مبانی عقلی و نقلی انتخاب اصلح

در انتخابات، روی انتخاب اصلح تاکید زیادی می شود و دلیل آن یک امر عقلی است. عقل هر انسانی به روشنی حکم می کند که در داشته ها و انتخاب های خود، بهترین را مد نظر قرار داده و آن را بر دیگران مقدم کند. خداوند در انتخاب انبیاء و اولیای خود نیز طبق این قاعده عمل کرده است و در هر زمان، بهترین فرد  را برای امر رهبری مردم، انتخاب و مبعوث می کرد.
دلیلی که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) امام علی( علیه السلام ) را برای امامت و جانشینی امت خویش برگزید آن بود که حضرت از همه جهت ها از دیگر صحابه برتری داشتند؛ این نکته در روایات زیادی به چشم می خورد؛ به عنوان نمونه پیامبر(صلی الله علیه و آله) خطاب به امام علی(علیه السلام) می  فرمایند: «يا عليّ أنت أفضل أمّتي فضلا، و أقدمهم سِلما، و أكثرهم عِلما، و أفضلهم‏ حِلما، و أشجعهم قَلبا، و أسخاهم كفّا؛[1] ای علی! تو برترین فرد امت من از نظر فضل، پیشگام ترین آنها از نظر پذیرش اسلام، دانشمندترین آنها از نظر دانش، بردبارترین آنها از نظر شکیبایی، شجاع ترین آنها از نظر قلب و سخاوتمندترین آنها از نظر کرم و بخشش هستی.» در جای دیگر می فرمایند: «اقضاكم عليُ؛[2] عادل ترين شما و قويترين شما در قضاوت علي بن ابيطالب است.»
انتخاب غیر اصلح باعث می شود تا کشور کندتر در مسیر توسعه حرکت کند و دیرتر به اهداف متعالی خود برسد. انتخاب غیر اصلح موجب می شود تا گزینه اصلح و اندیشه های او به کناری گذاشته شده و از اندیشه های درجه دو و سه استفاده شود.
در سخنان و سیره پیامبر گرامى اسلام(صلی الله علیه و آله) و اهل بیت(علیهم السلام)  نیز نسبت به اصل «انتخاب اصلح» تاکید شده است. ایشان به صورت یک دستور کلى مى فرمایند:
«من تقدّم على المسلمين و هو يرى أنّ فيهم من هو افضل منه، فقد خان اللَّه و رسوله و المسلمين؛[3] یعنی کسى که چیزى از امور مسلمین را بر عهده گیرد، سپس فردى را عهده دار کارى کند در حالى که فردی افضل از او را مى یابد، به خدا و رسول او خیانت کرده است.»
این روایت با الفاظ دیگر و به جای واژه «افضل» از جمله «اصلح، اعلم و اولی»[4] نیز نقل شده است و نشانگر اهمیت مقدم کردن اصلح بر دیگری است.
حضرت امیرالمومنین(علیه السلام) نیز در توصیه های خود به مالک اشتر، در گزینش کارگزاران، بر اصلح بودن آنها تاکید می کنند: «سپس از میان مردم، برترین فرد در نزد خود را براى قضاوت برگزین؛ کسانى که در شبهات از همه محتاط تر، در تمسک به حجت و دلیل از همه مصرتر، کمتر خسته شدن از مراجعه مکرر شکایت کنندگان و در کشف امور از همه شکیباترند؛ به فرماندهى سپاهت کسى را بگمار که نسبت به خدا و پیامبر و امام تو خیرخواه تر از همه، و از همه پاکدل تر، از همه عاقل تر و نسبت به ضعفا، رئوف و مهربانند.»[5]
در این کلمات همانطور که به روشنی مشاهده می شود، امیرالمومنین(علیه السلام) دائم از الفاظ «صفت عالی» یا به اصطلاح ادبیات زبان عربی از «افعل تفضیل» استفاده می کنند که بیانگر اهمیت و ضرورت انتخاب اصلح از بین گزینه های صالح است.
مناسب است در این جا استدلال و دیدگاه مقام معظم رهبری(حفظه الله) را در زمینه انتخاب اصلح مورد دقت قرار دهیم. ایشان می فرمایند:
«همه [تأیید شدگان] صلاحيّت دارند؛ منتها امر رياست جمهورى، بالاتر از اين حرفهاست. بايد گشت و اصلح‏ را پيدا كرد. بايد گشت و امين‏ ترين را انتخاب كرد. بايد جستجو كرد و در بين اين چند نفر، به طور نسبى قادرترينِ بر اداره كشور را پيدا كرد. مهمّ است، چون اين امر مهمّ است. تفاضل هرچه هم كم باشد، اهميت پيدا مى‏ كند. در كارهاى كلان، اين طور است.»[6] ایشان در جای دیگر می فرمایند: «البته ملت بايد تلاش خود را بكند، بايد زحمت بكشد و دنبال اصلح‏ بگردد. من مكرّر عرض كرده ‏ام كه مسئله، مسأله دين و خدا و اداى تكليف است. هم چنان كه اصل انتخابات يک تكليف الهى است، انتخاب اصلح‏ هم يک تكليف الهى است. قبلًا هم گفتيم كه تفاضل و لو كم باشد، در اين قضيه بسيار است. لابد اين‏ها در يک حد نيستند؛ بعضى صالحند، بعضى صالح‏ترند. بگرديد آن صالح‏تر را شناسايى و پيدا كنيد و به او رأى بدهيد.»[7]
نکته ای را که مقام معظم رهبری(حفظه الله) در اینجا روی آن تاکید دارند، اهمیت انتخاب اصلح و مقدم کردن وی بر صالح است و در ادامه بیان می کنند که اگر چه فضل بین این دو کم است اما در کارهای کلانی مثل ریاست جمهوری یک کشور، بیشتر خود را نشان داده و دارای آثار مهم و ملموس می باشد.
نتیجه:
بنابر دلائل فوق، برای توسعه سریعتر و حل به موقع مشکلات مردم، ضرورت دارد تا از بین داوطلبین ریاست جمهوری، کاردان تر و یا به عبارت رایج تر، فرد اصلح انتخاب شود.

پی نوشت:
[1]. فضائل أمير المؤمنين عليه السلام،ابن عقده کوفی، احمد بن محمد، انتشارات دلیل ما، 1424 ص 102
[2]. الصراط المستقيم إلى مستحقي التقديم، عاملی نباطی، علی بن محمد، المکتبه الحیدریه، النجف، 1384ق، ج‏ 1، ص 82
[3]. الحياة با ترجمه احمد آرام، چاپ چهارم، 1380، چاپخانه دفتر نشر فرهنگ اسلامی. ج‏ 2، ص 586
[4]. كنز الفوائد و التعجب، ج‏ 2، ص 283؛ نهج الفصاحه، پاینده، ابوالقاسم، دنیای دانش، تهران، ص 361؛ بحار الأنوار، ج 74، ص 166
[5]. نهج البلاغه نامه 53، شریف الرضی، محمد بن حسین، انتشارات هجرت، قم
[6]. بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از علما، روحانیون، فضلا و مبلغین؛ 13 اردیبهشت 76
[7]. بیانات رهبری در دیدار جمعی از خانواده‌‌های ایثارگران در تاریخ 31 اردیبهشت 76