خلاصه: عبداللہ بن زبیر، از کسانی بودہ که معصومان(علیھم السلام) مذمتش کردہ است، و زبیر در جنگ جمل به عبداللہ گفت که تو چه فرزند نا مبارکی هستی.
بسم اللہ الرحمن الرحیم
زبیر بن عوام یکی از دوستان علی(علیه السلام) بود و در جریانات بعد از سقیفه به حمایت از ایشان پرداخت. اما با گذر زمان خلافت بدست علی(عليه السلام) رسید منصب به او دادہ نشد او به مدینه رفت، آنگاہ زبیر با تحریک فرزندش عبداللہ ھمراہ با دوستان دیگر در جنگ جمل بر علیه علی(علیه السلام) شورید.[۱]
حضرت علی(علیه السلام) دربارہ زبیر فرمود: «ما زال الزّبیر رجُلاً منّا اهلَ البیتِ حتّی نشا ابنه المشیومُ عبدالله؛[۲] زبیر ھمیشه از ما اھل بیت بود تا زمانی که فرزند نا مبارکش، عبدالله بزرگ شد».
وقتی دید پدرش زبیرتحت تاثیر دیدار و مذاکراتش با امیر المومنین علی(علیه السلام) قصد کناره گیری از جنگ دارد، با انواع حیله ها سعی کرد تا پدر را منصرف کند[۳] اما موفق نشد، آنگاہ زبیر به عبداللہ گفت تو چه فرزند نا مبارکی هستی![۴]
ابن اعثم می گوید: زبیر به عبداللہ گفت که پیامبر خدا(صلی االلہ علیه وآله و سلم) فرموده بود که من به سبب تو به دوزخ می روم.[۵]
پیامبر خدا(صلی االلہ علیه وآله و سلم) قرائت سورہھای «بقره»، «آل عمران»، «نساء» و «مائده» را در رکوع ممنوع کردہ بود اما عبداللہ بن زبیر آن سورہھا را تلاوت میکرد.[۶]
حضرت علی(علیه السلام) دربارہ عبداللہ بن زبیر فرمود: او از ریسمان دین برای صید دنیا استفادہ میکند[۷]
ھنگامی کہ عثمان بن عفان در محاصرہ بود، آنگاہ عبداللہ بن زبیر به عثمان بن عفان گفت که به مکه می رویم، در جوابش عثمان گفت: من از پیامبر خدا(صلی االلہ علیه وآله و سلم) شنیدم که شخصی از قریش به نام عبداللہ به مکه می رود و گناہ او به اندازہ نیمی از گناہ ھمه مردم است.[۸]
عبداللہ، از ابن عباس و محمد حنفیه بیعت خویش را خواست، و چون آنان خودداری ورزیدند، آنان را برسر منبر دشنام داد و گفت: یا بیعت من می کنید ویا آنکه به آتش سوزاندہ خواھید شد؛ ولی آنھا زیر بار نرفتند. در نتیجه محمد حنفیقه را همراه با پانزده تن از بنی هاشم به زندان افکند.[۹]
نتیجه:
دربارہ عبداللہ بن زبیر، پیامبر خدا(صلی االلہ علیه وآله و سلم) و حضرت علی(علیه السلام) و دیگران آنچه که گفتند از آن معلوم میشود که عبداللہ بن زبیر سبب گمراھی پدرش شدہ بود و او بخاطر حکومت بر مردم ستم کردہ بود.
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
منابع:
[۱] تاریخ طبری، ج۴، ص۵۰۹۔ مروج الذهب، ج۲، ص۳۷۲۔ تاریخ اسلام ذهبی، ج۳، ص۴۹۰۔ البدایة والنهایة، ج۷، ص۲۴۲.
[۲] ھمان
[۳] نهج البلاغه، حمکت۴۵۳۔ العقد الفرید، ج۳، ص۳۱۴۔ اُسدالغابه، ج۳، ص۲۴۴، الرقم۲۹۴۷۔ شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج۲، ص۱۶۷. الاستیعاب، ج۳، ص۹۰۶، رقم۱۵۳۵.
[۴] تهذیب ابن عساکر، ج۵، ص۳۶۵۔ شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۶۶۔ مروج الذهب، ج۲، ص۴۰۱۔ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۸۳۔ الفتوح، ج۲، ص۴۷۰.
[۵] الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۴، ص۹۴۔ البدایه و النهایه، ج۷، ص۲۷۲۔ الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۴۸.
[۶] سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص ۳۶۹.
[۷] شرح نهج البلاغه، ابن ابى الحدید، ج۷، ص۲۴.
[۸] سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۳۷۶۔ تاریخ دمشق، ج۲۸، ص۲۱۹. یَعْقُوْبُ القُمِّیُّ: عَنْ جَعْفَرِ بنِ أَبِی المُغِیْرَةِ، عَنِ ابْنِ أَبْزَى، عَنْ عُثْمَانَ: أَنَّ ابْنَ الزُّبَیْرِ قَالَ لَهُ حَیْثُ حُصِرَ: إِنَّ عِنْدِی نَجَائِبَ، فَهَلْ لَکَ أَنْ تَتَحَوَّلَ إِلَى مَکَّةَ، فَیَأْتِیَکَ مَنْ أَرَادَ أَنْ یَأْتِیَکَ؟ قَالَ: لاَ، إِنِّیْ سَمِعْتُ رَسُوْلَ اللهِ -صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ - یَقُوْلُ: (یُلْحِدُ بِمَکَّةَ کَبْشٌ مِنْ قُرَیْشٍ، اسْمُهُ عَبْدُ اللهِ، عَلَیْهِ مِثْلُ نِصْفِ أَوْزَارِ النَّاسِ). سیر أعلام النبلاء [۵ /۳۶۹]؛ أَبُو النَّضْرِ: حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بنُ سَعِیْدٍ، أَخْبَرَنَا سَعِیْدُ بنُ عَمْرٍو، قَالَ: أَتَى عَبْدُ اللهِ بنُ عَمْرٍو عَبْدَ اللهِ بنَ الزُّبَیْرِ، فَقَالَ: إِیَّاکَ وَالإِلْحَادَ فِی حَرَمِ اللهِ، فَأَشْهَدُ لَسَمِعْتُ رَسُوْلَ اللهِ -صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ - یَقُوْلُ: (یُحِلُّهَا - وَتَحِلُّ بِهِ - رَجُلٌ مِنْ قُرَیْشٍ، لَوْ وُزِنَتْ ذُنُوْبُهُ بِذُنُوْبِ الثَّقَلَیْنِ، لَوَزَنَتْهَا). قَالَ: فَانظُرْ یَا ابْنَ عَمْرٍو لاَ تَکُوْنُهُ...، وَذَکَرَ الحَدِیثَ. سیر أعلام النبلاء [۵ /۳۷۰]؛ المغیرة عن ابن ابزى عن عثمان بن عفان قال قال له عبد الله بن الزبیر حیث حصر ان عندی نجائب قد اعددتها لک فهل لک ان تحول إلى مکة فیأتیک من اراد ان یاتیک قال لا انی سمعت رسول الله (صلى الله علیه و سلم ) یقول یلحد بمکة کبش من قریش اسمه عبد الله علیه مثل نصف اوزار الناس تاریخ دمشق [۲۸ /۲۱۹].
[۹] العقدالفرید، ج۴، ص۴۱۳۔ تاریخ دمشق، ج۲۸، ص۲۰۴۔ مروج الذهب، ج۳، ص۸۶۔ تاریخ یغقوبی،ج۲، ص۲۶۱.