر تلاش براي به دست آوردن مال حلال، بخشش خداوند است. پيامبر اعظم(w) فرمود: «مَنْ بَاتَ كَالًّا مِنْ طَلَبِ الْحَلَالِ بَاتَ مَغْفُوراً لَهُ؛ كسي كه با خستگي به سبب تلاش روزانه براي كسب روزي حلال شب را به صبح برساند، آمرزيده مي شود.»