اسلام برای حفظ کرامت زن و رشد استعدادهای فطری او، اهتمام او را به ایمان و عمل صالح و حجاب و عفاف، خواسته است.
چنانکه می‌دانیم مقام زن در زمان پیش از پیامبر، مقام شایسته‌ای نبود و فرزند دختر را عار می‌دانستند.[1] اسلام با نگاه متعالی به زن، جایگاه ویژه‌ای به او بخشید؛ پیامبر مکرم اسلام، برای در هم شکستن این سنت جاهلی، دختر خود را خیلی تکریم می‌کرد و نسبت به او می‌فرمود: «فِدَاهَا أَبُوهَا[2] پدرش به فدایش باد.
باید دانست که حفظ کرامت و جایگاه زنان، مرهون عمل به آموزه‌های دینی است.
کرامت زن، رشد استعدادهای فطری
اسلام زن را کرامت بخشید تا زمینه رشد استعدادهای فطری و طبیعی او هموار شود و از او نیز وظایفی را خواست تا در مسیر رشد شخصیت خود، از آنها کمک جوید: «مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً وَ لَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما كانُوا يَعْمَلُونَ[نحل/97] هر كس از مرد و زن كار نيكى به شرط ايمان به خدا به جاى آورد؛ ما او را به زندگانى خوش و با سعادت زنده مىگردانيم و اجرى بسيار بهتر از عمل نيكى كه انجام می‌دادند به آنان عطا مىكنيم.»
تفسیر نمونه در ذیل این آیه می‌نویسد: «معيار، تنها" ايمان" و" اعمال صالح زائيده آن" است و ديگر هيچ قيد و شرطى نه از نظر سن و سال، نه از نظر نژاد، نه از نظر جنسيت و نه از نظر پايه و رتبه اجتماعى در كار نيست و نتيجه اين عمل صالح مولود ايمان در اين جهان، حيات طيبه است يعنى تحقق جامعه‌اى قرين با آرامش، امنيت، رفاه، صلح، محبت، دوستى، تعاون و مفاهيم سازنده انسانى خواهد بود، و از نابساماني ها و درد و رنجهايى كه بر اثر استكبار و ظلم و طغيان و هوا پرستى و انحصارطلبى به وجود میآيد و آسمان زندگى را تيره و تار می‌سازد در امان است . اين از يك سو، و از سوى ديگر خدا آنها را" بر طبق بهترين اعمالشان" پاداش خواهد داد.»[3]
مطابق این آیه شریفه، اگر زنان جامعه، به اعمال صالح اهتمام داشته و ایمان به خدا را در سرلوحه کارهای خود قرار دهند؛ علاوه بر رشد استعدادهای انسانی خود، مثل همسر داری خوب و مادر شایسته بودن و سایر سجایای اخلاقی یک زن متقی، در آن جهان هم از اجر خداوندی بهره‌مند خواهند شد، و به خاطر همین ویژگی‌های یک بانوی متقی است(مخصوصاً عمل به وطایف مادری) که حضرت زهرا(سلام الله علیها) بهشت را زیر پای مادران می‌داند: «إنَّ الْجَنَّةَ تَحْتَ اقْدامِها[4] بهشت زیر پای مادران است.»
بدون شک حیا و حجاب و عفاف زنان یکی از نکات مهمیست که باعث حفظ کرامت و شخصیت زن شده و آن را یکی از اعمال بارز صالح زنان متقی، می‌توان برشمرد که نقش مهمی در معنویت و انجام اعمال صالح دیگر دارد؛ بنابراین ما به این یک مورد مهم(عفاف و حجاب) اشاره می‌کنیم.
حجاب و عفاف یکی از مصادیق عمل صالح
قرآن در یک حکم کلی، ولی خطاب به زنان پیامبر[5] می‌فرماید: «وَ قَرْنَ في بُيُوتِكُنَّ وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِيَّةِ الْأُولى وَ أَقِمْنَ الصَّلاةَ وَ آتينَ الزَّكاةَ وَ أَطِعْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَه[احزاب/33] و در خانه‌هاى خود بمانيد، و همچون دوران جاهليت نخستين(در ميان مردم) ظاهر نشويد، و نماز را برپا داريد، و زكات را بپردازيد و از خدا و پیامبرش اطاعت کنید.»
این آیه، به زنان تذکر می‌دهد که به جای اینکه همچون جاهلیت اولی در انظار مردم ظاهر شوید و افراد بوالهوس را به دنبال خود بکشید؛ با وقار و سنگینی در خانه خود بنشینید.
نکته قابل تأمل: آیه 33 احزاب، بعد از آنکه زنان مسلمان را به حجاب و عفاف دعوت می‌کند؛ برای تقویت حجاب و عفاف، اعمال صالح دیگری را به زنان دستور می‌دهد(نماز و زکات و...)غالباً حجابی که با ایمان به خدا صورت بگیرد، باعث پیوند بیشتر انسان با خدا(نماز) و اهتمام به سایر دستورات خدای بزگ و فرمایشات ائمه اطهار می‌شود. زنان مسلمان هر چه حجاب و عفاف حضرت فاطمه(سلام الله علیها) و سایر فرمایشات ایشان را مورد توجه خود قرار دهند، بیشتر می‌توانند ایمان به خدا و عمل صالح را در زندگی خویش، نهادینه می‌کنند.
بانوی دو عالم، الگوی زنان متقی
حضرت زهرا(سلام الله علیها) در مورد توجه داشتن زنان به حجاب و عفاف می‌فرماید: «خَیْرٌ لِلِنّساءِ انْ لایَرَیْنَ الرِّجالَ وَلایَراهُنَّ الرِّجالُ[6] بهترین چیز براى حفظ شخصیت زن آن است كه مردى را نبیند و نیز مورد مشاهده مردان قرار نگیرد.» بدون شک هر کسی که عفت بیشتری داشته باشد، از برخورد غیر ضرور با نامحرمان دوری می‌گزیند؛ این مطلب در مورد زنان که دارای حیای بیشتری هستند، طبعاً بیشتر صدق می‌کند؛ مخصوصاً زنانی که نسبت به اعمال صالح اهتمام می‌ورزند. به نظر می‌رسد پیام این حدیث فوق، همین باشد.
سخن آخر
دین اسلام، رشد استعدادهای انسانی و حفظ کرامت زنان را ایمان و عمل صالح می‌داند. بانوان جامعه اسلامی با اهتمام به حجاب و عفاف خود، اهتمام خود را به بارزترین عمل صالح نشان می‌دهند؛ عمل صالحی که بانوی دو عالم، آن را بهترین نکته برای شخصیت زن می‌داند.
پی‌نوشتها
[1]. «وَ إِذَا بُشِّرَ أَحَدُهُم بِالْأُنثىَ ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدًّا وَ هُوَ كَظِيمٌ* يَتَوَارَى مِنَ الْقَوْمِ مِن سُوءِ مَا بُشِّرَ بِهِ أَ يُمْسِكُهُ عَلىَ هُونٍ أَمْ يَدُسُّهُ فىِ الترُّابِ أَلَا سَاءَ مَا يحَكُمُونَ[نحل/58و59] و چون يكى از آنها را به فرزند دخترى مژده می‌دهند (از شدت غم و حسرت) رخسارش سياه شده و سخت دلتنگ و خشمگين مىی‌شود. * و از عار اين مژده، روى از قوم خود پنهان می‌دارد (و به فكر می‌افتد) كه آيا آن دختر را با ذلت و خوارى نگه دارد و يا زنده به گور كند؟ آگاه باشيد كه آنها بسيار بد حكم می‌كنند.»
[2]. الأمالي ( للصدوق)، ابن بابويه، محمد بن على، ناشر: كتابچى، سال چاپ: 1376 ش، ص334.
[3]. تفسير نمونه، مکارم شیرازی، ناصر، ناشر: دارالکتب الاسلامیه، سال چاپ:1374ش،ج11، ص390.
[4]. عوالم العلوم و المعارف والأحوال من الآيات و الأخبار و الأقوال( مستدرك سيدة النساء إلى الإمام الجواد، بحرانى اصفهانى، عبد الله بن نور الله، محقق / مصحح: موحد ابطحى اصفهانى، محمد باقر، ناشر: مؤسسة الإمام المهدى عجّل الله تعالى فرجه الشريف، ج11، ص910.
[5]. تفسير نمونه، ج17، ص290.
[6]. بحار الأنوار( ط- بيروت)،مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، ناشر: دار إحياء التراث العربي، سال چاپ: 1403 ق، ج43، ص54.